Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"
 |
| "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 29/02-01/03/20 |
ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΗΡΑΚΛΕΙΔΗ
Στην ελληνοτουρκική διένεξη του Αιγαίου η κύρια διαφορά από ελληνικής πλευράς είναι, ως γνωστόν, η υφαλοκρηπίδα (για την Τουρκία είναι τα χωρικά ύδατα). Από πλευράς ουσίας οι μορφές επίλυσης είναι η οριοθέτηση, η συνεκμετάλλευση ή ένας συνδυασμός των δύο αυτών λύσεων.
Η διαμοιρασμός της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου αποτελεί μια από τις πλέον περίπλοκες περιπτώσεις παγκοσμίως και μια οριοθέτησή της από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) προβλέπεται να αποτελέσει σταθμό στη νομολογία του δικαίου της θάλασσας. Η απόφαση αυτή θα στηριχθεί κατεξοχήν στην ευθυδικία (equity), δηλαδή στο να υπάρξει ένα δίκαιο αποτέλεσμα, που πρακτικά σημαίνει να μην αδικηθεί ούτε η Ελλάδα αλλά ούτε και η Τουρκία.
Η πολυπλοκότητα του Αιγαίου, λόγω ακτογραμμής, πολλών νησιών, εκ των οποίων πολλά πλησίον της τουρκικής ακτογραμμής στο Αιγαίο, είναι οι κύριοι λόγοι για να βρεθεί η λύση σε ένα διεθνές δικαστήριο ή με έναν συνδυασμό δικαστηρίου και διαπραγματεύσεων, όπως έγινε με την περίπτωση του Κόλπου του Μέιν μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά το 1984 ή, θα έλεγα, με συνδυασμό συνδιαλλαγής (που μοιάζει με δικαστήριο αλλά οι αποφάσεις της είναι εισηγήσεις και όχι υποχρεωτικές) και διαπραγματεύσεων, όπως έγινε πρόσφατα μεταξύ Ανατολικού Τιμόρ και Αυστραλίας.
Σε ό,τι αφορά την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδων σε σχέση με νησιά, στις μέχρι σήμερα αποφάσεις του ΔΔΧ και διαιτητικών δικαστηρίων παρατηρείται
Η διαμοιρασμός της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου αποτελεί μια από τις πλέον περίπλοκες περιπτώσεις παγκοσμίως και μια οριοθέτησή της από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) προβλέπεται να αποτελέσει σταθμό στη νομολογία του δικαίου της θάλασσας. Η απόφαση αυτή θα στηριχθεί κατεξοχήν στην ευθυδικία (equity), δηλαδή στο να υπάρξει ένα δίκαιο αποτέλεσμα, που πρακτικά σημαίνει να μην αδικηθεί ούτε η Ελλάδα αλλά ούτε και η Τουρκία.
Η πολυπλοκότητα του Αιγαίου, λόγω ακτογραμμής, πολλών νησιών, εκ των οποίων πολλά πλησίον της τουρκικής ακτογραμμής στο Αιγαίο, είναι οι κύριοι λόγοι για να βρεθεί η λύση σε ένα διεθνές δικαστήριο ή με έναν συνδυασμό δικαστηρίου και διαπραγματεύσεων, όπως έγινε με την περίπτωση του Κόλπου του Μέιν μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά το 1984 ή, θα έλεγα, με συνδυασμό συνδιαλλαγής (που μοιάζει με δικαστήριο αλλά οι αποφάσεις της είναι εισηγήσεις και όχι υποχρεωτικές) και διαπραγματεύσεων, όπως έγινε πρόσφατα μεταξύ Ανατολικού Τιμόρ και Αυστραλίας.
Σε ό,τι αφορά την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδων σε σχέση με νησιά, στις μέχρι σήμερα αποφάσεις του ΔΔΧ και διαιτητικών δικαστηρίων παρατηρείται
(1) ότι τα νησιά, ειδικά αυτά που βρίσκονται πιο κοντά στην άλλη παράκτια χώρα να λαμβάνουν ελάχιστη ή διόλου υφαλοκρηπίδα, για να μην αδικηθεί η χώρα με εκτεταμένο μέτωπο στη εν λόγω θάλασσα (π.χ. υφαλοκρηπίδα μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας σε σχέση με τα βρετανικά νησιά Μάγχης πλησίον της Γαλλίας, το 1977, με λίγη επήρεια, υφαλοκρηπίδα μεταξύ Ντουμπάι και Σαρτζάι, το 1981, με το νησί Αμπού Μούσα αν μη λαμβάνει επήρεια ή η μισή επήρεια γα τα νησιά Κερκενάχ μεταξύ Τυνησίας και Λιβύης, το 1982), νησί St Martins του Μπανγκλαντές, χωρίς επήρεια, στην υφαλοκρηπίδα μεταξύ Μπαγκλαντές και Μιανμάρ· και
(2) όταν τα νησιά βρίσκονται αντιμέτωπα με μια μεγάλη ακτή τότε δεν ισχύει η μέση απόσταση μεταξύ τους, αλλά το όριο τίθεται υπέρ του ηπειρωτικού εδάφους (π.χ. υφαλοκρηπίδα μεταξύ Λιβύης και Μάλτας, το 1985 ή Δανία και Νορβηγία μεταξύ Γροιλανδίας και νήσου Γιαν Μαγιέν, το 1993).
Στο ΔΔΧ μία απόφαση για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου μάλλον θα κινηθεί μεταξύ 20%-30% της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου στην Τουρκία και 80%-70% στην Ελλάδα, με κύριο δεδομένο ότι οι ακτογραμμές των δύο χωρών, ηπειρωτικά και νησιωτικά στο Αιγαίο, είναι τέσσερα προς ένα. Αυτό υποστηρίζουν οι πλέον σοβαρές αντικειμενικές μελέτες που έχουν γίνει από νομικούς διεθνολόγους του δίκαιου της θάλασσας που δεν είναι Ελληνες ή Τούρκοι.
Ερχομαι τώρα στη συνεκμετάλλευση. Συνεκμεταλλεύσεις σε περιπτώσεις υφαλοκρηπίδων υπάρχουν σε τρεις περιπτώσεις: ως λύση εναλλακτική στην περίπτωση δυσκολίας συμφωνίας για οριοθέτηση· ως λύση στο πλαίσιο μιας οριοθέτησης· και ως τρόπος αντιμετώπισης των περιπτώσεων εκείνων όπου τα κοιτάσματα βρίσκονται ακριβώς εκεί που έχει χαραχθεί η γραμμή οριοθέτησης.
Μέχρι σήμερα η ελληνική πλευρά υπήρξε αρνητική στην ιδέα της συνεκμετάλλευσης που τη θεωρεί εγκαθίδρυση καθεστώτος συγκυριαρχίας στο Αιγαίο. Ωστόσο η συνεκμετάλλευση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί εκ προοιμίου. Για να γίνει η συνεκμετάλλευση πιο αρεστή στην Ελλάδα, θα μπορούσε να μην είναι βέβαια 50%-50%, κάτι προδήλως άδικο, αλλά της τάξεως του 75%-25%.
Στο πλαίσιο μιας μερικής ή πιλοτικής συνεκμετάλλευσης, π.χ. εκεί που τα κοιτάσματα πετρελαίου είναι ενιαία και στα όρια μεταξύ των δύο υφαλοκρηπίδων, ίσως τεθεί σε ενέργεια η δυναμική που υπήρχε στην ΕΟΚ στις δεκαετίες του 1950-1960, ότι δηλαδή μία από κοινού συνεργασία για ένα ζήτημα λειτουργικό που ωφελεί τα μέρη έχει ως επακόλουθο η αντιπαλότητα να ξεπεραστεί (λειτουργισμός του David Mitrany, νεολειτουργισμός του Ernest Haas και άλλων).
Στο σημείο αυτό ερχόμαστε σε έναν ακόμη λόγο που θα συνηγορούσε υπέρ της συνεκμετάλλευσης. Πρόκειται για τη λειτουργία «υπέρτατων στόχων» (superordinate goals), όπως ονομάζονται στη θεωρία της επίλυση συγκρούσεων, δηλαδή των στόχων εκείνων που είναι πολύ σημαντικές, αλλά δεν μπορούν να εκπληρωθούν από τη μία πλευρά από μόνη της. Για την εκπλήρωση των επιδιώξεων αυτών απαραίτητη είναι η συνεργασία και της άλλης πλευράς, οι προσπάθειες από κοινού. Η έρευνα των συγκρούσεων σε άλλα επίπεδα ανάλυσης έχει δείξει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις αν οι δύο αντίπαλοι κατορθώσουν, εκόντες άκοντες, να συνεργασθούν προς επίτευξη του δύσκολου αλλά απαραίτητου αυτού στόχου, το αποτέλεσμα είναι η μείωση της εκατέρωθεν δυσπιστίας και το άνοιγμα της οδού για την εκτόνωση της αντιπαλότητας.
Πάντως ενδέχεται στο Αιγαίο να μην υπάρχουν καν αρκετά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα πετρελαίου κατάλληλα για γεώτρηση, κάτι που θα ήταν ευχής έργο μια και η κύρια πηγή πλούτου για τις δύο χώρες (και ειδικά για την Ελλάδα) στο πέλαγος αυτό είναι οι καθαρές θάλασσες και το καθαρό περιβάλλον, που συνεπάγεται και τον εκτεταμένο τουρισμό, και όχι να γεμίσει το Αιγαίο με γεωτρύπανα άντλησης πετρελαίου ή να κινδυνεύει με μόλυνση η περιοχή από ατυχήματα κατά την άντληση του πετρελαίου, ατυχήματα που είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα συμβούν.
-Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, στα ελληνικά και στα αγγλικά, για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών
Στο ΔΔΧ μία απόφαση για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου μάλλον θα κινηθεί μεταξύ 20%-30% της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου στην Τουρκία και 80%-70% στην Ελλάδα, με κύριο δεδομένο ότι οι ακτογραμμές των δύο χωρών, ηπειρωτικά και νησιωτικά στο Αιγαίο, είναι τέσσερα προς ένα. Αυτό υποστηρίζουν οι πλέον σοβαρές αντικειμενικές μελέτες που έχουν γίνει από νομικούς διεθνολόγους του δίκαιου της θάλασσας που δεν είναι Ελληνες ή Τούρκοι.
Ερχομαι τώρα στη συνεκμετάλλευση. Συνεκμεταλλεύσεις σε περιπτώσεις υφαλοκρηπίδων υπάρχουν σε τρεις περιπτώσεις: ως λύση εναλλακτική στην περίπτωση δυσκολίας συμφωνίας για οριοθέτηση· ως λύση στο πλαίσιο μιας οριοθέτησης· και ως τρόπος αντιμετώπισης των περιπτώσεων εκείνων όπου τα κοιτάσματα βρίσκονται ακριβώς εκεί που έχει χαραχθεί η γραμμή οριοθέτησης.
Μέχρι σήμερα η ελληνική πλευρά υπήρξε αρνητική στην ιδέα της συνεκμετάλλευσης που τη θεωρεί εγκαθίδρυση καθεστώτος συγκυριαρχίας στο Αιγαίο. Ωστόσο η συνεκμετάλλευση δεν θα πρέπει να αποκλειστεί εκ προοιμίου. Για να γίνει η συνεκμετάλλευση πιο αρεστή στην Ελλάδα, θα μπορούσε να μην είναι βέβαια 50%-50%, κάτι προδήλως άδικο, αλλά της τάξεως του 75%-25%.
Στο πλαίσιο μιας μερικής ή πιλοτικής συνεκμετάλλευσης, π.χ. εκεί που τα κοιτάσματα πετρελαίου είναι ενιαία και στα όρια μεταξύ των δύο υφαλοκρηπίδων, ίσως τεθεί σε ενέργεια η δυναμική που υπήρχε στην ΕΟΚ στις δεκαετίες του 1950-1960, ότι δηλαδή μία από κοινού συνεργασία για ένα ζήτημα λειτουργικό που ωφελεί τα μέρη έχει ως επακόλουθο η αντιπαλότητα να ξεπεραστεί (λειτουργισμός του David Mitrany, νεολειτουργισμός του Ernest Haas και άλλων).
Στο σημείο αυτό ερχόμαστε σε έναν ακόμη λόγο που θα συνηγορούσε υπέρ της συνεκμετάλλευσης. Πρόκειται για τη λειτουργία «υπέρτατων στόχων» (superordinate goals), όπως ονομάζονται στη θεωρία της επίλυση συγκρούσεων, δηλαδή των στόχων εκείνων που είναι πολύ σημαντικές, αλλά δεν μπορούν να εκπληρωθούν από τη μία πλευρά από μόνη της. Για την εκπλήρωση των επιδιώξεων αυτών απαραίτητη είναι η συνεργασία και της άλλης πλευράς, οι προσπάθειες από κοινού. Η έρευνα των συγκρούσεων σε άλλα επίπεδα ανάλυσης έχει δείξει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις αν οι δύο αντίπαλοι κατορθώσουν, εκόντες άκοντες, να συνεργασθούν προς επίτευξη του δύσκολου αλλά απαραίτητου αυτού στόχου, το αποτέλεσμα είναι η μείωση της εκατέρωθεν δυσπιστίας και το άνοιγμα της οδού για την εκτόνωση της αντιπαλότητας.
Πάντως ενδέχεται στο Αιγαίο να μην υπάρχουν καν αρκετά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα πετρελαίου κατάλληλα για γεώτρηση, κάτι που θα ήταν ευχής έργο μια και η κύρια πηγή πλούτου για τις δύο χώρες (και ειδικά για την Ελλάδα) στο πέλαγος αυτό είναι οι καθαρές θάλασσες και το καθαρό περιβάλλον, που συνεπάγεται και τον εκτεταμένο τουρισμό, και όχι να γεμίσει το Αιγαίο με γεωτρύπανα άντλησης πετρελαίου ή να κινδυνεύει με μόλυνση η περιοχή από ατυχήματα κατά την άντληση του πετρελαίου, ατυχήματα που είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα συμβούν.
-Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων, στα ελληνικά και στα αγγλικά, για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου