Ο ανορθολογισμός λειτουργεί σαν τοπική αναισθησία για τον ασθενή σε κεκλιμμένο κάθισμα οδοντιάτρου: μουδιάζει παροδικά την πηγή της ανασφάλειας. Με τον καιρό, ωστόσο, ο ασθενής την αναζητά σε δόσεις μιθριδατισμού. Η μάσκα «ξέπεσε» σε μέτρο αντιλαϊκό. Καταργεί τις αμόλυντες προσωπικές ελευθερίες και εισάγει καινά δαιμόνια στην εύρυθμη δημόσια ζωή. Σαν μοιρολογίστρες που κρατούν την κατάρα στο σφίξιμο των δοντιών οι νεο-αρνητές στέκονται μπροστά στο φέρετρο των ατομικών δικαιωμάτων ανακαλύπτοντας τον καινούριο αγώνα που δίνει νόημα στον θυμό τους....

Aπό "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΟΥΛΓΕΡΙΔΗ

Μια ματιά στα σχόλια φεϊσμπουκικών λογαριασμών σε δημοτικά σχολεία και γυμνάσια θα μας πείσει όλους. «Γιατί να υπακούσουμε σε υπουργική απόφαση; Δεν είναι δα και νόμος» (από πραγματική απάντηση διευθύντριας Δημοτικού στην υποδιευθύντρια). Γιατί να φοράνε οι μαθητές τη μάσκα;

Αν τη φορέσουν, δεν θα αναπτυχθούν τα πνευμόνια τους. Θα συνηθίσουν στην κρυπτοζωή, την ώρα που το αίμα τους βράζει, τα σχολεία τους ανήκουν και το ελευθεριακό φρόνημα πρέπει να μείνει αδούλωτο. Κανείς δεν γνωρίζει προφανώς πόσο μεγάλο είναι το αδήλωτο κίνημα των αρνητών και μακάρι να πέφτουμε έξω στα δημοσιογραφικά σημειώματα - χωρίς διάθεση ταπεινοφροσύνης.

Η εικόνα, πάντως, ταυτίζεται με ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Κάθε φορά που η Αρχή - η πολιτεία - επικαλείται την «κανονικότητα», τα ιατρικά πρωτόκολλα, την επιστήμη και τη γνώμη των ειδικών. Η δράση παράγει την αντίδρασή της χάρη σε έναν αυτοματισμό: η ψεκαστική ρητορική ξυπνάει από τη νάρκη. Και τώρα δείχνει ένα από τα πολλά πρόσωπά της.

Με τον ίδιο τρόπο που ο λαϊκισμός αλλάζει δέρμα - από τον αντιαμερικανισμό του 1980 στον αντιγερμανισμό των 00's - ο ανορθολογισμός αλλάζει προσωπεία: από τον αντιμνημονιακό αγώνα στον αγώνα κατά της μάσκας.

Οι ομοιότητες είναι τόσες όσες και οι διαφορές. Αλλά τη μήτρα την έχουμε κιόλας συνηθίσει. Οι «ψεκασμοί» του 2015 έχουν περάσει ήδη στο συλλογικό ασυνείδητο, διαπερνούν οριζοντίως το πολιτικό σώμα, διεκδικούν ψήφους -ενίοτε τις κερδίζουν -, μάς εξοικειώνουν με το πρόσωπο της τερατολογίας. Στις εκλογές εκείνου του Σεπτεμβρίου, πριν από πέντε χρόνια, οι συνασπισμένες δυνάμεις του ανορθολογισμού έμοιαζαν πιο δυνατές από ποτέ.

Δεν ήταν μόνο ο κυρίαρχος συριζαϊκός λόγος που ήθελε να αλλάξει την Ευρώπη, αλλά να αφήσει ανέπαφη τη δημόσια διοίκηση. Που απαιτούσε τη διαγραφή χρεών, αλλά έκλεινε το μάτι στη λογική νέων μαγαζιών, με outsourcing ή χωρίς. Ηταν και ο ισχνός εκλογικά καμμενισμός, που εδραιωνόταν ωστόσο ως πυλώνας συγκυβέρνησης.

Ο νεολενινιστικός ριζοσπαστισμός της Κουμουνδούρου είχε ανάγκη από τα γαλανόλευκα στεφάνια των στρατιωτικών ελικοπτέρων. Από κοντά και η Ενωση Κεντρώων, με μόνη πολιτική στόχευση να καταστήσει το παράδοξο οικείο. Τα τέρατα να γίνουν σημεία. Υπεράνω όλων η φαιά σκιά της τιμωρητικής Χρυσής Αυγής, που αλίευε από την κοινή δεξαμενή με τα γνωστά ονόματα: Σόρος, ολιγάρχες, ελίτ και τραπεζίτες.

Στις εκκλήσεις αρκετών πολιτικών - κυρίως της Κεντροαριστεράς, αλλά και της Κεντροδεξιάς - να περιθωριοποιηθεί με καταγγελία της βίας ισάριθμοι πολιτικοί απάντησαν με «υιοθέτηση» της ατζέντας της.

Στο πέρασμα των χρόνων δυσφημίστηκε το «Μέτωπο της Λογικής», το «δημοσιογραφικό τοπίο», η αλήθεια η ίδια που δεν είναι ποτέ αλήθεια, αλλά κάτι κρυμμένο σε διαδρόμους του παγκόσμιου νεοφιλελευθερισμού ή -πιο πρόσφατα - σε αίθουσες εργαστηρίων.

Τα υπόλοιπα θα τα αναλάμβανε η τυφλή αγανάκτηση. Και σήμερα για ένα μεγάλο ποσοστό πολιτών ο κορωνοϊός θεωρείται υβρίδιο μεταξύ κατασκευάσματος και μιντιακής παραπληροφόρησης.

Είναι η καλύτερη στιγμή για τη συνωμοσιολογία, στην οποία προστρέχει η ετερόκλητη μάζα από αντισυστημικούς, καλλιτέχνες, το «κίνημα των αρνητών» στα σχολεία, οι ελεύθεροι σκοπευτές του σκοτεινού Διαδικτύου.

Και ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, βεβαίως: «Εγώ προσωπικά είμαι εναντίον της μάσκας. Για ένα και μόνο λόγο: αν μου έλεγαν 100% οι επιστήμονες ότι προφυλάσσει από τον κορωνοϊό τους Ελληνες, θα ήθελα να την επιβάλλουμε παντού. Δεν προφυλάσσει η μάσκα. Εχετε κάνει τον Ελληνα τρομαγμένο, και θέλετε να τον κάνετε υποχείριο των όποιων γελοίων επιλογών σας».
Κίβδηλη μυθολογία

Το μήνυμα είναι έτοιμο να διαχυθεί, επειδή οι πολλοί είναι έτοιμοι να το υποδεχθούν. Ειδικά όταν οι γραμμές θολώνουν με τη στάση θυλάκων της αντιπολίτευσης, που ειδικεύονται στις ιερεμιάδες και την ανέξοδη κριτική για κρούσματα που αποκρύπτονται και «χιλιάδες κόσμου που μολύνεται».

Στη θέση της αυθεντίας και των ελίτ αναζητούνται εναλλακτικές και αντισυστημικές ερμηνείες. Μια κίβδηλη μυθολογία, όπου κυριαρχεί η άρνηση, η μνησικακία και ο θυμός. Εδώ επιστρατεύεται ο άγνωστος Χ που θα ερμηνεύσει τα φαινόμενα - η μεταφυσική πίστη που δεν ζητάει αποδείξεις.

Ο ανορθολογισμός λειτουργεί σαν τοπική αναισθησία για τον ασθενή σε κεκλιμμένο κάθισμα οδοντιάτρου: μουδιάζει παροδικά την πηγή της ανασφάλειας. Με τον καιρό, ωστόσο, ο ασθενής την αναζητά σε δόσεις μιθριδατισμού.

Η μάσκα «ξέπεσε» σε μέτρο αντιλαϊκό. Καταργεί τις αμόλυντες προσωπικές ελευθερίες και εισάγει καινά δαιμόνια στην εύρυθμη δημόσια ζωή. Σαν μοιρολογίστρες που κρατούν την κατάρα στο σφίξιμο των δοντιών οι νεο-αρνητές στέκονται μπροστά στο φέρετρο των ατομικών δικαιωμάτων ανακαλύπτοντας τον καινούριο αγώνα που δίνει νόημα στον θυμό τους.

Η μήτρα του 2015 ήταν σαφώς διαφορετική. Κανείς δεν μπορεί να πιστοποιήσει ότι οι επαναστάτες των διοδίων έγιναν στη συνέχεια αρνητές των εμβολίων και σήμερα αντισυστημικοί της μάσκας (παρόλο που ο πειρασμός είναι μεγάλος). Το αδιέξοδο, όμως, είναι το ίδιο.

Μια κοινότητα που θα έπρεπε να ομονοεί μπροστά στο κοινό υπαρξιακό άγχος εκκρίνει ξανά τοξίνες. Διχάζεται. Παύει να μιλάει τη μόνη γλώσσα που συνέχει: της πρόληψης και της ατομικής ευθύνης. Η κανονικότητα ερχόταν, αλλά έφερνε μαζί της και την παθολογία του παλιού κόσμου. Κανείς δεν αρνήθηκε ότι η κανονικότητα έως και πολύ πρόσφατα στην Ελλάδα ήταν ο εμφύλιος.

ΣΤΗ ΜΑΡΘΑ ΚΑΪΤΑΝΙΔΗ

Ο Γκίκας Μαγιορκίνης, επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, είναι πλέον γνωστός σε όλους καθώς η πανδημία αποτέλεσε μια «ευκαιρία» να συστηθούν οι πολίτες με το επιστημονικό προσωπικό της χώρας. Με αμεσότητα, απλό και κατανοητό λόγο, επιχειρεί επί μήνες, είτε ως καλεσμένος σε τηλεοπτικές εκπομπές, είτε μέσω συνεντεύξεων, άρθρων και αναρτήσεων – και προσφάτως ως «αντικαταστάτης» του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα – να ρίξει φως στα… μυστήρια του SARS-CoV-2. Στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» απαντά για τα σχολεία έπειτα από την τοποθέτησή του που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και αναλύει όσα έρχονται.

Τι δυσκολίες έχει η επικοινωνία των επιστημονικών θεωριών και δεδομένων εν μέσω πανδημίας;

Ο κόσμος έχει κουραστεί από τον παρατεταμένο «βομβαρδισμό» οδηγιών Δημόσιας Υγείας που περιορίζουν τη φυσιολογική του καθημερινότητα. Είναι απολύτως φυσικό και επόμενο να έχει αρνητισμό. Συγχρόνως, η βαθιά πολιτικοποίηση της επιδημίας δεν επιτρέπει την ανάπτυξη δημιουργικού διαλόγου στο πλαίσιο της επιστημονικής ευπρέπειας.

Η άποψή σας ότι οι τάξεις λειτουργούν ως «φούσκες», με αποτέλεσμα η αριθμητική τους σύνθεση να μην αποτελεί σημαντική παράμετρο ακόμη κι αν δεν τηρούνται οι φυσικές αποστάσεις, προκάλεσε αντιδράσεις. Ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι… στρογγυλεύετε τις γωνίες.

Καταρχήν να ξεκαθαρίσω ότι δεν υποστήριξα ότι η μείωση του αριθμού των μαθητών στις αίθουσες θα οδηγήσει σε αύξηση της μετάδοσης εντός των σχολικών αιθουσών ή ότι όσο περισσότεροι μαθητές στις τάξεις τόσο το καλύτερο. Στην ανάλυσή μου, εξάλλου, είπα ξεκάθαρα ότι θα πρέπει να προσπαθούμε να κρατάμε τις αποστάσεις στο όριο του εφικτού και λειτουργικού.

Από την άλλη, οφείλω να τονίσω ότι δεν εξέφρασα μια δική μου ριζοσπαστική θεωρία. Οπως προκύπτει από τη διεθνή βιβλιογραφία η δυναμική της μετάδοσης του κορωνοϊού στα σχολεία και ο ρόλος των σχολείων στην επιδημία έχει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά που γνωρίζαμε για τη γρίπη. Ισως, η πιο αξιόλογη μελέτη που υπάρχει μέχρι στιγμής είναι αυτή του Imperial στο Nature από την ομάδα του Samir Bhat όπου ποσοτικοποίησε την επίδραση του πλήρους κλεισίματος των σχολείων σε 11 ευρωπαϊκές χώρες στο πρώτο κύμα και βρίσκει μόλις 5%-10% μείωση του δείκτη μετάδοσης αποκλειστικά και μόνο από τα σχολεία κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος. Μια μετα-ανάλυση στο Lancet Child and Adolescent Health ανέλυσε 16 σχετικές μελέτες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στη γρίπη το πλήρες κλείσιμο των σχολείων έχει μεγάλη σημασία, σε σχετική αντίθεση με τους κορωνοϊούς. Η ίδια μετα-ανάλυση καταλήγει ότι το πλήρες κλείσιμο των σχολείων περιορίζει μόλις το 2%-4% των θανάτων από COVID-19. Στην Ιαπωνία ανεξάρτητη μελέτη έδειξε ότι το κλείσιμο των σχολείων δεν οδήγησε σε μείωση της επιδημίας. Ο καθηγητής Neil Ferguson του Imperial ερμηνεύοντας τα ευρήματα αυτών των μελετών εξηγεί στο BBC ότι οι εντός των σχολείων παρεμβάσεις μάλλον έχουν νόημα όταν συνδέονται με παρεμβάσεις στην ευρύτερη κοινότητα διότι είναι συγκοινωνούντα δοχεία.

Από αυτά τα δεδομένα φαίνεται ότι η μετάδοση εντός των σχολείων από μόνη της πιθανόν να μη συνεισφέρει σημαντικά κυρίως διότι τα παιδιά εμπλέκονται σε άλλες δραστηριότητες επίσης υψηλού κινδύνου. Συνεπώς αναδεικνύεται ότι η σημαντικότερη παράμετρος όσον αφορά το σχολείο θα είναι να προσφέρει την υγειονομική παιδεία ώστε τα παιδιά να κρατούν τις κοινωνικές αποστάσεις και την υγιεινή όχι μόνο μέσα στο σχολείο αλλά και σε όλες τις δραστηριότητές τους, να δημιουργήσουν φούσκες εντός και εκτός του σχολείου. Τα δεδομένα από το πρώτο κύμα συγκλίνουν ότι λογικά με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για τον ερχόμενο χειμώνα;

Με την πτώση της θερμοκρασίας περιμένουμε αύξηση το αριθμού αναπαραγωγής (Rt) σε μια τάξη μεγέθους γύρω στο 30%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μετάδοση στους κλειστούς χώρους είναι έως και 10 φορές μεγαλύτερη από ό,τι στους ανοικτούς. Οσον αφορά την αντοχή του συστήματος υγείας, αυτή θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την προσήλωση στα μέτρα προστασίας και κυρίως της αποστασιοποίησης.

Η συνύπαρξη του νέου κοροναϊό με την εποχική γρίπη θα αποτελέσει εκρηκτικό μείγμα;

Η πρόβλεψή μου είναι ότι επειδή υπάρχει αλληλοεπικάλυψη των τρόπων μετάδοσης της γρίπης με τον κορωνοϊό, η επιδημία της γρίπης φέτος θα είναι ηπιότερη λόγω των μέτρων προστασίας για τον κορωνοϊό. Επίσης ο εμβολιασμός της γρίπης που προβλέπεται να έχει μεγαλύτερη κάλυψη φέτος θα συνεπικουρήσει σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση της μετάδοσης και νοσηρότητας από τη γρίπη. Από αυτά τα στοιχεία είμαι αισιόδοξος ότι δεν θα αναπτυχθεί η συνύπαρξη των δύο ιών σε ένα εκρηκτικό μείγμα.

Θα είχατε δεύτερες σκέψεις να εμβολιαστείτε με το πανδημικό εμβόλιο;

Αν μου δινόταν η ευκαιρία θα συμμετείχα πολύ ευχαρίστως στις μελέτες φάσης ΙΙΙ, καθότι θεωρώ υποχρέωσή μου να συμβάλλω στον αγώνα ανάπτυξης των εμβολίων με όποιον τρόπο μπορώ. Οταν ολοκληρωθούν οι μελέτες φάσης ΙΙΙ, η πρώτη μου σκέψη είναι να εμβολιαστεί η μητέρα μου και άλλοι ευάλωτοι άνθρωποι για να επανέλθει η κανονικότητά τους όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Ποια είναι η θεωρία συνωμοσίας που σας έκανε να γελάσετε ή να προβληματιστείτε περισσότερο;

Οι θεωρίες συνωμοσίας γύρω από τον κορωνοϊό γενικά μου προκαλούν μελαγχολία και στεναχώρια παρά γέλιο ή προβληματισμό. Εχοντας ασχοληθεί με ιογενείς λοιμώξεις σε όλη μου την επαγγελματική σταδιοδρομία, οι θεωρίες ότι είτε κατασκευάστηκαν είτε δεν υπάρχουν οι ιοί δεν μου κάνουν εντύπωση, απλά δείχνουν ότι ένα κομμάτι της κοινωνίας θα επιλέξει τον σκοταδισμό.

Ποιος είναι ο πιο σημαντικός «γρίφος» για τα νέο ιό;

Ποιοι είναι οι βιολογικοί παράγοντες που καθορίζουν τους υπερμεταδότες; Αν μπορούσαμε να τους αναγνωρίσουμε με ακρίβεια τότε θα μπορούσαμε με πολύ στοχευμένα προληπτικά μέτρα να ανακόψουμε την επιδημία. Θα μπορούσαμε π.χ. να εμβολιάσουμε τους δυνητικούς υπερμεταδότες, ίσως νωρίτερα και από κάποιες ευάλωτες ομάδες, και αυτό θα είχε ως συνέπεια μαζικό περιορισμό της μετάδοσης πολύ νωρίτερα από την πλήρη κάλυψη του πληθυσμού.

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ

Ο ψεκασμός προσωπικότητας δεν είναι ένα προνόμιο αποκλειστικά ελληνικό - απεναντίας, φαίνεται πως το εκνέφωμα του ανορθολογισμού και τα άπειρα σταγονίδια του παραλογισμού και της μανίας καταδιώξεως έχουνε καταβρέξει μερίδες όλου του παγκόσμιου πληθυσμού. Κι έτσι συνέβαινε πάντα, από καταβολής. Υπάρχει ένα ποσοστό, πολύ μεγαλύτερο απ' όσο φαίνεται, που για λόγους ψυχολογικούς, έξω από κάθε λογική επεξεργασία, εκτίμηση γεγονότων, εκκωφαντικών συμβάντων, υπαρκτών και κραυγαλέων συμπτωμάτων και θυμάτων, ρέπει προς τη μαλακία.

Και δεν είναι μόνο εκείνοι που πάνω σε ένα ψυχικό τραύμα οικοδομούν μια εμμονική άποψη, ή σε κάποια προϋπάρχουσα ένδον εμπλοκή χτίζουν μια αντίληψη για την ερμηνεία συγκεκριμένων φαινομένων, όπως οι πανδημίες. Είναι και κάποιοι (σε κάποια φάση αρκετοί από μας) που επιλέξαμε, στα νεανικά μας χρόνια, μια ιδεολογία, όχι με βάση τον ορθολογισμό, το επιχείρημα ή τη γνώση και τη σύγχρονη επιλογή, αλλά επειδή έχουμε καταγωγή «από αριστερή οικογένεια», ή από «δεξιά οικογένεια», και θεωρήσαμε ότι υποχρεούμασταν να συνεχίσουμε τη γονική παράδοση, λες και η πολιτική άποψη είναι οικογενειακό εργαστήριο μπουγάτσας με μυστική συνταγή από πατέρα σε γιο. Αλλοι που θέλουν ακόμα να πάρουν αναδρομική εκδίκηση, διότι, κάποτε, οι ταγματασφαλίτες σκότωσαν τη θεία τους ή οι κομουνιστές εκτέλεσαν τον μπατζανάκη τους, οπότε οι ίδιοι οφείλουν να υπακούσουν στον εσχατολογικό προορισμό της οικογενειακής ρεβάνς, όπως στις κητικές βεντέτες.

Είμαι, λέει, «από δημοκρατική οικογένεια». Τι θα πει αυτό; Πώς νοούνταν και πώς νοείται η λέξη «δημοκρατική»; Ή, είμαι από «οικογένεια εθνικοφρόνων». Τι θα πει «εθνικόφρων»; Είναι λέξη μιας άλλης εποχής μεγάλης πόλωσης, που έχει χάσει τη σημασία της από την άποψη τουλάχιστον της αντίθεσης που εξυπάκουε απέναντι στους «διεθνιστές», αν υπήρξαν ποτέ όντως διεθνιστές. Κι όμως όλα αυτά συνεχίζουν να επιβιώνουν με καμάρι. Ισως είναι κι αυτές εκδοχές ψεκασμού με την έννοια ότι το άτομο δεν επιλέγει με βάση τη δική του αποκλειστικά κρίση, αλλά τυφλά, για ψυχικούς ή συναισθηματικούς λόγους, υπακούοντας σε επιλογές που κάνανε πρόγονοί τους σε μια εντελώς διαφορετική συγκυρία, και που δεν ξέρουμε αν και εκείνοι πραγματικά είχαν επιλέξει, τότε, αν ήξεραν τι τους γίνεται, αν έγινε κατά τύχη, από πλήρη άγνοια ή από άλλες μορφές ανορθολογισμού. Ποιος εγγυάται και τι; Και με ποια ντοκουμέντα; Τρέχα γύρευε.


Ολα αυτά ξεκινούν από μυθοποιημένες ή πλημμελείς ερμηνείες της οικογενειακής, ηρωοποιημένης ιστορίας και εκτρέφουν νέες ψευδαισθήσεις και αυτο-μυθολογίες. Ειδικά ή κάπως περισσότερο στην Ελλάδα, το άτομο γίνεται συχνά ιδεολογικό εκβλάστημα της οικογενειακής μυθομανίας. Προσπαθεί να περιβάλει την οικογένειά του με θρύλο, είτε όντως τον είχε η φαμίλια του, είτε όχι, και το κάνει από εγωισμό, βέβαια, για να αποκτήσει και το ίδιο το άτομο μέρος του αναδρομικού μύθου, να εμφανιστεί ως συνέχεια μιας σειράς ηρωικών μορφών, να αναπληρώσει έτσι προσωπικές ελλείψεις ή ελαττώματα με το δανεικό ή το επινοημένο φως των προγόνων. Ναι, αλλά, τελικά, ο καθείς υπάρχει και δοκιμάζεται μόνο καθεαυτός, και αναλάμπει, ή όχι, εν εαυτώ. (Κάτι που δύσκολα αντέχεται.) Δεν βγήκαμε από το μπούτι του Διός. Ούτε από τον κρουστό μηρό της Αφροδίτης, όσο και αν αυτό θα άξιζε το κόπο.

Η βαθιά αγάπη για τους γονείς υπάρχει, βέβαια, σε όλους μας, πάντα, σε κάθε περίπτωση. Ο,τι και αν αυτοί υπήρξαν, είτε θεοί είτε εγκληματίες ή οτιδήποτε. Και η επιρροή τους υφίσταται ή υπήρξε. Τούτο δεν σημαίνει πως οφείλω να σκέφτομαι πάντα όπως εκείνοι, ακόμα και αν ήταν σοφοί ή βαθιά αφελείς στην εποχή τους - πώς το λέει ο ισπανός ποιητής: «Το ότι είχες κάποτε δίκιο δεν σημαίνει πως έχεις και τώρα». Αλλάζουν τα πράματα ιλιγγιωδώς. Και το να ανακυκλώνει κανείς το ιδεολόγημα του μπαμπά του ή της ξαδέρφης του για λόγους οικογενειακής παράδοσης δεν αποτελεί ανορθολογισμό; Δεν είναι παραλογισμός, ερήμην των εποχών και των καταστάσεων; Κι εναντίον κάποιων, πάντα, διότι και ο μπαμπάς, κάποτε, ήταν εναντίον των προγόνων εκείνων των κάποιων. Η σύμπτωση είναι γλαφυρή. Θαρρείς και αναπαραγόμαστε ολόιδιοι, σε βιοτεχνία και η σειρά της παράλληλης παραγωγής συνεχίζεται στο διηνεκές, όπως και η αναλλοίωτη εναντίωση.


Κι αυτή είναι μια συνήθης εκδοχή ανορθολογισμού. Αλλά στο άνοιγμα του διαβήτη υπάρχουν κι άλλες ταξιανθίες. Μια από τις πιο περίεργες είναι εκείνη που εμπνέεται από τη φοβική εμμονή του αντιεμβολιασμού (που συχνά έχει και ιδεολογικά - πολιτικά υπόβαθρα ή ψύχωση ανυπακοής) με επιστημονικοφανή επιχειρήματα εφόσον η «επιστήμη» μερικές φορές έχει πιο πολλές εκδοχές και από την ερμηνεία της Τέχνης. Οσο και αν ο κορωνοϊός δεν είναι ερμητικό ποίημα του Εζρα Πάουντ, του Σεφέρη ή πίνακας αφηρημένου εξπρεσιονισμού, αλλά υπαρκτός, ανιχνεύσιμος ιός με καταφανώς θανάσιμα αποτελέσματα, ωστόσο υπάρχουν και επιστήμονες που λένε πως δεν υπάρχει καν. Και τίποτε δεν πείθει κάποιον που προτιμάει να μεταβεί στις ουράνιες νεφέλες, παρά να αποστεί της ιδεοληψίας του.

Αλλοι βρίσκουν ως αποκλειστικό εχθρό τον Γκέιτς, άλλοι τις τράπεζες, άλλοι τον Ολυμπιακό, άλλοι τις αράχνες, άλλοι το εμβόλιο, άλλοι τη μάσκα ή τις κάλτσες (και οι μερσεριζέ κάλτσες πνίγουν τα πόδια) κι έτεροι επινοούν κάποιο άλλο σκιάχτρο και απ' αυτό αντλούν, διά της αντίθεσης, προσωπικότητα. Είναι μια προαιώνια τεχνική που προσφέρεται τζάμπα. Ο άνθρωπος είναι ένα μάταιο πάθος, έλεγε ο Σαρτρ που κι αυτός τα 'κανε μαντάρα. (Με όλο τον αναδρομικό σεβασμό.) Και η βασική απάντηση στην ερώτηση «Πώς έχουμε επιβιώσει μέσα σε όλα αυτά;» είναι πως μας σώζει το ότι και οι άλλοι λαοί έχουν ψεκαστεί σε ποσοστό όχι μικρότερο απ' το δικό μας όπως δείχνουν και οι παγκόσμιες διαδηλώσεις κατά της «ιατρικής δικτατορίας» - όσων, δηλαδή, βλέπουν δικτατορίες ακόμα και στον ύπνο τους και κάνουν ηρωική αντίσταση κατ' όναρ.