"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"-31/05/16
Απροστάτευτη η πολιτιστική μας κληρονομιά: Της Μαργαρίτας Πουρνάρα
Το θλιβερό «απουσιολόγιο» της ντροπής: Γεώργιος Θεοτοκάς, Κωστής Μπαστιάς, Κώστας Ουράνης, Αγγελος Τερζάκης, Παντελής Χορν. Οι προτομές τους έκαναν φτερά πριν από μερικές ημέρες από την υπαίθρια γλυπτοθήκη (Πάρκο των Λογοτεχνών), στον χώρο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων. Σε μια καλά οργανωμένη επιχείρηση που είχε δύο φάσεις, θρασύτατοι άγνωστοι αφαίρεσαν πέντε ορειχάλκινα κεφάλια τα βράδια της 25ης και της 26ης Μαΐου.
Με κάποιο μηχάνημα έριξαν κάτω τις βαριές βάσεις τους και με τροχό έκοψαν τις προτομές, κάτι που σημαίνει ότι έφτασαν στο σημείο με εξοπλισμό αλλά και με άνεση χρόνου να ολοκληρώσουν τη δουλειά ανενόχλητοι σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της πρωτεύουσας. Στην πρώτη φουρνιά, η λεία ήταν τα κεφάλια των Θεοτοκά, Μπαστιά, Ουράνη και Τερζάκη και την επομένη νύχτα οι δράστες με περίσσια αυθάδεια επέστρεψαν για να πάρουν τον Χορν.
Η ειρωνεία είναι ότι όλα τα αγάλματα είχαν συντηρηθεί πολύ πρόσφατα χάρις σε ένα ειδικό πρόγραμμα με την ευθύνη του Δήμου Αθηναίων.
Αν σκεφτεί κανείς ότι ακριβώς από το ίδιο σημείο πήραν το 2013 τις προτομές των Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, Νίκου Καζαντζάκη και Αντώνη Τρίτση, οι οποίες δεν βρέθηκαν ποτέ, τότε αντιλαμβάνεται το μέγεθος του προβλήματος. Μέσα σε τρία χρόνια, το παρκάκι –που είναι και στέκι τοξικομανών– αναδεικνύεται στο αγαπημένο λημέρι των κακοποιών, με οκτώ κλοπές. Ο Δήμος Αθηναίων και η αστυνομία στέκουν με αμηχανία και ανημπόρια μπροστά σε ένα φαινόμενο που θα έπρεπε να έχει παταχθεί για λόγους ουσιαστικούς αλλά και συμβολικούς. Είναι αδιανόητο σε οποιαδήποτε ευνομούμενη πολιτεία να επιδεικνύεται τέτοια βάναυση αδιαφορία για τη μοίρα του δημοσίου χώρου, ιδιαιτέρως του ιστορικού κέντρου. Είναι όμως και απαράδεκτο να χάνεται με τόση ευκολία η πολιτιστική κληρονομιά μας. Το γλυπτό του Νίκου Καζαντζάκη λ.χ. είναι από τα χέρια του Θανάση Απάρτη, ενός από τους σπουδαιότερους Ελληνες γλύπτες.
Εργα τέχνης λιώνουν ως παλιοσίδερα σε παράνομα χυτήρια της Αττικής έναντι 100-120 ευρώ η προτομή. Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, η αντικατάστασή τους με καινούργια –αν υπάρχει κάποιο πρόπλασμα του αυθεντικού– είναι δαπανηρότατη και υλοποιείται δύσκολα.
«Είμαι πολύ στενοχωρημένος και ιδιαίτερα προβληματισμένος από την ώρα που άκουσα τι συνέβη», λέει στην «Κ» ο Τήνιος γλύπτης Πραξιτέλης Τζανουλίνος που είχε φτιάξει τις προτομές του Ουράνη, του Μπαστιά και του Χορν και επίσης είχε καίριο ρόλο και στο πρόσφατο πρόγραμμα της συντήρησης και αποκατάστασης των γλυπτών της πρωτεύουσας. «Με πιάνει απελπισία αν σκεφτώ με πόση αγάπη, προσοχή και αφοσίωση εργάστηκα πάνω στα έργα αυτά για να καταλήξουν σαν παλιοσίδερα σε χυτήριο. Είναι ένας βιασμός για τον καλλιτέχνη. Και δεν είναι η πρώτη φορά. Τα τελευταία χρόνια άρπαξαν και μια δική μου προτομή του Παλλάντιου από τον Πειραιά αλλά και μια σύνθεση με πτηνά στη συμβολή Θησέως και Ποσειδώνος. Δεν ξέρω τι να πω πια…».
Ο ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, καταξιωμένος γλύπτης Θεόδωρος Παπαγιάννης, που είχε κάνει τις προτομές του Τερζάκη και του Θεοτοκά, επίσης εξέφρασε τη θλίψη του: «Ζούμε στην εποχή της βαρβαρότητας. Αυτό που έγινε στην καρδιά της Αθήνας, για πολλοστή φορά, μαρτυράει ότι είμαστε μια διαλυμένη χώρα όπου δεν υπάρχει προστασία για τίποτα. Ως δάσκαλος αλλά και ως καλλιτέχνης αισθάνομαι ντροπή. Δεν είναι μόνο ότι έργα κλέβονται. Αυτά που μένουν στη θέση τους βανδαλίζονται –ακόμα και με βαριοπούλα– όπως συνέβη σε τρεις περιπτώσεις γλυπτών και μνημείων που έχω φτιάξει στην Ηπειρο».
"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"-31/05/16
Μια πόλη παραδομένη σε κυκλώματα, χωρίς καμία ανάληψη ευθύνης: Του Νίκου Βατόπουλου
Το σήμα που έστειλαν οι δράστες στον περίβολο του Πνευματικού Κέντρου προς την ευρύτερη κοινωνία αλλά και στα θεσμικά όργανα είναι η επιβεβαίωση του ελέγχου που έχουν στην πόλη. Η Αθήνα ελέγχεται από κυκλώματα και δίκτυα που δρουν όταν και όπως κρίνουν και εμφανίζονται με συντονισμένες και μελετημένες ενέργειες σε ειδικά επιλεγμένα σημεία του κέντρου της πρωτεύουσας. Η λεηλασία των προτομών πριν από λίγες ημέρες είναι ένα κεφάλαιο ανάμεσα σε όσα προηγήθηκαν και όσα έπονται. Η πράξη αποκτά εξωστρεφή θρασύτητα που εκτρέφεται από το καλλιεργούμενο πλαίσιο ανοχής στην ανομία. Είναι ένα ζήτημα ευρύτερα πολιτικό που εγείρει ευθύνες. Η αδυναμία και απροθυμία της αστυνομίας να επιβάλει τάξη στο κέντρο της Αθήνας εγείρει ερωτήματα και προκάλεσε χθες και ανακοίνωση από τον Δήμο Αθηναίων, που αναφέρει πως «η κατάσταση με το Πνευματικό Κέντρο και γενικότερα με την Τριλογία δεν μπορεί να συνεχιστεί ούτε μία μέρα ακόμα. Η αστυνομία να αναλάβει τις ευθύνες της».
Τις ευθύνες όμως δεν τις αναλαμβάνει κανείς. Και η αστυνομία αναμένει εντολές. Αλλά και ο δήμος, παρά τις περιορισμένες δυνατότητές του, επιδεικνύει μαλθακότητα εκεί που απαιτείται παραγωγή πολιτικής. Η κατάσταση στην Τριλογία και γύρω από το Πνευματικό Κέντρο, όπως και στο Πολυτεχνείο και στο Μουσείο, είναι παλιά υπόθεση, μετράει πολλά χρόνια και ευθύνες έχει σειρά κυβερνήσεων, πρυτάνεων και τοπικών αρχόντων καθώς και όσων καθ’ οιονδήποτε τρόπο εμπλέκονται θεσμικά στην τήρηση της έννομης τάξης, καθώς και στην προστασία των πολιτών και της δημόσιας περιουσίας αλλά και του ιστορικού και συμβολικού ρόλου της πρωτεύουσας. Αυτό που έχει επιδεινωθεί με την παρούσα διακυβέρνηση είναι η προαγωγή της παραβατικής ρητορικής σε καθεστωτική αντίληψη.
Οι ορειχάλκινες προτομές προκαλούν τα κυκλώματα που αναζητούν το υλικό, αλλά η περίπτωσή τους ανάγεται στο ευρύτερο κάδρο ανομίας και κατάλυσης της λειτουργίας των κρατικών δομών. Οταν δεν έχει συλληφθεί ποτέ κανείς για καταστροφή δημόσιας περιουσίας και έργων τέχνης, τότε η εξέλιξη είναι προδιαγεγραμμένη. Το πρόσφατο κρούσμα τεμαχισμού του μαρμάρινου αγάλματος της Βορείου Ηπείρου στην οδό Τοσίτσα, που είναι πράξη μίσους και μόνο, προκλήθηκε από την επί της ουσίας κατάργηση της έννομης τάξης κατά μήκος της Πατησίων από την Ομόνοια ώς το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, μια ζώνη στην οποία περιλαμβάνεται το «υπό κατοχή» Πολυτεχνείο και το διαρκώς απειλούμενο Μουσείο. Το πρόσφατο, επίσης, περιστατικό με το καιόμενο τρόλεϊ απαντά σε κάθε τυχόν απορία.
Σε επίπεδο συμβολικό, που έχει όμως άμεση σχέση με τη λειτουργία της αστικής δημοκρατίας και του Συντάγματος, το πλήγμα είναι εξίσου ισχυρό. Η αποσυναρμολόγηση της οπτικής αφήγησης μιας πρωτεύουσας, ως εθνικού και ιστορικού κέντρου μιας ορισμένης ακτινοβολίας, είναι μια διαδικασία με στόχο τον εκφοβισμό των πολιτών και την επιβολή μιας άλλης ιεραρχίας. Η βαθύτατη παρακμή του αθηναϊκού κέντρου αντανακλά την παράδοση της πόλης σε διάφορες μαφίες.
Το πρόβλημα της Αθήνας είναι πολιτικό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπισθεί. Δυστυχώς, το θέμα δεν είναι απλώς η απώλεια ορισμένων καλλιτεχνικών έργων και η επί της ουσίας κατάργηση του δικαιώματος στη δημόσια τέχνη και στη νοηματοδότηση της πόλης, αλλά το δικαίωμα να έχουμε μια πρωτεύουσα σε ένα κράτος με θεσμική θωράκιση.
15 κλοπές προτομών σε έξι χρόνια, μόνο τέσσερις βρέθηκαν: Της Μαργαρίτας Πουρνάρα
Σύμφωνα με στοιχεία από τη Διεύθυνση Δημοσίων Χώρων του Δήμου Αθηναίων, το πεδίο δράσης των κακοποιών δεν περιορίζεται βεβαίως στο Πάρκο Ελλήνων Λογοτεχνών στην οδό Ακαδημίας, αλλά απλώνεται παντού. Στις απώλειες που είχαμε από το 2012 και μετά προσθέστε τις προτομές του Σωτήρη Πέτρουλα (Σταδίου & Εδουάρδου Λω), του Τάσου Βουρνά (Δαφνομήλη & Οκταβίου Μερλιέ) και του Χοσέ Μαρτί (Μιχαλακοπούλου και Ηριδανού), που επίσης δεν βρέθηκαν αλλά αντικαταστάθηκαν από καινούργια αντίγραφα. Από τα 274 γλυπτά της Αθήνας (περίπου 200 είναι στην αρμοδιότητα του δήμου), τα 54 είναι από ορείχαλκο. Και μέσα σε έξι χρόνια 15 εξ αυτών έχουν κλαπεί ενώ η αστυνομία κατάφερε να εντοπίσει μονάχα τέσσερα: τις προτομές των Αθανασίου Πετμεζά (έργο Σώχου, στη λεωφόρο Γαλατσίου), Συνταγματάρχη Ψαρρού (Πλατεία Αιγύπτου, άγνωστος γλύπτης), Αθανασίου Λευκαδίτη (λεωφόρος Αλεξάνδρας, έργο Λαμέρα) και του αντιστασιακού Θανάση Σκούρα (στη συμβολή Κελαινούς και Θάσου, διά χειρός Μιχάλη Κάσση). Βρέθηκαν σε σκραπατζίδικο στον Ασπρόπυργο.
«Προφανώς και αυτά που έχουν κλαπεί την προηγούμενη εβδομάδα πρέπει να έχουν πάει σε παράνομο χυτήριο. Θα φροντίσουμε να αναβαθμίσουμε τον φωτισμό αλλά δεν ξέρω τι άλλο μπορούμε να κάνουμε», λέει ο αντιδήμαρχος Γιώργος Χρ. Αποστολόπουλος που είναι υπεύθυνος για τις τεχνικές υπηρεσίες. Ενας γνώστης της κατάστασης που δεν θέλει να αποκαλύψει το όνομά του τονίζει στην «Κ» ότι με την υποστελέχωση που έχει σήμερα η αστυνομία, δεν υπάρχει καμιά περίπτωση ουσιαστικής φύλαξης των γλυπτών αλλά ούτε και πύκνωσης των περιπολιών. Παλαιότερα ο Νικήτας Κακλαμάνης είχε εισηγηθεί να μπουν κάμερες σε ορισμένα σημεία της πόλης όπου υπάρχουν συστάδες από γλυπτά. Και πάλι όμως τα μηχανήματα αυτά είναι εύκολο να καταστραφούν. Κρούσματα κλοπής ορειχάλκινων προτομών πάντως έχουν σημειωθεί και στην επαρχία. Εχει έρθει η ώρα η ελληνική πολιτεία να προστατεύσει τη μνήμη των σημαντικών προσωπικοτήτων στις οποίες αφιέρωσε γλυπτά. Οπως σοφά έλεγε ο Κώστας Ουράνης: «Τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονούνε». Το να τους περιφρονούν είναι χειρότερος θάνατος...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου