"...Οι πολίτες στρέφονται ενάντια σε κυρίαρχες πολιτικές ηγεσίες, δημοκρατικούς θεσμούς και διαδικασίες (πρωτίστως στον ανεπτυγμένο κόσμο) και στηρίζουν λαϊκιστές και αυταρχικές επιλογές γιατί έχουν δυσκολία κυρίως να αφομοιώσουν τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Πολύ περισσότερο που η παγκοσμιοποίηση - μια κατά βάθος θετική διαδικασία - παράγει «χαμένους», αλλά προκαλεί και ανασφάλεια. Η δημοκρατική εμπλαισίωση της παγκοσμιοποίησης συνιστά, επομένως, επιτακτική προτεραιότητα για τη σωτηρία πρωτίστως της δημοκρατίας..."

"ΤΑ ΝΕΑ", 29/07/16

Από "ΤΑ ΝΕΑ"

Η δημοκρατία σε υποχώρηση: "ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ" του 

Π.Κ. Ιωακειμίδη


Οι καταιγιστικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών (απόφαση για έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση - Brexit, διαδοχικά αιματηρά τρομοκρατικά χτυπήματα, απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία κ.λπ.) σηματοδοτούν μια γενικότερη τάση στο παγκόσμιο σύστημα. Σηματοδοτούν την αμφισβήτηση της ανοιχτής κοινωνίας, των κοσμικών φιλελεύθερων αξιών και τελικά της δημοκρατίας, αλλά και των πολιτικών ηγεσιών και των ελίτ που εκφράζουν τις αξίες και τους θεσμούς αυτούς. Η αμφισβήτηση έχει προσλάβει ποικίλες πολιτικές εκφράσεις με πλέον χαρακτηριστική την άνοδο των λαϊκιστικών ακραίων δυνάμεων Δεξιάς ή Αριστεράς σχεδόν σε παγκόσμια κλίμακα, από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελλάδα μέχρι τις ΗΠΑ. Η επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως υποψήφιου προέδρου από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα μετά τις σαρωτικές νίκες του στις προκριματικές εκλογές με τον ακραία λαϊκιστικό, φοβικό, ρατσιστικό λόγο βαθύτατα αντιδημοκρατικού περιεχομένου συνιστά την πλέον αιχμηρή και συνάμα επικίνδυνη επικράτηση των λαϊκιστικών δυνάμεων. Η έκβαση του βρετανικού δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit εκφράζει επίσης την επικράτηση λαϊκιστικών δυνάμεων (Νάιτζελ Φάρατζ, Μπόρις Τζόνσον κ.ά.) ενάντια στις κυρίαρχες πολιτικές ηγεσίες και ελίτ που είχαν ταχθεί κατά του Brexit. 

Η ισχυροποίηση του λαϊκισμού οδηγεί αναπόφευκτα σε υπονόμευση της δημοκρατίας και της ορθολογικής πολιτικής διαδικασίας στον παραδοσιακά ανεπτυγμένο κόσμο. Σε άλλες περιοχές όπως Τουρκία, Ρωσία, Λατινική Αμερική κ.ά., η συρρίκνωση της δημοκρατίας έχει προχωρήσει με απροσχημάτιστο τρόπο μέσω της εγκαθίδρυσης αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης. Ετσι η δυναμική που είχε ξεκινήσει με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου για τη διεύρυνση του αριθμού των δημοκρατικών καθεστώτων παγκοσμίως εμφανώς αναστρέφεται. Στη διαδικασία αυτή εγγράφεται και η αποτυχία της Αραβικής Ανοιξης να οδηγήσει στον εκδημοκρατισμό (με εξαίρεση την Τυνησία). Η δημοκρατία βρίσκεται σε υποχώρηση και σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως σε κίνδυνο. Το «τέλος της Ιστορίας» με την προσδοκώμενη καθολική επικράτηση του φιλελεύθερου δημοκρατικού προτύπου αποδείχθηκε τελικά «ευσεβής πόθος».

Το Συμβούλιο της Ευρώπης στην έκθεσή του για την «Κατάσταση της Δημοκρατίας» επισημαίνει ότι τουλάχιστον στο ένα τρίτο από τα 47 μέλη του ορισμένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά δημοκρατικότητας βρίσκονται σε υποχώρηση. Οι αιτίες για τη θλιβερή αυτή εξέλιξη - υποχώρηση της δημοκρατίας - ανοιχτής κοινωνίας - είναι πολλές και σύνθετες. Φαίνεται όμως ότι υπάρχει μια κοινή συνισταμένη που «συνδέει» υπογείως φαινομενικά διαφορετικές αιτίες. Οι πολίτες στρέφονται ενάντια σε κυρίαρχες πολιτικές ηγεσίες, δημοκρατικούς θεσμούς και διαδικασίες (πρωτίστως στον ανεπτυγμένο κόσμο) και στηρίζουν λαϊκιστές και αυταρχικές επιλογές γιατί έχουν δυσκολία κυρίως να αφομοιώσουν τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Πολύ περισσότερο που η παγκοσμιοποίηση - μια κατά βάθος θετική διαδικασία - παράγει «χαμένους», αλλά προκαλεί και ανασφάλεια. Η δημοκρατική εμπλαισίωση της παγκοσμιοποίησης συνιστά, επομένως, επιτακτική προτεραιότητα για τη σωτηρία πρωτίστως της δημοκρατίας.

-Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών