Μετά τον Εμφύλιο, η Αριστερά ηττήθηκε. Μετα την ήττα, οι αριστεροί έζησαν για πολλά χρόνια ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας - και οι νέοι κι ανήσυχοι που μεγαλώναμε σε ένα ασφυκτικά συντηρητικό περιβάλλον ήταν φυσικό να είμαστε με τους ηττημένους. Ημασταν «μιας ήττας που νικάει την εξουσία», όπως έλεγε κι ο Σαββόπουλος. Ετσι σήμερα, μαζί με τα είδωλα εκείνης της εποχής, θάβουμε και τις νεανικές ψευδαισθήσεις μας....

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 27/11/20

ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΑΝΕΛΛΗ

Η ηθοποιός Εύα Κοταμανίδου, που πέθανε προχθές σε ηλικία 84 χρόνων, για τους ανθρώπους της γενιάς μου (τα παιδιά της μεταπολίτευσης), αλλά νομίζω και για την προηγούμενη γενιά, όπως και για την επόμενη, ως πρόσωπο, συμβόλισε σε μεγάλο βαθμό την πολιτικοποίησή μας - την πολιτικοποίηση μεγάλης μερίδας πολιτών που, μετά το 1981 και την άνοδο του ΠΑΣΟΚ, ήταν το πλειοψηφούν ρεύμα στην Ελλάδα.

Ηταν το βασικό πρόσωπο στον «Θίασο» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, την ταινία που δημιουργήθηκε στο μεταίχμιο, στο πέρασμα της χώρας στη δημοκρατία, έπειτα από την επτάχρονη δικτατορία. Μετά το πατριωτικό κιτς του Τζέιμς Πάρις, αίφνης, ο Αγγελόπουλος εισήγαγε μια νέα, πρωτόγνωρη κινηματογραφική φόρμα, που επιχειρούσε να εξηγήσει τον ιστορικό χρόνο - τον οποίο παρουσίαζε ως ρευστό κινηματογραφικό μέγεθος, ως μηχανισμό της Ιστορίας. Οσο για καθεαυτή την ιστορική εξέλιξη, για την αφήγηση των καθοριστικών γεγονότων, ο Αγγελόπουλος τα παρουσίαζε «μπρεχτικά»: για παράδειγμα, η ηθοποιός του περιπλανώμενου θιάσου, η Ηλέκτρα (για να έχει καταγωγικά έναν ρόλο προερχόμενο από την αρχαία τραγωδία) της Εύας Κοταμανίδου, σε μια καθοριστική σκηνή, αφαιρεί το μακιγιάζ του έως τότε ρόλου της και με το πρόσωπο στον φακό αφηγείται τα περιστατικά που οδήγησαν στη μάχη της Αθήνας, τον Δεκέμβριο του 1944. Μιλάει από τη σκοπιά της αριστερής διαδηλώτριας, που ταυτόχρονα αφηγείται ιστορικά περιστατικά και την ερμηνεία τους: σύμφωνα με την εκδοχή της, για τα Δεκεμβριανά έφταιγαν αποκλειστικά οι Αγγλοι, ο Σκόμπι και οι έλληνες δωσίλογοι, οι συνεργάτες τους.

Ο «Θίασος» ήταν σημαντική ταινία, διότι ήταν η πρώτη που κωδικοποίησε τη μεταπολιτευτική ιδεολογία, ό,τι τα χρόνια των Μνημονίων αποκλήθηκε «κυριαρχία της αριστερής κουλτούρας». H αφηγηματική συνθετότητά του δεν έκρυψε τον μανιχαϊσμό του, την εξαπλούστευσή του, την κυριαρχία του αριστερού αφηγήματος, αυτό που αποκλήθηκε «ηθικό πλεονέκτημα».

Δυο σκηνές δείχνουν παραδειγματικά πώς μεροληπτεί η κινηματογραφική αφήγηση. Σκηνή πρώτη: μια γυναίκα βαδίζει σε έναν έρημο δρόμο της Αθήνας, κρατώντας ένα μπουκάλι. Μπαίνει κρυφά σε ένα κατάστημα. Ο καταστηματάρχης, χονδρός με γκροτέσκα χαρακτηριστικά, άσχημος, είναι λαδέμπορος και προφανώς μαυραγορίτης. Για να της δώσει λάδι, τη χρονιά του μεγάλου λιμού στην κατοχική Αθήνα, της ζητάει να ξεγυμνωθεί μπροστά του. Εκείνη ξεγυμνώνεται για να μπορέσει ύστερα εκείνος στη θέα του σώματός της να αυνανιστεί. Στη συνέχεια, με το δίκιο της, θα έρθει η ΟΠΛΑ και θα τον καθαρίσει.

Σκηνή δεύτερη: μετά την απελευθέρωση, μια παρέα αριστερών γλεντάει σε ένα κέντρο. Θα έρθουν σε προστριβή με μια άλλη παρέα παρακρατικών, οι αριστεροί θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν. Οι αριστεροί ήταν ωραίοι τύποι, χόρευαν με τα κορίτσια τους - μια χαρά. Οι άλλοι, οι ταγματασφαλίτες, δεν είναι δυνατόν να έχουν κορίτσια, χόρευαν είτε άντρας με άντρα είτε κατά μόνας.


Ολα αυτά εμείς τότε τα θεωρούσαμε φυσιολογικά, επειδή έτσι σκεπτόμασταν. Επειδή, δηλαδή, αυτή η ανάγνωση προέκυπτε ως αποτέλεσμα μιας στράτευσης που ήταν προϊόν μιας ήττας. Μετά τον Εμφύλιο, η Αριστερά ηττήθηκε. Μετα την ήττα, οι αριστεροί έζησαν για πολλά χρόνια ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας - και οι νέοι κι ανήσυχοι που μεγαλώναμε σε ένα ασφυκτικά συντηρητικό περιβάλλον ήταν φυσικό να είμαστε με τους ηττημένους. Ημασταν «μιας ήττας που νικάει την εξουσία», όπως έλεγε κι ο Σαββόπουλος.

Ετσι σήμερα, μαζί με τα είδωλα εκείνης της εποχής, θάβουμε και τις νεανικές ψευδαισθήσεις μας.