Tέσσερα κείμενα παρέμβαση, υπό το φως της ετυμηγορίας
στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016
"ΤΑ ΝΕΑ"- 27/06/16
Η ευκαιρία και η πρόκληση: "ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΡΟ" του Π.Κ.Ιωακειμίδη
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία μπορεί σε μια δεύτερη ανάγνωση να παραγάγει ορισμένες ευεργετικές συνέπειες για την Ενωση. Βεβαίως, σε μια πρώτη προσέγγιση το Brexit - εάν και εφόσον συντελεσθεί μετά την ενεργοποίηση του σχετικού άρθρου της Συνθήκης - θα σηματοδοτήσει τον πρώτο ακρωτηριασμό της Ενωσης και την αμφισβήτηση του τελεσίδικου χαρακτήρα της ενοποίησης. Αλλά εάν η Ενωση επιχειρήσει, ως οφείλει, να στοχασθεί και να αντλήσει τα αναγκαία μαθήματα από την τραυματική εμπειρία, εάν διερωτηθεί γιατί μια χώρα αποφάσισε την αποχώρησή της και σημαντικά τμήματα της ευρωπαϊκής κοινωνίας αποστασιοποιούνται από το σύστημά της αμφισβητώντας την ενοποίηση και τα επιτεύγματά της, τότε μπορεί να προκύψει κάτι ιδιαίτερα χρήσιμο που θα αναζωογονήσει την ενοποιητική διαδικασία. Στόχος της άσκησης αυτής πρέπει να είναι η αναδιάταξη των πολιτικών, στρατηγικών στόχων και διαδικασιών που θα επιτρέψουν στην Ενωση να επαναπροσεγγίσει την ευρωπαϊκή κοινωνία και τους πολίτες και να κερδίσει τη χαμένη νομιμοποίησή της.
Ορισμένα απ' όσα πρέπει να γίνουν εμφανίζονται λίγο πολύ ως αυτονόητα. Η Ενωση χρειάζεται ένα νέο Ευρωπαϊκό Συμβόλαιο ως νέο project, με άξονες την ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης που θα καθιστά την Ενωση θεσμό - παράγοντα μεγιστοποίησης της κοινωνικής ευημερίας, ασφάλειας, επιπέδου διαβίωσης, με ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας στους τομείς ανάπτυξης, απασχόλησης, καταπολέμησης των νέων ανισοτήτων. Παράλληλα όμως πρέπει να γεφυρώσει το πολιτικό χάσμα που την χωρίζει από την ευρωπαϊκή κοινωνία. Η «αποβρυξελλοποίηση» του συστήματος είναι σε κάποιο βαθμό αναγκαία. Η υπερσυγκέντρωση θεσμών και δραστηριοτήτων στις Βρυξέλλες αποξενώνει την Ενωση από την κοινωνία. Ορισμένοι θεσμοί και δραστηριότητες πρέπει να επιστρέψουν στις χώρες-μέλη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, π.χ., τουλάχιστον μια φορά ανά εξάμηνο χρειάζεται να συνεδριάζει στις εθνικές πρωτεύουσες, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Η ιδιοκτησία της ευρωπαϊκής ενοποίησης πρέπει να επανέλθει στην ευρωπαϊκή κοινωνία.
Το θεμελιώδες πρόβλημα, ωστόσο, βρίσκεται στο ότι, ενώ μιλάμε για την Ευρώπη ως συλλογική οντότητα, δεν έχουμε Ευρωπαίους. Αλλά Ευρώπη χωρίς Ευρωπαίους δεν μπορεί να υπάρξει. Το πώς μπορεί να δημιουργηθεί ο ευρωπαίος πολίτης που να ταυτίζεται με το σύστημα, τους θεσμούς, τις πολιτικές, τα σύμβολα, την αφήγηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι περίπλοκο πρόβλημα. Οπωσδήποτε δεν θα δημιουργηθεί με κηρύγματα και διαλέξεις για τη σημασία της ενοποίησης. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα θα έχει λειτουργικό χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι ο ευρωπαίος πολίτης θα ταυτισθεί, θα αποδεχθεί και θα στηρίξει το εγχείρημα της ενοποίησης και το σύστημα της ΕΕ εάν κατανοήσει και κυρίως αισθανθεί ότι το σύστημα αυτό συμβάλλει στη μεγιστοποίηση της ευημερίας του την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αυτή είναι η πρόκληση για την ΕΕ μετά το Brexit: να βγει πιο ενωμένη, ισχυρή και δημοκρατική. Δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο - για να μην έχουμε κάποιο Frexit ή οποιοδήποτε άλλο exit τελικά στο χάος.
-Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
 |
| "Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"-26/06/16 |
KEVIN FEATHERSTONE*
Μία μικρότερη Βρετανία
Η Βρετανία μόλις έζησε το μεγαλύτερο πολιτικό σοκ που μπορούν να θυμηθούν οι περισσότεροι από εμάς. Παρά τις προειδοποιήσεις για το επικείμενο οικονομικό κόστος, το 52% του εκλογικού σώματος επέλεξε το Brexit. Πλέον υπάρχει τεράστιο χάσμα μεταξύ της πολιτικής τάξης και του λαού. Πάνω από το 70% των βουλευτών υποστηρίζουν την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε. Ο Ντέιβιντ Κάμερον αποδέχθηκε το αναπόφευκτο και θα παραιτηθεί από το αξίωμα του πρωθυπουργού μέχρι τον Οκτώβριο, χρονικό περιθώριο που επιτρέπει στο κόμμα του να επιλέξει τον διάδοχό του. Το δημοψήφισμα είχε προκηρυχθεί ώστε να αντιμετωπιστεί ο εμφύλιος στο κόμμα των Συντηρητικών. Στο τέλος το δημοψήφισμα εγκλώβισε τη χώρα στην πλέον διχαστική και πικρόχολη προεκλογική εκστρατεία των τελευταίων δεκαετιών. Σήμερα η Βρετανία είναι τραυματισμένη και αβέβαιη.
Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ; Υπάρχουν λόγοι που πηγάζουν ειδικά από τη Βρετανία, αλλά θα ήταν απερισκεψία να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα ως αποκλειστικά βρετανική ιδιαιτερότητα. Το εκλογικό σώμα επί χρόνια υποβαλλόταν σε μια δίαιτα, σύμφωνα με την οποία η Ε.Ε. παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή μας μέσω παράλογων κανονισμών και μέσω μίας μη εκλεγμένης γραφειοκρατίας των Βρυξελλών που κυβερνά τη δημοκρατία μας. Ετσι διατηρούνταν επί δεκαετίες ένας ισχυρός, αλλά λανθάνων, ευρωσκεπτικισμός. Σε καμία εκλογική αναμέτρηση από το 1973 και μετά, οπότε γίναμε μέλος της ΕΟΚ, δεν βρισκόταν η «Ευρώπη» μεταξύ των τριών σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι πολίτες. Το στοιχείο που τώρα ενίσχυσε τον ευρωσκεπτικισμό ήταν το τοξικό ζήτημα της μετανάστευσης. Ο αριθμός μεταναστών που εισήλθε στη Βρετανία αντιστοιχεί με τον πληθυσμό του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ψηφοφόροι που ανήκουν στην εργατική τάξη ανησυχούν ότι οι μετανάστες απειλούν τη θέση εργασίας τους. Πράγματι, συχνά βλέπουμε στην τηλεόραση μετανάστες δεύτερης ή ακόμη και πρώτης γενιάς να υποστηρίζουν ότι η Βρετανία είναι «γεμάτη» και ότι δεν μπορεί να δεχθεί νέους μετανάστες. Δεν έχει σημασία το γεγονός ότι η συνολική επίπτωση που έχει η μετανάστευση στη βρετανική οικονομία θεωρείται θετική. Η αντίληψη και οι φόβοι των ψηφοφόρων είναι αυτό που μετράει, ακόμη και αν αυτοί δεν έχουν άμεση προσωπική εμπειρία ή δεν γνωρίζουν κάποιον που να έχει χάσει τη δουλειά του από μετανάστη. Πρόκειται για νέα πολιτική ατζέντα που προκάλεσε την Πέμπτη σεισμό στο βρετανικό πολιτικό κατεστημένο, αν και η ίδια ατζέντα βρίσκει απήχηση ανά την Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας ενόψει του δημοψηφίσματος, ήταν η πλευρά του Brexit αυτή που είχε τα καλύτερα σλόγκαν. Η πλευρά που υποστήριζε την παραμονή στην Ε.Ε. απλώς υπερασπιζόταν το status quo. Το στρατόπεδο του Brexit κατάφερε να αποφύγει να πει ποια ακριβώς ήταν η εναλλακτική του πρόταση. Υπερασπίστηκαν τη θέση της Βρετανίας σε έναν κόσμο που έχει εκλείψει. Δεν είχε σημασία, το μήνυμά τους μετέφερε την αίσθηση των δικών μας πιστεύω και της δικής μας ισχύος. Η βρετανική πολιτική σκηνή έχει έρθει τα πάνω-κάτω. Η βάση του Συντηρητικού Κόμματος επαναστάτησε με επιτυχία εναντίον του Κάμερον. Ηταν μία μάχη που δόθηκε για την ψυχή του κόμματος και την οποία κέρδισε η λαϊκιστική θατσερική πτέρυγα. Ο Μέρντοχ και ο λαϊκιστικός δεξιός Τύπος αποδείχθηκε ότι είχε μεγαλύτερη επιρροή από τον πρωθυπουργό. Πολύ συχνά στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έμοιαζε άσχετος ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος. Αφησε να εννοηθεί ότι προσωπικά δεν είχε κατασταλαγμένη άποψη επί του θέματος, αν και το κόμμα του τάσσεται με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. Γεωγραφικά, η Βρετανία είναι διαιρεμένη. Στη Σκωτία και στη Βόρειο Ιρλανδία επικράτησε η φιλοευρωπαϊκή τάση. Είναι πιθανόν να προκηρυχθεί νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, αν και η πτώση της τιμής του πετρελαίου καθιστά πιο δύσκολη την απόσχισή της. Μεγάλο πλήγμα δέχθηκε και η ειρηνευτική διαδικασία στη Βόρειο Ιρλανδία. Η ενίσχυση των συνόρων με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας προκαλεί αναταραχή στη ρωμαιοκαθολική μειονότητα.
Η πρώτη παρόρμηση είναι να διατηρηθεί η σταθερότητα. Η κυβέρνηση θα αρχίσει να διαπραγματεύεται μια νέα συμφωνία με την υπόλοιπη Ε.Ε. Το Κοινοβούλιο θα θελήσει να διατηρήσει η Βρετανία την πρόσβασή της στην κοινή αγορά. Πριν από την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας, ο Μπόρις Τζόνσον είχε μιλήσει περί προσπάθειας εξασφάλισης καλύτερων όρων και περί πιθανού δεύτερου δημοψηφίσματος. Η κυβέρνηση μπορεί να επιλέξει πότε θα ενεργοποιήσει το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, το οποίο ορίζει περίοδο δύο ετών για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με το κράτος που αποχωρεί. Είναι προς το συμφέρον τόσο της Βρετανίας όσο και της Ε.Ε. να περιορίσουν την αβεβαιότητα το συντομότερο δυνατόν, ωστόσο είναι ασαφές τι σκοπεύει να ζητήσει η κυβέρνηση. Η καλύτερη στρατηγική για την Ε.Ε. ίσως είναι να μην προσφέρει τίποτα και να περιμένει το Λονδίνο να πει τι θέλει.
Η απόφαση για Brexit θα αποπροσανατολίσει σε μεγάλο βαθμό την Ε.Ε. Θα αναγκαστεί να στρέψει αλλού την προσοχή της και θα καταφέρει πλήγμα στην εμπιστοσύνη που υπάρχει προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Ολα αυτά τη χρονική στιγμή κατά την οποία άλλα μέλη της Ε.Ε. βιώνουν τη δίχως προηγούμενο άνοδο του ευρωσκεπτικισμού. Σύμφωνα με δημοσκόπηση, το 48% των Ιταλών θα ψήφιζε υπέρ της αποχώρησης από την Ενωση. Οι γαλλικές προεδρικές εκλογές του χρόνου μπορεί να αποδειχθούν δύσκολες. Πίεση για έξοδο μπορεί να υπάρξει και σε Δανία και Σουηδία. Μεσοπρόθεσμα, η επίπτωση του Brexit μπορεί να είναι η στενότερη ενοποίηση του εσωτερικού πυρήνα της Ε.Ε. Δεν θα ήταν αναγκαστικά θετική εξέλιξη για την Ελλάδα ή για τα κράτη-μέλη εκτός Ευρωζώνης. Αν όμως επιθυμεί ο πυρήνας να γίνει ισχυρότερος, θα πρέπει να εμπλακεί με διαφορετικό τρόπο με τον λαό. Θα πρέπει να επιλέξει μία καλύτερη και πιο αρεστή στον λαό συζήτηση.
Το δημοψήφισμα αφήνει πίσω του τη Βρετανία πιο μικρή από ποτέ άλλοτε. Δεν θα έχει τόση σημασία για την Ουάσιγκτον, το Πεκίνο και τις άλλες αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις. Πολλές από τις άμεσες ξένες επενδύσεις έγιναν στη Βρετανία επειδή οι επενδυτές υπέθεταν ότι θα εξακολουθήσουμε να έχουμε πρόσβαση στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά. Από κοινωνική άποψη, η Βρετανία είναι περισσότερο διαιρεμένη και αβέβαιη για τον εαυτό της. Είναι δύσκολο να ξεχαστεί η κακοήθης προεκλογική εκστρατεία κεκαλυμμένου ρατσισμού.
Η Βρετανία απειλείται να απομονωθεί, να λησμονηθεί και να γίνει στενόμυαλη. Η Ε.Ε. έχασε ένα αντίβαρο στη Γερμανία. Πιθανότατα θα καθυστερήσει ακόμη πιο πολύ να ανταποκριθεί στη διεθνή οικονομική πίεση που δέχεται ώστε να ανοίξει οικονομικά και να γίνει πιο ευέλικτη. Εχασε έναν από τους πιο σημαντικούς παίκτες της στην εξωτερική πολιτική και στην ασφάλεια. Και απειλείται με μετάδοση του λαϊκιστικού εθνικισμού σε άλλα κράτη-μέλη. Το δημοψήφισμα είναι έντονα ανησυχητικό για τη Βρετανία, αλλά η Ευρώπη αντιμετωπίζει την πρόκληση να περιορίσει την πυρκαγιά.
*Ο κ. Kevin Featherstone είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο London School of Economics και επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου του LSE.
"ΕΣΤΙΑ"-27/06/16
Όταν τό παρελθόν διαλύει τό μέλλον:
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου*
ΑΚΟΜΗ θυμάμαι το περίφημο τηλεοπτικό «όχι» του στρατηγού ντε Γκώλ το 1963, χρονιά που είχε τεθεί θέμα εισόδου του Ηνωμένου Βασιλείου στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Δύο ημέρες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζών Φ. Κέννεντυ πίεζε την Γαλλία να αλλάξει πολιτική απέναντι στο βρεταννικό αίτημα και τήν απειλούσε με νομισματικές και εμπορικές κυρώσεις. Την ίδια περίοδο, οι ΗΠΑ πίεζαν και την Γερμανία προς τήν κατεύθυνση της αποδοχής τοϋ Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ-γεγονός, πάντως, που δεν έβλεπε με μεγάλο ενθουσιασμό ο Χάρολντ Μάκ Μίλλαν, πρωθυπουργός της χώρας. Θυμάμαι, επίσης, ότι το γκωλικό «όχι» είχε προκαλέσει τότε ιδιαιτέρως ευνοϊκά σχόλια στον αντιαμερικανικό ελληνικό Τύπο, ο οποίος βεβαίως νόμιζε ότι η Γαλλία θα κλόνιζε την Ατλαντική Συμμαχία προς όφελος της ΕΣΣΔ και των δορυφόρων της.
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, το γαλλικό «όχι» είχε ιδιαίτερο πολιτικό βάρος. Πίσω από αυτό υπήρχε η γαλλική άρνηση μιάς πολιτικής Ευρώπης που θα ήλεγχαν οι Αγγλοσάξονες την εποχή εκείνη. Αυτός είναι και ο λόγος που ο ντέ Γκώλ είχε αποκαλέσει τό Ηνωμένο Βασίλειο «Δούρειο Ίππο των ΗΠΑ στην Ευρώπη».
Το 1967, ανταποκριτής του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη στις Βρυξέλλες και αρθρογράφος γιά ευρωπαϊκά θέματα της γαλλικής επαρχιακής εφημερίδας Nord Eclair, είχα την μεγάλη ευκαιρία για δημοσιογράφο της εποχής νά παραστώ στην ετήσια συνέντευξη Τύπου του στρατηγού ντε Γκώλ. Οι συνεντεύξεις αυτές αποτελούσαν πραγματική θεατρική παράσταση του Γάλλου προέδρου, ο οποίος ήταν από τους λίγους πολιτικούς της εποχής του που είχαν καταλάβει το βάρος της τηλεοπτικής μετάδοσης στο ευρύ κοινό.
Όταν λοιπόν τελείωσε το πρώτο «σώου» του στρατηγού, ο κύριος αρθρογράφος της εφημερίδας Le Monde, ο Αντρέ Φονταίν, τον ρώτησε τί θα γίνει με την νέα υποβολή υποψηφιότητας του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΟΚ. Σάς μεταφέρω όσο πιό πιστά μπορώ από μνήμης, 49 χρόνια μετά, την γκωλική απάντηση: «Κύριε Φονταίν, προφανώς δεν αγνοείτε ότι οι Βρεταννοί υπήρξαν σύμμαχοί μας στην μάχη κατά του Άξονα και έχασαν λαμπρούς στρατιώτες τους γιά να μάς βοηθήσουν να είμαστε σήμερα ελεύθεροι. Η εκτίμηση μου προς αυτούς είναι τεράστια. Γι' αυτό και θεωρώ ότι μπορώ πολύ άνετα να τσουγκρίσω το ποτήρι μου μαζί τους πίνοντας ένα καλό κρασί. Νομίζω ότι αυτό είναι μία επαρκής ένδειξη φιλίας καί εκτιμήσεως».
Αυτό το ανατρεπτικό γκωλικό χιούμορ δέν ξεχνιέται. Και παρά το γεγονός ότι ο διάδοχος του στρατηγού στον προεδρικό θώκο Ζώρζ Πομπιντού, ο άνθρωπος που άλλαξε την Γαλλία, έκανε ό,τι μπορούσε γιά να εισέλθει το Ηνωμένο Βασίλειο -μαζί με την Ιρλανδία και την Δανία- στην ΕΟΚ, προσωπικά δεν έπείσθην ποτέ ότι οι Άγγλοι είχαν έναν ιδιαίτερο δεσμό με την ηπειρωτική Ευρώπη και τις επιδιώξεις της.
Γιά να το πώ με πιό απλά λόγια, ό Άγγλος πολίτης μπήκε με βαρειά καρδιά στην ΕΟΚ, αντιμετώπισε με καχυποψία την μετατροπή της σε Ένωση, δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την διεύρυνσή της και, βέβαια, ως έκ τούτου ήταν ευάλωτος στον πιό χυδαίο δημοσιογραφικό λαϊκισμό -πεδίο στό οποίο κάποιες ταμπλόιντ στην Αγγλία «δίνουν ρέστα».
Άπό την άλλη πλευρά, οι διαδοχικές βρεταννικές κυβερνήσεις από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ και μετά, με ηπιότερες αυτές του Τόνυ Μπλαίρ, έκαναν ό,τι περνούσε από τό χέρι τους γιά να υπονομεύσουν τόν γαλλογερμανικό άξονα, άφ' ενός, και, άφ' ετέρου, γιά νά μπλοκάρουν ορισμένες κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές. Στην βάση αυτής της τακτικής, οι Βρεταννοί δημιούργησαν πολλές κρίσεις στην σημερινήΈνωση, την οποία πάντα έβλεπαν ως μία ζώνη ελεύθερων συναλλαγών, καί όχι ως μία πολιτική, νομισματική και οικονομική οντότητα.
Δέν εκπλήσσει έτσι η βρεταννική απουσία από την Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και άρα την Εύρωζώνη, ούτε η μη συμμετοχή τής χώρας στην ζώνη Σένγκεν, πού είναι ό ακρογωνιαίος λίθος της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων στην ΕΕ.
Με άλλα λόγια, το αποχωρούν πλέον από την Ευρωπαϊκή Ένωση Ηνωμένο Βασίλειο, ουσιαστικά συμμετείχε με το ένα πόδι εντός αυτής και ελέω λαϊκισμού αποφάσισε να αποσύρει και το άλλο. Αυτό είναι το μεγάλο επίτευγμα ενός νάρκισσου πολιτικού απατεώνα και ενός γελωτοποιού πρώην δημάρχου του Λονδίνου.
Το πρόβλημα γι' αυτούς είναι ότι, οσονούπω, μετά από 307 χρόνια, θα ξεκινήσει και το ξήλωμα του Ηνωμένου Βασιλείου -και, όταν ολοκληρωθεί, οι πανηγυρίζοντες πενηντάρηδες, εξηντάρηδες καί εβδομηντάρηδες Άγγλοι πού πρωτοστάτησαν στο ΒREXIT θα καταλάβουν πόσο πραγματικά κοστίζει το παρελθόν να καταστρέφει το μέλλον.
*Έπίτιμος Διεθνής Πρόεδρος Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων
apapandropoulos@hotmail.com
Brexit: πέντε σύντομες παρατηρήσεις-Του Νίκου Μουζέλη
Κάμερον. Την άμεση ευθύνη για το Brexit έχει προφανώς ο παραιτηθείς πρωθυπουργός. Για καθαρά εσωκομματικούς λόγους, ο Κάμερον εισηγήθηκε το δημοψήφισμα πιστεύοντας πως την έξοδο από την Ευρώπη δεν την ήθελε η πλειοψηφία των Βρετανών. Δεν υπολόγισε ότι στο πλαίσιο της ύστερης, παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας τα πράγματα είναι εξαιρετικά ρευστά, αλλάζουν ραγδαία.
Ο πληγωμένος εθνικισμός. Οι παλαιότεροι Βρετανοί δεν έχουν ξεχάσει τη δόξα και το γόητρο της βρετανικής αυτοκρατορίας. Δεν ξεχνούν επίσης πως πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η Βρετανία είχε την ηγεμονική θέση που σήμερα κατέχουν οι ΗΠΑ. Επιπλέον, αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν οι νικητές αυτού του πολέμου να δέχονται σήμερα διαταγές από τους ηττημένους. Από μια γερμανοκρατούμενη Ευρώπη που, μέσω της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, επιβάλλει σε έναν μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να χειρίζονται τα του οίκου τους.
Η παγκοσμιοποίηση. Η λαϊκιστική Δεξιά στην Ευρώπη γενικά και στο Ηνωμένο Βασίλειο ειδικά δεν αντιλαμβάνεται πως η άμβλυνση της αυτονομίας του κράτους-έθνους δεν οφείλεται μόνο στην ένταξη μιας χώρας στην ΕΕ. Οφείλεται κυρίως στη ραγδαία παγκοσμιοποίηση στα μέσα της δεκαετίας του '70. Η νεοφιλελεύθερη θεωρία της ανάγκης αυτοδιαχείρισης των αγορών, η τερατώδης διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, οι εντεινόμενες ανισότητες που το εθνικό κράτος δεν μπορεί πια να ελέγξει, η περιθωριοποίηση των λαϊκών στρωμάτων και η φτωχοποίηση των μικρομεσαίων, όλες αυτές οι διαδικασίες που δεν βλέπουμε μόνο στην ευρωζώνη ευνοούν τη θεαματική άνοδο των ακροδεξιών δυνάμεων. Ο συνδυασμός της νοσταλγίας των συντηρητικών για τις δόξες που χάθηκαν, του φόβου για τα νέα κύματα προσφύγων και οικονομικών μεταναστών και των κραυγαλέων ανισοτήτων της βρετανικής κοινωνίας δημιούργησε ένα πλαίσιο εξαιρετικά ευνοϊκό για την άνοδο των δυνάμεων που συνδυάζουν τον υπερπατριωτισμό με τον εθνολαϊκισμό.
Η γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Η Γερμανία, ως η κύρια ευρωπαϊκή οικονομική δύναμη, διαμόρφωσε σε έναν σημαντικό βαθμό το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ενα οικοδόμημα που ευνοεί καταφανώς τις γερμανικές ελίτ καθώς και, πιο γενικά, τις πιο ανταγωνιστικές οικονομίες. Δημιουργεί όμως δυσλειτουργίες για τους υπόλοιπους, δυσλειτουργίες που μπορούν να οδηγήσουν στη διάλυση της ΕΕ. Συνοπτικά, πρόκειται για μια κατασκευή με σαθρές βάσεις, όπως:
Σε ό,τι αφορά την ευρωζώνη, δημιουργία κοινού νομίσματος χωρίς συγχρόνως και τη δημιουργία ισχυρών οικονομικοπολιτικών θεσμών ικανών να διαχειριστούν τις δυσκολίες που το κοινό νόμισμα επιφέρει.
Η συστηματική μεταφορά πόρων από τις λιγότερο στις περισσότερο ανταγωνιστικές οικονομίες, μεταφορά πόρων συντριπτικά μεγαλύτερων από τη βοήθεια που οι δεύτερες δίνουν στις πρώτες.
Η παρατεταμένη γερμανική εμμονή, λόγω κυρίως της εμπειρίας του μεσοπολεμικού καταστροφικού πληθωρισμού, στη λιτότητα σε περίοδο κρίσης και ύφεσης. Λιτότητα που οδήγησε τις λιγότερο οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες στην υψηλή ανεργία, στις τεράστιες ανισότητες και βέβαια και στην άνοδο της ευρωφοβικής Ακροδεξιάς.
Συμπεράσματα. Στον γεωπολιτικό και οικονομικό χώρο μια «μικρή Αγγλία», κυρίως αν η Σκωτία και η Ιρλανδία παραμείνουν στην ΕΕ, θα γίνει ένας παίκτης τρίτης κατηγορίας εγκλωβισμένος σε έναν ναρκισσιστικό μικρομεγαλισμό. Σε ό,τι αφορά την ΕΕ, αυτή έχει να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο του σταδιακού ξηλώματος του ευρωπαϊκού μανδύα. Αυτό βέβαια απαιτεί μια ριζική αναδιοργάνωση, ένα πέρασμα από τη δημοσιονομική λιτότητα στην ισόρροπη ανάπτυξη, από τη γραφειοκρατική εμμονή στα νούμερα σε μια πιο ευρεία και ευέλικτη διαχείριση των προβλημάτων των χωρών του Νότου, από τον άγριο ανταγωνισμό στη λογική της αλληλεγγύης.
Ο Ντε Γκολ δεν ήθελε την ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Εβλεπε εξαρχής την απροθυμία της να συμβάλει επί ίσοις όροις με τη Γαλλία και τη Γερμανία στην υλοποίηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Είχε δίκιο. Στην πραγματικότητα το Ηνωμένο Βασίλειο ήθελε απλά μια μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά. Από αυτή τη σκοπιά, η αποχώρηση ενός ισχυρού μέλους που ήθελε ένταξη a la carte βοηθάει την ενοποίηση.
Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες και κυρίως η Γερμανία θα πρέπει να διαλέξουν ή τη διάλυση της ΕΕ ή το πέρασμα από μια νεοφιλελεύθερη κοινωνία των ολίγων σε μια νεοσοσιαλδημοκρατική φεντεραλιστική κοινότητα βασισμένη στην αλληλεγγύη. Αν συμβεί το δεύτερο, η Ευρώπη θα μπορέσει να αντιμετωπίσει με επιτυχία την άνοδο της Ακροδεξιάς και τις διαλυτικές και φυγόκεντρες τάσεις στην ευρωζώνη.
-Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο LSE
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου