Ανέκαθεν πίστευα ότι δυστυχώς η Ρωσία ήδη από την εποχή των Τσάρων σχεδόν ποτέ δεν συμπαραστάθηκε στους Ελληνες, πολλάκις δε παρετάχθη εναντίον μας (βλ. Μικρασιατική Καταστροφή). Επειδή όμως αναφέρεται σε συγκεκριμένα περιστατικά, θα μου επιτρέψει κάποιες επισημάνσεις. Για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου η κ. Μαρία Ζαχάροβα είχε δίκιο σε αυτά που κατελόγισε στην Ελλάδα, αλλά στο ότι η Ελλάδα άφησε ατιμώρητο το πραξικόπημα δεν είναι ακριβής, μιας και η απόφαση είχε έντονο το στοιχείο της πολιτικής απόφασης. Η κ. Ζαχάροβα λησμονεί ότι την περίοδο μετά την πτώση της δικτατορίας η χώρα μας προσπαθούσε να συνέλθει και να οργανωθεί, οι πρωταίτιοι της δικτατορίας είχαν φυλακισθεί, η Κύπρος αγωνιούσε στον ΟΗΕ και η Ελλάδα έπρεπε να σταθεροποιηθεί στο εσωτερικό. Τι θα προσέφερε μια δίκη με τόσο έντονη φόρτιση; Σοφά αποφασίσθηκε να μην εξαφθούν τα πάθη παρά την απόλυτη βεβαιότητα για τους ενόχους. Επίσης, σκεπτόμαστε πόσα στοιχεία θα προσέφερε στην καραδοκούσα Τουρκία η αποκάλυψη κρατικών μυστικών και εγγράφων, που θα έριχναν νερό στον μύλο της εισβολής; Η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων πράγματι υποστηρίχθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Μολότοφ, ωστόσο αφενός η νικήτρια Ελλάδα θα έπρεπε να επιβραβευθεί, αφετέρου ασφαλώς δεν έπρεπε να ενισχυθεί η Μεγάλη Βρετανία παρά πάσαν πρόβλεψη της Συμφωνίας της Γιάλτας. Οσον αφορά τον Εμφύλιο, ε, όχι, η Γηραιά Αλβιών δεν τον προκάλεσε, απλά υποστήριξε τη νόμιμη κυβέρνηση, αλλά ήταν θέμα καθαρώς εσωτερικό και η ΕΣΣΔ δεν ήταν τόσο ουδέτερη αν και η Γιάλτα ήταν σαφής. Φυσικά περισσότερα δεν επιτρέπει το παρόν συνοπτικό σημείωμα πέραν του ότι το ΚΚΕ παραβίασε τις οδηγίες της Μόσχας που δεν ενέκρινε τη στάση του. Τέλος, ο Καποδίστριας ήταν Ελληνας και όχι Ρώσος και η Οδησσός μέχρι και σήμερα διατηρεί τα ίχνη της έντονης ελληνικής παρουσίας. Ε, όχι, δεν χρωστάμε κάτι στη Ρωσία. Ξεπερνώντας τα Ορλωφικά κ.λπ. θα σημείωνα τη συμμετοχή της Ρωσίας στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου 1830, παρά την έντονη αμφισβήτηση, ιστορικά, αν η Ρωσία τα ήθελε πραγματικά ή υποχρεώθηκε να συμπράξει.....

 Από  την  "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

• Φύλλο 01/11/25

Η μακαρία «Μπελ Επόκ», τίτλος που ταιριάζει γάντι στη φωτογραφία όπου πρωταγωνιστεί η οδός Αθηνάς στη συμβολή της με την πλατεία Ομονοίας, εν έτει 1900. Αμαξες σταθμεύουν μπροστά από το ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος», ενώ στο ισόγειο του «Μπάγκειον» τα τραπεζοκαθίσματα του καφενείου δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα έξω καθώς είναι λίγο μετά το ξημέρωμα. Υστερα από ώρες δεν θα πέφτει καρφίτσα. Δύο κτίρια που έγραψαν τη δική τους ιστορία στην κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας. Από το παλαιότερο αφιέρωμα της «Κ», Αθήνα, Επτά Ημέρες. Στις παρακάτω στήλες, η επιστολογράφος, με επιστημονική γνώση και ακαδημαϊκή διδακτική εμπειρία, παραθέτει τη γνώμη της για τη χρήση και «μεταμόρφωση» εμβληματικών κτιρίων, με αφορμή πρόσφατα δημοσιεύματα της «Κ».

Oι «μεταμορφώσεις» ιστορικών κτιρίων,

το «μέτρο» του Άρη Κωνσταντινίδη

και το «απόθεμα» διατηρητέων

Κύριε διευθυντά

« Ξυπνούν» ιστορικά κτίρια της Αθήνας, γράφει ο Δημήτρης Ρηγόπουλος (φ. Κυριακής 19/10/2025). Ενας ποιητικός τίτλος για να αναγγείλει την αλλαγή του Κέντρου της Αθήνας και της επαναχρησιμοποίησης υφισταμένων κτιρίων. Η επαναχρησιμοποίηση των κελυφών με αλλαγή ως επί το πλείστον της εσωτερικής χρήσης του κτιρίου είναι ένα θέμα που απασχόλησε πολλές φορές το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Με απασχολούσε και τότε και συνεχίζει να με προβληματίζει και σήμερα. Πόσο άραγε είναι απαραίτητη η αλλαγή χρήσης ενός κτιρίου και πότε. Από τα πρώτα πράγματα που μας μάθαιναν στο μάθημα της Κτιριολογίας, είναι ότι όψη και κάτοψη αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο.

Ο Αρης Κωνσταντινίδης, ο πολυσυζητημένος αυτός αρχιτέκτονας στο βιβλίο του «Τα παλιά αθηναϊκά σπίτια» που μετρά ήδη 75 χρόνια ζωής, εξετάζοντας κυρίως την κατοικία, ξεφεύγει από το λαϊκό κτίσμα και το σπίτι, την κατοικία για να τονίσει ότι μια κατασκευή για να είναι άρτια πρέπει να έχει μια αρχιτεκτονική πληρότητα στη διαμόρφωσή της, εξωτερική και εσωτερική.

Ισχύει αυτό στην Αθήνα του 21ου αιώνα; Πολύ φοβάμαι πως όχι. Κατοικίες μετατρέπονται σε ξενοδοχεία. Ξενοδοχεία σε κτίρια γραφείων. Σχολεία σε εμπορικά κέντρα (Αρσάκειο) ή ξενοδοχεία (Διπλάρειος). Κτίρια καταστημάτων σε εκπαιδευτικά ιδρύματα (Ακρον οδού Σταδίου). Αρχοντικά σε τράπεζες, εργοστάσια και κατοικίες σε μουσεία, πρόχειρα αναφέρω – δεν θα μπορούσαν άραγε τα ξενοδοχεία Ατενέ Παλάς, Ακροπόλ Παλάς, Tourist, να ξαναχρησιμοποιηθούν ως ξενοδοχεία; Το Αρσάκειο και η Διπλάρειος ως εκπαιδευτικά ιδρύματα, το Ακρον ως κτίριο καταστημάτων, το Μέγαρο Σλήμαν Μελά ως κτίριο γραφείων και πάει λέγοντας. Εχω την εντύπωση ότι χορεύουμε καντρίλιες «Changez les dames».

Μήπως χρειάζεται ένας κεντρικός προγραμματισμός; Τι κτιριακό υλικό διαθέτουμε (το ΙΚΑ π.χ. στην Πειραιώς παραμένει κενό, πόσα ακόμα κενά κελύφη έχει η πρωτεύουσα;).

Απαντώ χωρίς σκέψη, πολλά, πάρα πολλά. Μας το θυμίζουν άλλωστε καθημερινά οι ειδήσεις. Τι ακριβώς χρειάζεται ν’ αποκτήσουν; Είναι ανάγκη να «καταστρέψουμε» (ίσως η λέξη να είναι υπερβολική αλλά εν μέρει τουλάχιστον ισχύει).

«Η αρχιτεκτονική», γράφει ο Α. Κωνσταντινίδης, «είναι στο βάθος μια εφήμερη κατασκευή. Η αληθινή αρχιτεκτονική εκφράζει την κατασκευαστική εφημερότητα (...) Ομως γι’ αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχει και μορφή – αντίθετα, έχει μορφή γιατί είναι η ουσιαστικότητα και η ουσία».

Για τον σκοπό αυτό το κράτος έχει ιδρύσει άλλωστε το ΚΣΝΜ.

Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει συντελέσει στην κήρυξη πολλών «διατηρητέων». Φτάνει όμως αυτό; Το δημοσίευμα του Δημήτρη Ρηγόπουλου ανοίγει ένα κεφάλαιο προβληματισμού.

Σήμερα είναι το πρώην Ατενέ Παλάς του Μ. Βουρέκα, το πρώην Μέγαρο του ΟΤΕ του Α. Μεταξά, το πρώην εργοστάσιο ΦΙΞ των Α. Μεταξά και Τ. Ζενέτου. Αύριο θα είναι το πρώην Χίλτον, η πρώην Αμερικανική Πρεσβεία, το πρώην Μέγαρο Μουσικής, η πρώην Εθνική Πινακοθήκη.

Εκπέμπω SOS. Κρούω τον κώδωνα του κινδύνου. Αγαπώ τα νεοκλασικά και συμπαρίσταμαι στα ευαίσθητα κείμενα του Νίκου Βατόπουλου. Κι εγώ τ’ αγαπώ.

Αλλά τα χρόνια περνούν πολύ γρήγορα. Τα κτίρια του σήμερα είναι τα νεοκλασικά του αύριο. Ας το έχουμε αυτό στον νου μας για να μην κλαίμε αύριο.

ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ ΑΔΑΜΗ

Αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ

Οι «ξυλιές» της μάνας, το βλέμμα του πατέρα

Κύριε διευθυντά

Γεννήθηκα το 1935 στο ορεινό χωριό Μαλακάσι Καλαμπάκας. Ο παππούς Περικλής (πατέρας της μητέρας) ήταν ο πρώτος παιδαγωγός μου. Αναπλήρωνε τον πατέρα που απουσίαζε συχνά από το σπίτι και για πολλές ημέρες. Αυτό είχε ως συνέπεια να έχω πιο στενούς δεσμούς και μεγαλύτερη οικειότητα μαζί του παρά με τον πατέρα, στα πρώτα δέκα χρόνια της ζωής μου. Ρουφούσα τις ιστορίες του από τα διάφορα μέρη που είχε επισκεφθεί και ποτέ δεν θεωρούσα περιττές τις συμβουλές του. Την ίδια εποχή δεν μπορώ να πω ότι έτρεφα τα ίδια αισθήματα για τον πατέρα. Αυτόν τον σεβόμουν αλλά και τον φοβόμουν. 

Για τον φόβο μου προς τον πατέρα, υπεύθυνη ήταν η μάνα. Για όλες τις αταξίες μου, που δεν ήταν λίγες, εκτός από τις πολλές και συχνές χειροδικίες της στα οπίσθιά μου, απειλούσε ότι το Σάββατο όταν θα επέστρεφε ο πατέρας, θα του ανέφερε όλα τα «κατορθώματά μου», για να αναλάμβανε εκείνος για τα περαιτέρω, μια και της φαινόταν ότι με τον συχνό «μητρικό ξυλοδαρμό» μάλλον διασκέδαζα! Φρόντιζα να μην είμαι παρών όταν η μάνα εξιστορούσε στον πατέρα τις αταξίες του γιου της. Και κατέληγε: – Κρύβεται γιατί σε φοβάται. Και έλεγε την αλήθεια. Ομως, η αναφορά αυτή έφερνε σε δύσκολη θέση τον πατέρα μου. Ηταν δυνατόν να του έχω λείψει για πολλές ημέρες και μετά όταν ανταμώναμε, αντί να με χαϊδέψει, να με δείρει; Οπως απαιτούσε η μάνα μου να πράξει; Αδύνατον!

Δεν ξέρω τι απαντούσε στην ίδια κατ’ ιδίαν για τις αταξίες μου, αλλά όταν ο πατέρας με συναντούσε μετά την πολυήμερη απουσία του εξαντλούσε την τιμωρία του επάνω μου σε ένα αυστηρό του βλέμμα προς το πρόσωπό μου, που με κατακεραύνωνε. Οι ασπασμοί μεταξύ αρρένων στην οικογένειά μας ήταν σπάνιοι, για αυτό και σημαντικοί. Μέχρι τα είκοσι χρόνια μου θυμάμαι δύο πατρικά φιλιά. Το πρώτο τον Ιανουάριο 1941, όταν ο πατέρας επιστρατεύθηκε και το δεύτερο το 1954, όταν επέτυχα στην Ιατρική Σχολή. Πολύ μεγάλο διάστημα ανάμεσα σε δύο πατρικά φιλιά που θυμάμαι. Ισως επειδή τα φιλιά τα είχαν αναλάβει, εργολαβικώς και κατ’ αποκλειστικότητα, η μάνα και η γιαγιά, εναλλάξ με τις συχνές χειροδικίες, οι οποίες όμως πάντα «απέβαιναν επί ματαίω».

ΥΓ.: Από το βιβλίο μου «Η καρυδιά με τους νουμάδες».

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΛΗΣ

Καρδιοχειρουργός

Περί ρωσοφιλίας – μια περιοδολόγηση

Κύριε διευθυντά,

Φανατικός της στήλης «Γράμματα Αναγνωστών» διάβασα την επιστολή του κ. Χάρη Ιωαννίδη «Περί ρωσοφιλίας και Ιστορίας» στο φύλλο της 25/10/2025 και θα μου επιτρέψει να συμπαραταχθώ με τον αρθρογράφο κ. Τάκη Θεοδωρόπουλο. Ανέκαθεν πίστευα ότι δυστυχώς η Ρωσία ήδη από την εποχή των Τσάρων σχεδόν ποτέ δεν συμπαραστάθηκε στους Ελληνες, πολλάκις δε παρετάχθη εναντίον μας (βλ. Μικρασιατική Καταστροφή). Επειδή όμως αναφέρεται σε συγκεκριμένα περιστατικά, θα μου επιτρέψει κάποιες επισημάνσεις.

Για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου η κ. Μαρία Ζαχάροβα είχε δίκιο σε αυτά που κατελόγισε στην Ελλάδα, αλλά στο ότι η Ελλάδα άφησε ατιμώρητο το πραξικόπημα δεν είναι ακριβής, μιας και η απόφαση είχε έντονο το στοιχείο της πολιτικής απόφασης. Η κ. Ζαχάροβα λησμονεί ότι την περίοδο μετά την πτώση της δικτατορίας η χώρα μας προσπαθούσε να συνέλθει και να οργανωθεί, οι πρωταίτιοι της δικτατορίας είχαν φυλακισθεί, η Κύπρος αγωνιούσε στον ΟΗΕ και η Ελλάδα έπρεπε να σταθεροποιηθεί στο εσωτερικό. Τι θα προσέφερε μια δίκη με τόσο έντονη φόρτιση; Σοφά αποφασίσθηκε να μην εξαφθούν τα πάθη παρά την απόλυτη βεβαιότητα για τους ενόχους. Επίσης, σκεπτόμαστε πόσα στοιχεία θα προσέφερε στην καραδοκούσα Τουρκία η αποκάλυψη κρατικών μυστικών και εγγράφων, που θα έριχναν νερό στον μύλο της εισβολής; Η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων πράγματι υποστηρίχθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Μολότοφ, ωστόσο αφενός η νικήτρια Ελλάδα θα έπρεπε να επιβραβευθεί, αφετέρου ασφαλώς δεν έπρεπε να ενισχυθεί η Μεγάλη Βρετανία παρά πάσαν πρόβλεψη της Συμφωνίας της Γιάλτας.

Οσον αφορά τον Εμφύλιο, ε, όχι, η Γηραιά Αλβιών δεν τον προκάλεσε, απλά υποστήριξε τη νόμιμη κυβέρνηση, αλλά ήταν θέμα καθαρώς εσωτερικό και η ΕΣΣΔ δεν ήταν τόσο ουδέτερη αν και η Γιάλτα ήταν σαφής. Φυσικά περισσότερα δεν επιτρέπει το παρόν συνοπτικό σημείωμα πέραν του ότι το ΚΚΕ παραβίασε τις οδηγίες της Μόσχας που δεν ενέκρινε τη στάση του.

Τέλος, ο Καποδίστριας ήταν Ελληνας και όχι Ρώσος και η Οδησσός μέχρι και σήμερα διατηρεί τα ίχνη της έντονης ελληνικής παρουσίας. Ε, όχι, δεν χρωστάμε κάτι στη Ρωσία.

Ξεπερνώντας τα Ορλωφικά κ.λπ. θα σημείωνα τη συμμετοχή της Ρωσίας στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου και την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου 1830, παρά την έντονη αμφισβήτηση, ιστορικά, αν η Ρωσία τα ήθελε πραγματικά ή υποχρεώθηκε να συμπράξει.

Κλείνοντας θέλω να παρακαλέσω να μην παρασυρόμεθα από συναισθηματικές εξάρσεις δεδομένου ότι η Ιστορία στηρίζεται σε γεγονότα και όχι στα συναισθήματα ή στις πεποιθήσεις μας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ

Δικηγόρος

Το έπος του ’40, άνθρωποι και αριθμοί...

Κύριε διευθυντά,

Οηγέτης της φασιστικής Ιταλίας του 1940 είχε θεωρήσει ότι με τα οκτώ εκατομμύρια λόγχες που εκόμπαζε ότι διέθετε, θα κατελάμβανε την Ελλάδα και θα έπινε καφέ στην Αθήνα μέσα σε μια εβδομάδα.

Οι αριθμοί παριστούν ποσά μονάδων, αλλά για να είναι συγκρίσιμοι πρέπει οι μονάδες να αφορούν όμοια πράγματα. Οι Ιταλοί στρατιώτες ήλθαν να κατακτήσουν την Ελλάδα προς δόξαν του Ντούτσε, ενώ οι Ελληνες εμάχοντο υπέρ βωμών και εστιών ανταποκρινόμενοι στο προαιώνιο κάλεσμα «Ω παίδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδ’, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων· νυν υπέρ πάντων αγών». Αυτή η διαφορά μεταξύ των μαχομένων ανέτρεψε τους στείρους αριθμούς και έγραψε το μεγαλειώδες έπος του 1940 από τους γενναίους Ελληνες μαχητές και το σύνολο των Ελλήνων που τους στήριζε ολόψυχα.

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΝΙΦΑΤΣΗΣ

Η «μοδάτη» ΆΙ, μύθοι και κίνδυνοι

Κύριε διευθυντά,

Εάν ζούσε σήμερα ο Σαίξπηρ θα προσέθετε τη λέξη «new» στην πασίγνωστη φράση του «Much ado about nothing new», δηλαδή πολλή φασαρία για τίποτα το νεότερο, που αντιπροσωπεύει τη σημερινή κατάσταση και όλα όσα ακούμε τα τελευταία χρόνια για την τεχνητή νοημοσύνη (Τ.Ν.). Σας γνωρίζουμε ότι η Τ.Ν. είναι εδώ από τη δεκαετία του ’50, γεγονός που μάλλον αγνοούν οι «δήθεν» ειδικοί επί του θέματος, ενώ από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 έχουν τεθεί σε εφαρμογή αρκετά ευφυή πληροφοριακά συστήματα. Λέμε λοιπόν ότι όποιος δεν έχει βάλει «Μολύβι σε χαρτί», δεν πρέπει να αυτοαποκαλείται συγγραφέας, όπως και όποιος δεν έχει σχεδιάσει ένα πρόγραμμα Τ.Ν., το οποίο χρησιμοποιείται από το κοινό, δεν μπορεί να αυτοαποκαλείται ειδικός στην Τ.Ν. Αλλά, όπως είχε πει ο εξαίρετος ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούσος, «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις».

Ως γνωστόν, για τον προγραμματισμό μιας εφαρμογής γίνεται χρήση γλωσσών προγραμματισμού μέσω των οποίων υλοποιούνται οι αλγόριθμοι. Οσο υπάρχει ανάγκη για δημιουργία αλγορίθμων τόσο θα υπάρχουν bugs (λογικά λάθη) στις εφαρμογές και, επομένως, δεν θα μπορούμε να τις εμπιστευτούμε. Από τεχνική άποψη, πώς σχεδιάζεται μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης; Απάντηση: Ακριβώς όπως σχεδιάζεται και μια κλασική εφαρμογή, δηλαδή ως ένα σύνολο δεδομένων και προγραμμάτων που συνθέτουν ένα πληροφοριακό σύστημα. Συγκεκριμένα, μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι τίποτε περισσότερο από την κωδικοποίηση ανθρώπινης λογικής, εμπειρίας, γνώσης και δεδομένων, καθώς και την ενσωμάτωσή τους σε μια βάση δεδομένων, η οποία στη συνέχεια προσφέρεται για επεξεργασία.

Η αλόγιστη χρήση της «μοδάτης» τεχνητής νοημοσύνης τύπου GPT αποτελεί μεγάλη επιπολαιότητα. Η χρήση αναξιόπιστων εργαλείων για σοβαρές εργασίες εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους παραπληροφόρησης, εξαιτίας της στατιστικής φύσης της λεγόμενης «βαθιάς μάθησης» με την οποία δημιουργούνται τα «Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα». Οι κίνδυνοι αυτοί είναι ιδιαίτερα αυξημένοι όταν πρόκειται για συμβουλές ιατρικού περιεχομένου.

Παράλληλα, οι υποδομές της μοδάτης AI, όπως τα κέντρα δεδομένων με τους υπερ-υπολογιστές τους, καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες ενέργειας για να επεξεργαστούν τεράστιους όγκους δεδομένων και να εκπαιδεύσουν τα «Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα» κατά τρόπον ώστε να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Η Ελλάς πρέπει πρώτα να μελετήσει σοβαρά κατά πόσον χρειάζεται αυτά τα κέντρα πριν σπαταλήσει πολύτιμη ηλεκτρική ενέργεια και χρήματα. Οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι πολύ πιθανόν να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε Τ.Ν. με μικρούς και μη ενεργοβόρους υπολογιστές.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΙΆΝΝΑΚΟΥΔΑΚΗΣ

Ομότιμος καθηγητής Πληροφορικής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΝΤΟΣ

Ομότιμος Καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Βραβείο Ακαδημαϊκής Διάκρισης

Άγνωστος Στρατιώτης και δημόσιος διάλογος

Κύριε διευθυντά

Και μόνο το γεγονός ότι έχει ξεκινήσει μια τόσο παθιασμένη αντιπαράθεση για το εάν πρέπει να διαφυλαχθεί ή όχι ο αυτονόητος ρόλος που έχει το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη, δείχνει την υποβάθμιση στην οποία έχει περιπέσει ο δημόσιος διάλογος στη χώρα μας. Εχω την εντύπωση ότι η αντιπαράθεση στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι «εκτός θέματος». 

Το θέμα δεν είναι, φυσικά, εάν πρέπει η πολιτεία να σέβεται τις διαμαρτυρίες των γονιών που έχασαν άδικα τα παιδιά τους στο ατύχημα των Τεμπών, αλλά το εάν πρέπει να διαφυλαχθεί/περιχαρακωθεί ο ρόλος του μνημείου που είναι αφιερωμένος στην υπέρτατη θυσία: Την απώλεια ζωής υπέρ πατρίδας. Για τους γονείς αυτούς που στερήθηκαν τη δυνατότητα να θρηνήσουν (έστω «επί τάς») τις χιλιάδες σορούς των παιδιών τους που χάθηκαν στους πολέμους της χώρας μας, το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη αποτέλεσε, και θα συνεχίσει διαχρονικά να αποτελεί, μοναδικό και αναντικατάστατο σημείο αναφοράς. 

Μου είναι δύσκολο να φανταστώ το στήσιμο ενός αντίσκηνου, ασχέτως του πόσο δίκαιη θεωρηθεί η διαμαρτυρία, χωρίς να απομακρύνεται άμεσα, κάτω από την Arc du Triomphe στο Παρίσι ή εντός του Neue Wache του Βερολίνου, που εκπροσωπούν τα αντίστοιχα μνημεία σε Γαλλία και Γερμανία.

ΠΕΤΡΟΣ Χ. ΆΥΓΕΡΙΝΟΣ

Συνταξιούχος Παθολόγος

Πολιτιστικός βανδαλισμός

Κύριε διευθυντά,

Οσα συνέβησαν πρόσφατα στο Ζάλογγο δεν είναι απλώς θλιβερά – είναι ντροπή για τη χώρα μας. Το εμβληματικό μνημείο του Γιώργου Ζογγολόπουλου, «Ο Χορός του Ζαλόγγου», κακοποιήθηκε βάναυσα από πράξεις ή/και παραλείψεις «υπερπατριωτών» της τοπικής αυτοδιοίκησης που, στο όνομα μιας επιφανειακής εθνικοφροσύνης, κάρφωσαν εθνόσημα και σημαιάκια στους αρμούς του έργου. Με μια πράξη δήθεν «τιμής», προκάλεσαν φθορές σε ένα μοναδικό μνημείο της νεοελληνικής γλυπτικής, το οποίο το υπουργείο Πολιτισμού και η Περιφέρεια συντηρούν με κόστος και φροντίδα.

Η πράξη αυτή δεν είναι απλώς ασέβεια· είναι πολιτιστικός βανδαλισμός, σύμπτωμα βαθιάς αμορφωσιάς και αισθητικής ένδειας. Το έργο του Ζογγολόπουλου δεν χρειάζεται διακοσμητικά «πατριωτικά» σύμβολα για να αποπνεύσει μεγαλείο – το κάνει από μόνο του, με τη λιτότητα και τη δύναμή του. Οσοι το καρφώνουν με εθνόσημα, το πληγώνουν κυριολεκτικά και μεταφορικά. Δεν βλέπω καμία διαφορά ανάμεσα σε αυτούς τους θρασείς τοπικούς «άρχοντες» και στους θρησκόληπτους που βανδάλισαν έργα στην Εθνική Πινακοθήκη· και οι δύο ενεργούν στο σκοτάδι της άγνοιας, στο όνομα κάποιας στρεβλής και ιδιότυπης «πίστης». Η τέχνη εκφράζει το δικό της αξίωμα πίστης –στην ελευθερία, στη μνήμη, στο μέτρο– και δεν ανήκει σε κανέναν τους· ανήκει σε όλους μας.

Το υπουργείο Πολιτισμού οφείλει να αποκαταστήσει άμεσα το μνημείο και να αποδώσει ευθύνες σε όσους το βεβήλωσαν. Ας πάψουμε επιτέλους να συγχέουμε τον πατριωτισμό με την αμάθεια και τη λεηλασία της τέχνης. Ο σεβασμός στα έργα που μας ενώνουν είναι η μόνη αληθινή πράξη αγάπης προς την πατρίδα.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΕΠΙΜ. ΠΛΑΤΣΙΔΑΚΗΣ

Μαθηματικός (BSC) – Πληροφορικός (MSC) Ανεξάρτητος Ερευνητής του έργου του Γ. Σπυρόπουλου Μέλος του International Catalogue Raisonné Association (ICRA

• Φύλλο 31/10/25

Θα μας λείψουν (και) τα σχόλιά του

Κύριε διευθυντά,

Είναι κρίμα που ο αναμφισβήτητος ερμηνευτής και απεικονιστής του χαρακτήρα του Ελληνα «έφυγε» χωρίς να προλάβει να κάνει το σχόλιό του για τον Αγνωστο Στρατιώτη. Θα το περνούσαμε όλο αυτό πολύ ευκολότερα.

Αυτός ήταν ο Διονύσης Σαββόπουλος. Χρήσιμος πολίτης, πέρα απ’ όλα τα άλλα καλά του.

ΤΑΣΣΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ


Η «απάντησή» του στα τραγούδια του

Κύριε διευθυντά,

Η απουσία πολιτικών της Αριστεράς από την κηδεία ενός πλην άλλων και συγχρόνου βάρδου του ελληνισμού, του αείμνηστου Διονύση Σαββόπουλου, πολλούς ξάφνιασε και πολλές ερμηνείες διατυπώθηκαν. Νομίζω ότι η εξήγηση βρίσκεται σε αυτό που λένε οι Γάλλοι, «οι Κομμουνιστές αγαπούν ό,τι ελέγχουν». Αλλά για τον Νιόνιο η στράτευση σε δογματικές αλήθειες ήταν κάτι το ακατανόητο. Αντελήφθη πλήρως ότι ο καιρικός μύθος της νεότητάς του ήταν κίβδηλος και ο άνθρωπος στην πρώτη του νιότη έχει κάτι το ανήσυχο και ακαθόριστο που τον τραβάει αδιάκοπα στις χίμαιρες.

Αλλά έρχεται η ενηλικίωση εις την οποίαν πλέον η ματιά είναι καθαρή, ο άνδρας ώριμος και ικανός πια να αντιληφθεί τον βηματισμό της ιστορίας και τα κύματα του μέλλοντος. Ετσι εγκατέλειψε τις ουτοπίες της νεότητος. Αυτό για το «Κόμμα» ήταν ανεπίτρεπτο και ασυγχώρητο, ιδίως αν είσαι ένας ιδιαίτερος, ταλαντούχος τραγουδοποιός με μεγάλη επιρροή στο πλήθος. Αλλά ο Νιόνιος, ανεξάρτητο πνεύμα, ακολούθησε την τιμή και την υπόληψή του. Θα έλεγα λοιπόν ότι χωρίς να το γνωρίζει ακολούθησε έναν άλλο μεγάλο Ελληνα, τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος προέτρεπε: «Ζείτε μέσα σας όλες τις δυνάμεις που σας έδωκε η Ελλάδα, δουλεύετε μέρα και νύχτα, κατορθώσετε να κάμετε ένα στίχο γεμάτο ουσία και με τέλεια φόρμα. Ετσι μονάχα θα λύσετε, στην περιοχή σας, το πρόβλημα και θα δημιουργήσετε, στην περιοχή σας, νεοελληνικό πολιτισμό. Αγαπάτε κι εσείς, όπως κι εγώ, τον Δραγούμη».

Ας θυμηθούμε λοιπόν μία φράση του. «Μου αρέσει να νιώθω κι εγώ καμιά φορά πως είμαι ένας από τους περαστικούς άρχοντες του Ελληνισμού και πρέπει να περάσει κι από εμένα ο Ελληνισμός για να προχωρήσει». Αυτό αξιώθηκε και ο Νιόνιος, να είναι ένας από τους άρχοντες του ελληνισμού κι όπως θα έλεγε και ο Καβάφης, «ιδιότητα τέτοια δεν έχουν οι Θεοί τιμιωτέρα...».

ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΕΝΕΤΗΣ 

Μοναστηράκι Δωρίδος


Ιδεολογίες και δεσμά

Κύριε διευθυντά

« Δεν είμαστε ούτε χριστιανοί και ειδωλολάτρες ούτε...», λέει κάπου ο Κωστής Παλαμάς. Αυτή την αντιφατικότητα που χαρακτηρίζει τους μεγάλους καλλιτέχνες δεν μπορούν να καταλάβουν όσοι είναι δέσμιοι της ιδεολογίας και γι’ αυτό δεν πήγαν στην κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου. Εμείς οι άλλοι κλίνουμε το γόνυ στη μνήμη του.

Β. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ 

Επιτάλιον Ηλείας


«Μεταξύ μας τώρα, δεν το τζαμάρουμε;»

Κύριε διευθυντά,

Σε τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ Νews το βράδυ της 28ης Οκτωβρίου νεαρή δημοσιογράφος απευθυνόμενη σε στέλεχος νεοφυούς εταιρείας και αφού έχει προηγηθεί συζήτηση επί του θέματος, την οποία δεν είχα παρακολουθήσει, ερωτά σχετικά με την αντιμετώπιση/αναχαίτιση ενός drone: «Δηλαδή να το τζαμάρουμε;»!

Τι ήθελε να πει η ποιήτρια; Στον ηλεκτρονικό πόλεμο για να παραπλανήσουμε ένα σύστημα που μας παρακολουθεί και μας στοχεύει του κάνουμε ηλεκτρονική παρεμβολή (Jamming) με μία συσκευή παρεμβολών (Jammer). Φαίνεται λοιπόν ότι αποκτήσαμε καινούργιο ρήμα, το «τζαμάρω». Η καημένη είχε μεγάλη δυσκολία να πει: «Δηλαδή να το παρεμβάλουμε ή να του κάνουμε παρεμβολές» και προτίμησε το: «Να το τζαμάρουμε», δηλαδή να του κάνουμε jamming.

Βεβαίως δεν είναι το μόνο ρήμα που έχει μπει στο λεξιλόγιό μας και πολλά από αυτά και στα λεξικά της Νέας Ελληνικής Γλώσσας των λεξικογράφων μας. Αναφέρω ενδεικτικά μερικά: ζουμάρω, σκανάρω, τριγκάρω, σερφάρω, σκοράρω, γκουγκλάρω. «Σε προσκυνώ γλώσσα», όπως λέει η τηλεοπτική εκπομπή της κυρίας Βίκυς Φλέσσα.

ΜΑΤΘΑΙΟΣ Μ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.


«Ο Άλέξης χρωστάει στον Ευκλείδη»

Κύριε διευθυντά

Και ξαφνικά ο Αλέξης Τσίπρας επανέρχεται με φόρα, όπως με αγωνία καλούσε η Πόπη Τσαπανίδου: «Πρόεδρε, έλα! Ελα με φόρα!».

Αλλά αυτή τη φορά έρχεται μόνος, διακηρύσσοντας ότι έχει αποβάλει «τα βαρίδια», ήτοι τους συντρόφους του, που τώρα τους θεωρεί μη ικανούς να ταξιδέψουν μαζί του στις θάλασσες «που για να τις ταξιδέψει κανείς χρειάζεται όχι μόνο τόλμη, αλλά και πείρα, και γνώση. Οχι μόνο καλό καπετάνιο, αλλά και άξιο πλήρωμα με γερά χέρια και κοφτερό μυαλό» (συνέντευξη στην «Εφημερίδα των Συντακτών», 12/10/2025). Πρόκειται για στελέχη που εργάστηκαν σκληρά να συνδημιουργήσουν ένα κόμμα και να συμβάλουν στην εκτίναξή του στη διακυβέρνηση της χώρας.

Σε άλλο σημείο της συνέντευξής του, αναφέρει: «...Και το 2019 τους παραδώσαμε μια Ελλάδα εκτός μνημονίων και επιτροπείας, με ρυθμισμένο χρέος, δεκάδες δισεκατομμύρια στα δημόσια ταμεία, δώδεκα συνεχή τρίμηνα ανάπτυξης, ενισχυμένη διεθνή θέση στα Βαλκάνια και την Ευρώπη».

Αλλά ό,τι νομίζει πως πέτυχε στην οικονομία, το πέτυχε με τη σκληρή δουλειά του υπουργού του Οικονομικών, καθηγητή Ευκλείδη Τσακαλώτου. Οπως είναι γνωστό, ο κ. Τσακαλώτος χειρίστηκε την οικονομία της χώρας μας στα χρόνια της βαθιάς κρίσης. Θα έπρεπε να εφαρμόσει την οικονομική πολιτική της Ε.Ε. παρότι ο ίδιος πίστευε ότι θα «οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, στη διάλυση της Ευρώπης» και το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που «λειτουργεί ως ένας ζουρλομανδύας». [Βλ. Tsakalotos, «A Europe of two narratives» (2016)].

Για να αντέξει την τρόικα, χρησιμοποιούσε τη «νέα ομιλία» (newspeak), που εφηύρε ο ΣΥΡΙΖΑ στην επικοινωνία του με τον λαό. Αυτή τη «νέα ομιλία» περιγράφει με γλαφυρό τρόπο ο Γιάννης Βλαστάρης στο βιβλίο του «Λεξικό χωρίς γραβάτα». Μπορεί κανείς να φανταστεί την αγωνία του όταν ήταν υποχρεωμένος να συναντήσει τους εκπροσώπους των «θεσμών», σε κάποια αίθουσα του ξενοδοχείου Χίλτον, ιδιαίτερα κάποιον που θα είχε ήδη καταναλώσει μερικά ποτήρια ουίσκι. Θα έπρεπε να ξεχάσει τη βαθιά του σπουδή στην πολιτική οικονομία του Καρλ Μαρξ και αυτός, ένας Οξφορδιανός μαρξιστής οικονομολόγος, να αναγκάζεται να εφαρμόσει μία τελείως αποκλίνουσα από τη δική του θεώρηση πολιτική οικονομία, που διαμόρφωσε... κάποιος Τζον Μέιναρντ Κέινς, από ένα κολέγιο με το όνομα Κέμπριτζ. Θα έπρεπε να τα υποστεί στωικά όλα αυτά, όπως και έγινε για το καλό της χώρας του.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΣΠΙΘΑΣ


Υποβάθμιση μέσων σταθερής τροχιάς

Κύριε διευθυντά

Ηυποβάθμιση του ρόλου των μέσων σταθερής τροχιάς –πλην μετρό– από την κυβέρνηση της Ν.Δ. είναι περισσότερο από οφθαλμοφανής. Αναφέρω μερικά παραδείγματα: – Μη απευθείας δρομολόγιο του τραμ από Σύνταγμα προς Πειραιά με την τερματική του στάση «Ακτή Ποσειδώνος» στο μεγάλο λιμάνι εκτός λειτουργίας περίπου 4 χρόνια! – Περαιτέρω «πάγωμα» των επεκτάσεων του προαστιακού Αθήνας προς Ραφήνα και Λαύριο.

– Σταθμοί προαστιακού εγκαταλελειμμένοι, όπως π.χ. ο κομβικός ΣΚΑ όπου δεν ξέρεις πού πας και πού βαδίζεις. Χωρίς τηλεματική εν λειτουργία και αναγγελία δρομολογίων, χωρίς πινακίδες προσανατολισμού, χωρίς προσωπικό.

– Προκήρυξη μελετών από το υπουργείο «Περιβάλλοντος» –σε εισαγωγικά παρακαλώ– για μετατροπή του ιστορικού μνημείου που λέγεται σιδηροδρομικό δίκτυο Πελοποννήσου σε ποδηλατόδρομο!

– Κατάργηση από την εποχή της πανδημίας του δρομολογίου Εδεσσα - Φλώρινα και μη επαναφορά του. – Δεν εκτελείται κανένα δρομολόγιο τρένου από και προς Ευρώπη. – Εκτός λειτουργίας η γραμμή Σέρρες - Αλεξανδρούπολη και η γραμμή Πλατύ - Πτολεμαΐδα - Κοζάνη. – Τα έργα αποκατάστασης του σιδηροδρομικού δικτύου Θεσσαλίας λόγω ζημιών από την κακοκαιρία «Daniel» μπήκαν στις ελληνικές καλένδες και οι συμβάσεις αποκατάστασης υπογράφηκαν μόλις πριν από λίγους μήνες.

– Το ίδιο επίσης με τα έργα δεύτερης φάσης στον σιδηροδρομικό σταθμό Αθηνών και στη σήραγγα Σεπολίων.

ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΑΚΟΥΜΑΚΗΣ