 |
| ΑΡΚΑΣ |
 |
| ΑΡΚΑΣ |
 |
| ΑΡΚΑΣ |
 |
| ΑΡΚΑΣ |
 |
| ΑΡΚΑΣ |
 |
| "Ο Φιλελεύθερος",Πίν |
 |
| "ΠΟΛΙΤΗΣ", ASSIM |
 |
| "αλήθεια", Γ.ΜΙΤΙΔΗΣ |
 |
| "ΧΑΡΑΥΓΗ" |
 |
| "ΧΑΡΑΥΓΗ" |
 |
| "Ο Φιλελεύθερος",Νίκος Πογιατζής |
Κυριακή 31 Δεκεμβρίου 2017
ΠΕΝΤΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ, ΜΕ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΣΚΙΤΣΟΓΡΑΦΟΥ ΑΡΚΑ...
ΔΥΟ ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ "ΒΗΜΑΤΟΣ" ΣΚΙΑΓΡΑΦΟΥΝ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ-ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΣΕΛΙΔΑΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 8 ΧΡΟΝΙΑ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ...
Από "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ"
 |
| "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ", 30-31/12/17 |
ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ*
Αποχαιρετούμε το 2017 και υποδεχόμαστε το 2018 με τον κίνδυνο να επικρατήσει μια βαθιά εσφαλμένη αντίληψη για το βασικό ζήτημα της νέας χρονιάς σε σχέση με την Ελλάδα. Η κυβέρνηση έχει θέσει ήδη ως στόχο της χρονιάς την «καθαρή έξοδο» από το τρίτο μνημόνιο που λήγει τον Αύγουστο. Ως τέτοια ορίζει την απουσία προληπτικής πιστωτικής γραμμής στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, αλλά τον σχηματισμό ταμειακών διαθεσίμων ασφάλειας (cash buffer) με κεφάλαια που θα εκταμιεύσει ο ΕΜΣ από αυτά που μένουν αδιάθετα από το τρίτο μνημόνιο. Αυτό λοιπόν αρκεί, κατά την κυβέρνηση, για να πανηγυρίσουμε την «καθαρή έξοδο» από το τρίτο μνημόνιο έχοντας ήδη ψηφίσει σκληρά δημοσιονομικά μέτρα για το 2018 και κυρίως το 2019 και το 2020 και έχοντας ήδη συμφωνήσει σε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και, κατά μέσο όρο, 2,4% για τη μακρά περίοδο μέχρι το 2060.
Με άλλη διατύπωση, ως «καθαρή έξοδος» από το τρίτο μνημόνιο ορίζεται, κατά την κυβέρνηση, η ήδη ψηφισμένη είσοδος στο τέταρτο μνημόνιο της περιόδου 2019-2022 που εκτείνεται ως προς το πρωτογενές πλεόνασμα μέχρι το 2060 και περιλαμβάνει δημοσιονομικά μέτρα και στόχους καθώς και μηχανισμούς εποπτείας, αλλά δεν περιλαμβάνει ευρωπαϊκό επικουρικό μηχανισμό κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας. Ο ευρωπαϊκός αυτός μηχανισμός δεν θα υποκαταστήσει την πρόσβαση στις αγορές, αλλά η ύπαρξή του μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση και διατήρηση των επιτοκίων δανεισμού από την αγορά σε επίπεδα τέτοια που διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του χρέους.
Είναι προφανές ότι η επιλογή των ευρωπαίων εταίρων μας είναι να αποφύγουν την προληπτική πιστωτική γραμμή που ανοίγει έναν νέο κύκλο συζητήσεων και αποφάσεων στα κοινοβούλια των κρατών-μελών και τα όργανα της ΕΕ. Προτιμούν να κινηθούν έως την οροφή της χρηματοδοτικής βοήθειας που προβλέπεται στο τρίτο πρόγραμμα (λαμβανομένων υπόψη και των δεδομένων του χρηματοπιστωτικού συστήματος) και να μεταφέρουν κατά τα λοιπά τον κίνδυνο στην Ελλάδα που μπορεί να δει να αυξάνεται το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους της.
Αλλωστε η ουσιώδης δημοσιονομική συζήτηση εν όψει της λήξης του τρίτου προγράμματος τον Αύγουστο δεν είναι το επικοινωνιακό πρόσχημα της δήθεν καθαρής εξόδου χωρίς ευρωπαϊκό μηχανισμό κάλυψης, αλλά οι πρόσθετες παραμετρικές αλλαγές στο χρέος που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του και θα κρατούν στο επιθυμητό επίπεδο τους τόκους, τα χρεολύσια και άρα τις ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες. Η συζήτηση όμως αυτή θα διεξαχθεί τώρα με ήδη συμφωνημένες τις ελληνικές δεσμεύσεις ως προς το επιδιωκόμενο πρωτογενές πλεόνασμα. Ενα καίριο δε σημείο της σχετικής συζήτησης είναι η κατανομή του κόστους των παρεμβάσεων μεταξύ των εταίρων και της Ελλάδας, όταν οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι ουδέτερες για τον ΕΜΣ και τους χρηματοοικονομικούς χειρισμούς του στην αγορά. Το κόστος των βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος που αποφασίστηκαν πέρυσι (μετατροπή κυμαινόμενων επιτοκίων σε σταθερά) αναλήφθηκε από την Ελλάδα.
Το να διατείνεται η κυβέρνηση, εν έτει 2018, ότι συνιστά επιτυχία η είσοδος στο τέταρτο μνημόνιο χωρίς προληπτική γραμμή αλλά με ταμειακά διαθέσιμα ασφαλείας, σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο θα έβγαινε η χώρα από το δεύτερο μνημόνιο στις αρχές του 2015, αν δεν είχε μεσολαβήσει η κυβερνητική αλλαγή, συνιστά κορυφαίο παράδειγμα ανιστόρητου θράσους. Ο καθένας αντιλαμβάνεται πια πού θα βρισκόταν η χώρα σήμερα, αν είχε συνεχιστεί η δυναμική του 2014. Η χώρα μπήκε στην περιπέτεια της περιόδου 2015-2018 και στη δευτερογενή κρίση που αυτή προκάλεσε, με τη φενάκη της απαλλαγής από τα μνημόνια χάρη στο «ριζοσπαστικό σθένος» της αντιμνημονιακής αριστεροδεξιάς. Είδαμε τα αποτελέσματα. Τώρα η φενάκη αυτή κινδυνεύει να αναζωπυρωθεί ως «καθαρή έξοδος» από το τρίτο και υπερήφανη είσοδος στο τέταρτο μνημόνιο χάρη στη «διαχειριστική επάρκεια» των ίδιων ανθρώπων που υποτίθεται ότι μεταλλάχθηκαν με ένα θαύμα της πολιτικής βιολογίας.
Η συζήτηση για τους κινδύνους και τις προτεραιότητες του 2018 πρέπει συνεπώς να εστιασθεί όχι στις εσωτερικές εντυπώσεις ή στις βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις μιας ακόμη ρηχής αγοράς ομολόγων που λειτουργεί συμπληρωματικά, αλλά στα διαρθρωτικά στοιχεία που αξιολογούν τόσο οι αγορές όσο και οι πολίτες. Αυτά αφορούν την ανταγωνιστικότητα, το επενδυτικό περιβάλλον, το βάθος της φοροδοτικής ικανότητας των νοικοκυριών, το τραπεζικό σύστημα και τη δυνατότητά του να λειτουργήσει ως μηχανισμός στήριξης των επενδύσεων και της ανάπτυξης, το απολύτως συναφές ζήτημα της μη εξυπηρετούμενης έκθεσης, τη δυνατότητα να υπάρχει ξανά εθνική αποταμίευση, τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Κυρίως όμως αφορούν την υιοθέτηση του μεταρρυθμιστικού προτάγματος από μια κοινωνία που, κουρασμένη και απογοητευμένη, ανθίσταται και αντιδρά φοβικά και ισοπεδωτικά.
Το 2018 η Ευρώπη δεν θεωρεί βασικό της πρόβλημα την ελληνική οικονομία. Την ενδιαφέρει η Ελλάδα περισσότερο ως πύλη εισόδου προσφύγων και μεταναστών σε μια ΕΕ στην οποία δοκιμάζεται σκληρά η κοινοτική αλληλεγγύη. Σε μια ΕΕ που βλέπει σε αρκετά πια κράτη-μέλη να τίθεται ζήτημα κράτους δικαίου, ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, κρίσης των ευρωπαϊκών αξιών. Τα επείγοντα θέματα είναι τώρα η σταθερότητα της επόμενης γερμανικής κυβέρνησης, οι εκπλήξεις που μπορεί να κρύβουν επικείμενες εκλογές σε αρκετά κράτη-μέλη, οι διαπραγματεύσεις για το Brexit, η διαφύλαξη της πολιτικής οντότητας της Ενωσης εν όψει των επόμενων μεγάλων διεθνοπολιτικών κρίσεων, η διαχείριση των ευρω- αμερικανικών σχέσεων.
Μέσα στο κλίμα αυτό θα συνεχιστούν ο προβληματισμός και η ζύμωση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σε πρώτη φάση δε για την οικονομική διακυβέρνηση της ευρωζώνης. Με τις εκλάμψεις του πολιτικού βολονταρισμού να συγκρούονται με εθνικές αντιστάσεις, με τους μεσαίους και μικρούς παίκτες να διεκδικούν τον ρόλο τους, με κοινωνικές δυνάμεις που έως τώρα θεωρούνται πυλώνες της ευρωπαϊκής προοπτικής να φλερτάρουν με αντισυστημικές επιλογές. Το ζητούμενο για την Ελλάδα είναι συνεπώς να μπορεί να κινηθεί μέσα στους νέους συσχετισμούς με βάση τις δικές της προτεραιότητες, χωρίς ψευδαισθήσεις, αλλά με επίγνωση και στρατηγική. Αυτή θα ήταν μια «καθαρή είσοδος» στο 2018.
*Πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, πρώην υπουργός Οικονομικών και Εξωτερικών.
2.Ετος-ορόσημο για επαναφορά στην ομαλότητα
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ*
Οταν η Ελλάδα έγινε μέλος της ΟΝΕ, οι οιωνοί ήταν αίσιοι και οι προσδοκίες μεγάλες. Στα χρόνια που ακολούθησαν η οικονομική ανάπτυξη ήταν μεν ταχεία, στηρίχθηκε όμως αποκλειστικά στην εγχώρια ζήτηση, η οποία τροφοδοτήθηκε από τον δανεισμό, δημόσιο και ιδιωτικό. Δημιουργήθηκαν, έτσι, τα μεγάλα δίδυμα ελλείμματα του Δημοσίου και των εξωτερικών συναλλαγών και διευρύνθηκε το χρέος. Με την έλευση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν πλέον φανερό ότι για να επιβιώσει η οικονομία έπρεπε να εφαρμοστεί ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για: α) τη μείωση του δημοσίου ελλείμματος, β) τον έλεγχο της δυναμικής του χρέους και γ) την πραγματοποίηση εκτεταμένων διαρθρωτικών αλλαγών, που θα οδηγούσαν την οικονομία σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Αυτοί ήταν και οι στόχοι των προγραμμάτων που συνομολογήθηκαν με τους εταίρους το 2010, το 2012 και το 2015 και εφαρμόστηκαν με τη χρηματοδοτική τους στήριξη.
Το 2018 ολοκληρώνεται τυπικά η μακρά περίοδος προσαρμογής και, μετά τη λήξη του παρόντος προγράμματος, η Ελλάδα - μέσα σε νέες συνθήκες - θα πρέπει να ακολουθήσει ένα δικό της μακρόπνοο σχέδιο για την ανάπτυξη. Σταθερή βάση για την επανεκκίνηση όσα, πολύ σημαντικά, επιτεύχθηκαν τα τελευταία χρόνια με τα προγράμματα στήριξης:
 |
| "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ", 30-31/12/17 |
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ*
Οταν η Ελλάδα έγινε μέλος της ΟΝΕ, οι οιωνοί ήταν αίσιοι και οι προσδοκίες μεγάλες. Στα χρόνια που ακολούθησαν η οικονομική ανάπτυξη ήταν μεν ταχεία, στηρίχθηκε όμως αποκλειστικά στην εγχώρια ζήτηση, η οποία τροφοδοτήθηκε από τον δανεισμό, δημόσιο και ιδιωτικό. Δημιουργήθηκαν, έτσι, τα μεγάλα δίδυμα ελλείμματα του Δημοσίου και των εξωτερικών συναλλαγών και διευρύνθηκε το χρέος. Με την έλευση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν πλέον φανερό ότι για να επιβιώσει η οικονομία έπρεπε να εφαρμοστεί ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για: α) τη μείωση του δημοσίου ελλείμματος, β) τον έλεγχο της δυναμικής του χρέους και γ) την πραγματοποίηση εκτεταμένων διαρθρωτικών αλλαγών, που θα οδηγούσαν την οικονομία σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Αυτοί ήταν και οι στόχοι των προγραμμάτων που συνομολογήθηκαν με τους εταίρους το 2010, το 2012 και το 2015 και εφαρμόστηκαν με τη χρηματοδοτική τους στήριξη.
Το 2018 ολοκληρώνεται τυπικά η μακρά περίοδος προσαρμογής και, μετά τη λήξη του παρόντος προγράμματος, η Ελλάδα - μέσα σε νέες συνθήκες - θα πρέπει να ακολουθήσει ένα δικό της μακρόπνοο σχέδιο για την ανάπτυξη. Σταθερή βάση για την επανεκκίνηση όσα, πολύ σημαντικά, επιτεύχθηκαν τα τελευταία χρόνια με τα προγράμματα στήριξης:
- Η ολοκλήρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής.
- Η ανάκτηση των απωλειών ανταγωνιστικότητας
- Η εξάλειψη του ελλείμματος του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών .
- Οι μεταρρυθμίσεις σε πολλούς τομείς, με αποτελέσματα που έχουν αρχίσει να είναι ορατά.
- Ο σταδιακός αναπροσανατολισμός της παραγωγής προς ένα νέο, πιο εξωστρεφές, πρότυπο ανάπτυξης.
Ολα τα παραπάνω πραγματοποιήθηκαν με μεγάλες θυσίες του ελληνικού λαού και αυτή τη φορά οι θυσίες δεν πρέπει να πάνε χαμένες. Πρέπει τώρα να χτίσουμε πάνω σε αυτά που κατακτήσαμε και να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, που κατέστησαν αναγκαία την επώδυνη πορεία ή παρέτειναν τη διάρκειά της. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στις αλόγιστες, επεκτατικές πολιτικές, που οδήγησαν στην κρίση, αλλά και στην αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων να συγκλίνουν σε ένα κοινό σχέδιο αλλαγών και μεταρρυθμίσεων για την υπέρβασή της.
Το 2018 θα πρέπει να σηματοδοτήσει το τέλος της περιόδου των «μνημονίων», την επαναφορά στην ομαλότητα, την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Η κατάσταση της οικονομίας σήμερα επιτρέπει να προβλέψουμε ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι εφικτή. Οι προκλήσεις όμως που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι πολλές.
Κυρίαρχο ζήτημα τους επόμενους μήνες είναι η διεύρυνση και εμπέδωση της εμπιστοσύνης και η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, που θα επιτρέψει την επάνοδο στις χρηματοπιστωτικές αγορές, με διατηρήσιμους όρους, μετά τη λήξη του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018. Τα βήματα που θα συμβάλλουν αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση αυτή είναι:
Πρώτον, η αδιατάρακτη συνέχιση και ολοκλήρωση του προγράμματος. Είναι επιτακτική ανάγκη να υλοποιηθούν ομαλά και σύμφωνα με το προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα οι μεταρρυθμίσεις και αποκρατικοποιήσεις, να νομοθετηθούν εγκαίρως και να εφαρμοστούν τα μέτρα που συμφωνήθηκαν στην τρίτη αξιολόγηση και να γίνει επαρκής προετοιμασία για την έγκαιρη ολοκλήρωση της τέταρτης και τελευταίας αξιολόγησης, που θα σηματοδοτήσει το τέλος του προγράμματος.
Δεύτερον, η εξειδίκευση των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης του χρέους. Αυτό θα καταστήσει δυνατή την πρόσβαση της χώρας στις αγορές ομολόγων με βιώσιμους όρους και, δευτερευόντως, θα διευκολύνει την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.
Τρίτον, η πλήρης άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, σε συνάρτηση με τη βελτίωση των οικονομικών μεγεθών.
Αυτά θα συμβάλουν οπωσδήποτε στην ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης. Βαρύνουσα σημασία θα έχει, ωστόσο, να περιγραφεί με σχετική ακρίβεια το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα κινηθεί η ελληνική οικονομία. Ειδικότερα, θα πρέπει να αποσαφηνιστούν, πρώτον, η μορφή της εποπτείας στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής και, δεύτερον, αν θα υπάρξει και με ποιους όρους χρηματοδοτική στήριξη των εταίρων μετά την ολοκλήρωση του παρόντος προγράμματος.
Οσον αφορά το πρώτο, είναι ήδη γνωστό ότι, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που ισχύει για τη ζώνη του ευρώ, η Ελλάδα θα βρίσκεται σε καθεστώς εποπτείας, το οποίο θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι να αποπληρώσει πλήρως το 75% των επισήμων δανείων που έχει λάβει από χώρες της ευρωζώνης, τον ΕΤΧΣ (EFSF) και τον ΕΜΣ (ESM).
Το 2018 θα πρέπει να σηματοδοτήσει το τέλος της περιόδου των «μνημονίων», την επαναφορά στην ομαλότητα, την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Η κατάσταση της οικονομίας σήμερα επιτρέπει να προβλέψουμε ότι μια τέτοια εξέλιξη είναι εφικτή. Οι προκλήσεις όμως που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι πολλές.
Κυρίαρχο ζήτημα τους επόμενους μήνες είναι η διεύρυνση και εμπέδωση της εμπιστοσύνης και η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, που θα επιτρέψει την επάνοδο στις χρηματοπιστωτικές αγορές, με διατηρήσιμους όρους, μετά τη λήξη του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018. Τα βήματα που θα συμβάλλουν αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση αυτή είναι:
Πρώτον, η αδιατάρακτη συνέχιση και ολοκλήρωση του προγράμματος. Είναι επιτακτική ανάγκη να υλοποιηθούν ομαλά και σύμφωνα με το προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα οι μεταρρυθμίσεις και αποκρατικοποιήσεις, να νομοθετηθούν εγκαίρως και να εφαρμοστούν τα μέτρα που συμφωνήθηκαν στην τρίτη αξιολόγηση και να γίνει επαρκής προετοιμασία για την έγκαιρη ολοκλήρωση της τέταρτης και τελευταίας αξιολόγησης, που θα σηματοδοτήσει το τέλος του προγράμματος.
Δεύτερον, η εξειδίκευση των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης του χρέους. Αυτό θα καταστήσει δυνατή την πρόσβαση της χώρας στις αγορές ομολόγων με βιώσιμους όρους και, δευτερευόντως, θα διευκολύνει την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.
Τρίτον, η πλήρης άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, σε συνάρτηση με τη βελτίωση των οικονομικών μεγεθών.
Αυτά θα συμβάλουν οπωσδήποτε στην ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης. Βαρύνουσα σημασία θα έχει, ωστόσο, να περιγραφεί με σχετική ακρίβεια το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα κινηθεί η ελληνική οικονομία. Ειδικότερα, θα πρέπει να αποσαφηνιστούν, πρώτον, η μορφή της εποπτείας στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής και, δεύτερον, αν θα υπάρξει και με ποιους όρους χρηματοδοτική στήριξη των εταίρων μετά την ολοκλήρωση του παρόντος προγράμματος.
Οσον αφορά το πρώτο, είναι ήδη γνωστό ότι, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που ισχύει για τη ζώνη του ευρώ, η Ελλάδα θα βρίσκεται σε καθεστώς εποπτείας, το οποίο θα διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι να αποπληρώσει πλήρως το 75% των επισήμων δανείων που έχει λάβει από χώρες της ευρωζώνης, τον ΕΤΧΣ (EFSF) και τον ΕΜΣ (ESM).
Δεν είναι ακόμα γνωστή η μορφή της χρηματοδοτικής στήριξης που ενδεχομένως θα αποφασιστεί. Εκτιμάται πάντως ότι, για να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να εγγυάται την πρόσβαση του Ελληνικού Δημοσίου σε χρηματοδότηση από τον ΕΜΣ (ESM), εάν και εφόσον χρειαστεί, μετά τη λήξη του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018. Αυτό παρέχει πρόσθετη ασφάλεια, που θα τονώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στις μεσομακροπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας και θα διευκολύνει την έξοδο στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου.
Ολα τα παραπάνω είναι αναντικατάστατες (sine qua non) προϋποθέσεις, που απαιτούνται για την εμπέδωση της εμπιστοσύνης. Σημαντικότερο, όμως, απ' όλα είναι να διαμορφώσουμε σήμερα ένα δικό μας σχέδιο για το μέλλον. Ενα σχέδιο για την ανάπτυξη, το οποίο θα τηρεί την αιρεσιμότητα που θα υπάρχει, σε συνάρτηση με τις ρυθμίσεις για το χρέος, την εποπτεία και τη χρηματοδοτική στήριξη, αλλά δεν θα περιορίζεται μόνο σε αυτό. Θα αφορά το σύνολο της ελληνικής οικονομίας με βασικές κατευθυντήριες γραμμές
Θα πείθει ότι έχουμε οριστικά απομακρυνθεί από πρακτικές του παρελθόντος, έχουμε διδαχθεί από τα λάθη μας και έχουμε επανέλθει σε τροχιά σύγκλισης με τις άλλες χώρες της Ευρώπης σε όλα τα επίπεδα: στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο κοινωνικό.
Θα κινητοποιεί τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας που παραμένουν αργές και θα προσελκύει ξένες επενδύσεις.
Ολα τα παραπάνω είναι αναντικατάστατες (sine qua non) προϋποθέσεις, που απαιτούνται για την εμπέδωση της εμπιστοσύνης. Σημαντικότερο, όμως, απ' όλα είναι να διαμορφώσουμε σήμερα ένα δικό μας σχέδιο για το μέλλον. Ενα σχέδιο για την ανάπτυξη, το οποίο θα τηρεί την αιρεσιμότητα που θα υπάρχει, σε συνάρτηση με τις ρυθμίσεις για το χρέος, την εποπτεία και τη χρηματοδοτική στήριξη, αλλά δεν θα περιορίζεται μόνο σε αυτό. Θα αφορά το σύνολο της ελληνικής οικονομίας με βασικές κατευθυντήριες γραμμές
- Τις μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και στις αγορές, για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της οικονομίας
- Την άρση των εμποδίων που αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη
- Τη βελτίωση της ποιότητας και τη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας των θεσμών.
- Τη δημιουργία νέων θέσεων παραγωγικής εργασίας.
- Τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος.
Θα πείθει ότι έχουμε οριστικά απομακρυνθεί από πρακτικές του παρελθόντος, έχουμε διδαχθεί από τα λάθη μας και έχουμε επανέλθει σε τροχιά σύγκλισης με τις άλλες χώρες της Ευρώπης σε όλα τα επίπεδα: στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο κοινωνικό.
Θα κινητοποιεί τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας που παραμένουν αργές και θα προσελκύει ξένες επενδύσεις.
Ενα τέτοιο σχέδιο μπορεί να στηριχθεί στις διακηρυγμένες στοχεύσεις και στις υπάρχουσες συγκλίσεις των πολιτικών δυνάμεων, που δεν αμφισβητούν την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και εκφράζουν τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού. Αν η υπόρρητη αυτή συναίνεση εκφραστεί ενεργητικά και η σύγκρουση δώσει τη θέση της στη συνεννόηση, είμαι βέβαιος ότι το 2018 μπορεί πράγματι να αποτελέσει ορόσημο στην πρόσφατη ιστορία μας.
*Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.
 |
| "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ", 30-31/12/17 |
ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗ*
Κοινή είναι η πεποίθηση πως το νέο έτος θα σημάνει το τέλος μιας δραματικής περιόδου της νεότερης οικονομικής ιστορίας, που ξεκίνησε πριν από οκτώ χρόνια με τον αποκλεισμό της χώρας από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων, την απειλή εθνικής χρεοκοπίας και τον κίνδυνο εξόδου από το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, με ανυπολόγιστο γεωπολιτικό και κοινωνικό κόστος.
Η έξοδος από τη μακρά και κοπιώδη αυτή περίοδο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018 θα είναι αναμφίβολα μια σημαντική εθνική επιτυχία, που δημιουργεί ελπίδα και αισιοδοξία για τις οικονομικές προοπτικές της χώρας, καθώς και την πεποίθηση πως οι μεγάλες θυσίες του ελληνικού λαού αποδίδουν καρπούς. Οφείλει όμως κανείς απέναντι στις μεγάλες αυτές θυσίες να σταθεί με εντιμότητα και ειλικρίνεια και να επισημάνει έγκαιρα τους κινδύνους που ελλοχεύουν, καθώς και τις προκλήσεις που αναδεικνύει η νέα εποχή στην οποία εισέρχεται η χώρα, ώστε να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος και να προστατευθεί η δύσκολα ανακτηθείσα οικονομική σταθερότητα ως κόρην οφθαλμού.
1. Η δημοσιονομική αξιοπιστία κατακτάται δύσκολα, αλλά χάνεται εύκολα.
Η τήρηση των στόχων του προϋπολογισμού του κράτους κατά τα έτη 2015, 2016 και 2017 συνέβαλε σημαντικά ώστε να εμπεδωθεί διεθνώς η πεποίθηση πως η χώρα αφήνει οριστικά πίσω της μια πολύ μακρά περίοδο μη ορθολογικής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών. Η εμπέδωση αυτή της αξιοπιστίας στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής οδήγησε, με τη σειρά της, στην άρση της αβεβαιότητας, στη βελτίωση των οικονομικών προσδοκιών και στην ταχεία αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου, που σήμερα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο των ετών 2001-2008 και μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε την επιστροφή της χώρας στις διεθνείς αγορές με τρόπο βιώσιμο.
Οι ίδιες όμως διεθνείς αγορές θα παρακολουθούν στο εξής με προσοχή την πορεία των δημόσιων οικονομικών και θα αξιολογούν κατά πόσο τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που εφαρμόζονται είναι συμβατά με την τήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας. Συστηματικές αποκλίσεις που προκύπτουν από, πολλές φορές δικαιολογημένα, αιτήματα αύξησης των δαπανών ή μείωσης των φορολογικών εσόδων χωρίς αντιστάθμιση είναι πιθανόν να κλονίσουν τη νεοαποκτηθείσα αξιοπιστία της χώρας και να οδηγήσουν σε αύξηση του κόστους δανεισμού και σε κίνδυνο νέου οικονομικού εκτροχιασμού με καταστροφικές συνέπειες. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η δέσμευση για άμεση, μεγάλη μείωση των φορολογικών βαρών από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι ανεδαφική και επικίνδυνη. Η αναγκαία μείωση των φορολογικών βαρών και η αναγκαία στοχευμένη αύξηση των πρωτογενών δαπανών σε κρίσιμους τομείς του Δημοσίου οφείλουν να γίνονται σταδιακά και με ασφάλεια, ώστε να προστατευθεί το δημόσιο αγαθό της αξιοπιστίας της χώρας.
2. Το τέλος των προγραμμάτων προσαρμογής αποτελεί αναγκαία αλλά όχι επαρκή συνθήκη για τη διατηρήσιμη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας.
Στη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα απώλεσε σημαντικό μέρος του παραγωγικού της δυναμικού, που τα επόμενα χρόνια οφείλει να αναπληρώσει, ώστε η προϊούσα κυκλική οικονομική ανάκαμψη να μετατραπεί σε διατηρήσιμη μεγέθυνση. Κρίσιμες παρεμβάσεις δημόσιας πολιτικής στην κατεύθυνση αυτή έχουν ήδη υλοποιηθεί, αλλά αρκετές άλλες παραμένουν ανολοκλήρωτες και προϋποθέτουν ένα εθνικό σχέδιο θεσμικών τομών για την περίοδο που ακολουθεί το τέλος των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής. Στόχος των θεσμικών αυτών τομών θα πρέπει να είναι η μείωση του κενού παραγωγικότητας με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο μέσω της προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων, καθώς και η επανένταξη των ανέργων στην παραγωγική δραστηριότητα μέσω της ανάπτυξης νέων προγραμμάτων ενεργών πολιτικών απασχόλησης.
3. Η προετοιμασία για την αντιμετώπιση της επόμενης οικονομικής κρίσης πρέπει να ξεκινήσει τώρα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως, αργά ή γρήγορα, η ευρωπαϊκή οικονομία θα γνωρίσει έναν νέο κύκλο ύφεσης. Για τον λόγο αυτόν, έχει ήδη ξεκινήσει σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών η συζήτηση για την καλύτερη προετοιμασία της ηπείρου έναντι μελλοντικών οικονομικών κλονισμών, καθώς και για τις θεσμικές τομές που θα πρέπει να τη συνοδεύουν. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τις μορφές ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης, της μετατροπής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε έναν μόνιμο μηχανισμό πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων, καθώς και της δημιουργίας ενός κοινού δημοσιονομικού εργαλείου σταθεροποίησης. Οι διαφορές όμως μεταξύ των κρατών-μελών είναι μεγάλες και η ηγεμονία των κομμάτων του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος δεν εγγυάται την ευνοϊκή κατάληξη των συζητήσεων σε κατεύθυνση που ευνοούν τα συμφέροντα της Ελλάδας. Η επόμενη ύφεση όμως θα έλθει και η οικονομική μοίρα των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας με υψηλό χρέος, όπως η Ελλάδα, θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κρίση των διεθνών αγορών. Για τον λόγο αυτόν είναι σκόπιμο να ξεκινήσει σύντομα η συζήτηση για τη δημιουργία εθνικών εργαλείων δημοσιονομικής σταθεροποίησης που δεν επιβαρύνουν περαιτέρω το δημόσιο χρέος, αντλώντας διδάγματα από την εμπειρία των ταμείων σταθεροποίησης άλλων μικρών ανοικτών οικονομιών.
Το οφείλουμε στις θυσίες που κατέβαλε η μεγάλη πλειονότητα του ελληνικού λαού.
*Αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών.
 |
| "ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ", 30-31/12/17 |
ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΡΑΚΟΥΣΗ
Η κυβέρνηση διατυμπανίζει τη δημοσιονομική «επιτυχία» της και αισιοδοξεί χαρακτηριστικά, μεταδίδοντας ότι όλα πάνε κατ' ευχήν, ότι η χώρα βρίσκει βηματισμό, κερδίζει το στοίχημα της ανάπτυξης, ολοκληρώνει το πρόγραμμα και υπόσχεται μετά πάθους ότι το 2018 τελειώνουν τα μνημόνια, η οικονομία ελευθερώνεται από τα δεσμά της επιτροπείας και η ανάπτυξη εγκαθίσταται για τα καλά, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια νέα εποχή προόδου και ευημερίας.
Αυτό είναι το μήνυμά της και αυτή η προσδοκία του κ. Τσίπρα και των επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου, οι οποίοι προαναγγέλλουν νέες εξόδους στις αγορές, αναβαθμίσεις από την πλευρά των οίκων αξιολόγησης και διαμόρφωση προϋποθέσεων για επαναρύθμιση του χρέους, την οποία αντιμετωπίζουν ως βασική προϋπόθεση για την οριστική έξοδο της χώρας από την κρίση.
Παράλληλα οι κυβερνώντες εξωραΐζουν τα προβλήματα ανάπτυξης της χώρας, δεν πολυσυζητούν τις επιδράσεις της έντασης που διαρκώς ανατροφοδοτούν οι ίδιοι στο πεδίο της πολιτικής και καλύπτουν τις παρενέργειες της οικονομικής καχεξίας, τη φτώχεια και την επιμένουσα υψηλή ανεργία με την προβληματική επιδοματική πολιτική που έχουν εισαγάγει.
Ωστόσο, παρά την κυβερνητική αισιοδοξία τίποτε ακόμη δεν εγγυάται την έξοδο από την κρίση. Αποκρύπτεται επιμελώς η διαχείριση πλήθους στρατηγικών διαρθρωτικών θεμάτων και προβλημάτων, χωρίς τη δραστική αντιμετώπιση των οποίων δεν μπορεί να προσβλέπει κανείς σε άνθηση της ελληνικής οικονομίας που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος.
Κακά τα ψέματα, το 2018 είναι έτος-κλειδί για την πορεία της οικονομίας και της χώρας. Στη διάρκειά του θα κριθεί το μείζον θέμα των τραπεζών, η εξέλιξη του οποίου είναι κρίσιμη και αποφασιστική. Αν δεν επιτύχουν διαχειρίσιμα αποτελέσματα, αν τα στρες τεστ δεν αποδώσουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων και απαιτηθούν νέες ισχυρές ανακεφαλαιοποιήσεις, η ανασφάλεια θα επιταθεί και η διαβρωτική αβεβαιότητα θα συνεχίσει να κατατρώγει τις όποιες προσδοκίες προόδου και ευημερίας.
Επίσης πολλά θα κριθούν την επόμενη χρονιά από τη δομή και τον χαρακτήρα της νέας γερμανικής κυβέρνησης. Και αυτό γιατί από το σχήμα που θα κυβερνήσει τη Γερμανία, την ηγέτιδα χώρα της Ευρώπης, θα εξαρτηθούν η έκταση και τα οφέλη της υπεσχημένης, από δανειστές και εταίρους, επαναρύθμισης του χρέους. Οσο πιο γενναία θα είναι αυτή τόσο ευχερέστερη θα αποδειχθεί η επανένταξη της χώρας στο διεθνές οικονομικό σύστημα.
Η σύνθεση της νέας γερμανικής κυβέρνησης και οι πρόνοιες που θα υποστηρίξει για το ελληνικό χρέος θα επιδράσουν καθοριστικά στην προετοιμασία της Ελλάδας για την οριστική επάνοδό μας στις αγορές.
Οσοι παρακολουθούν από κοντά τις ελληνικές οικονομικές υποθέσεις γνωρίζουν ότι για να ελευθερωθεί η χώρα μας από τα προγράμματα στήριξης θα πρέπει στη διάρκεια του νέου έτους να δημιουργήσει χρηματοδοτικό απόθεμα ασφαλείας ύψους 20 δισ. ευρώ, ώστε να δύναται να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες τουλάχιστον δυόμισι ετών.
Αλλά ακόμη και αν εξασφαλισθούν τα παραπάνω, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί το μέλλον χωρίς ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Αν παραμείνει καχεκτική και αναιμική στα επίπεδα του 1,5% και 2%, η όποια πρόοδος θα είναι πρόσκαιρη και επισφαλής.
Ολοι, ακόμη και όσοι αναμεταδίδουν με θέρμη τα αισιόδοξα κυβερνητικά μηνύματα για το ευτυχές 2018, γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει η δέουσα και διεκδικούμενη αναπτυξιακή ορμή. Και αυτό γιατί οι επενδυτές παραμένουν επιφυλακτικοί και καχύποπτοι, δεν πείθονται από τις κυβερνητικές εκκλήσεις, δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, ούτε ρίσκο, εμποδίζονται από την περιρρέουσα αντιαναπτυξιακή ρητορική και πρακτική, από τα πολλά εμπόδια που ορθώνουν η γραφειοκρατική διοίκηση και οι συνδεόμενοι με την κυβέρνηση τοπικοί και άλλοι κομματικοί παράγοντες.
Επιπλέον, η παρατηρούμενη αύξηση της κατανάλωσης στα όρια του 1,3% δεν είναι αποτέλεσμα της αύξησης του διαθεσίμου εισοδήματος, χρηματοδοτείται από τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων και από την απόσυρση καταθέσεων, δηλαδή από τα αποθέματα του παρελθόντος. Δεν πρόκειται δηλαδή για υγιή κατανάλωση, κοινώς η ελληνική κοινωνία τρώγει από τα έτοιμα, δεν παράγει, δεν δημιουργεί, το παραγόμενο εισόδημα είναι αρνητικό.
Κοινή είναι η πεποίθηση ότι η αποταμίευση είναι αρνητική και οι εξαγωγές, παρότι αυξημένες, παραμένουν μικρές και ως εκ τούτου ανίκανες να στηρίξουν την ανάπτυξη που έχει ανάγκη η χώρα. Οπως επισημαίνουν επιχειρηματίες και τραπεζίτες, η Ελλάδα, στον βαθμό που η αποταμίευσή της είναι αρνητική και η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων δυσχερής, δεν θα βρει τη διέξοδο που αναζητεί χωρίς έναν συνδυασμό πολιτικών και συνθηκών ικανών να αλλάξουν την ατμόσφαιρα.
Για να βγει η Ελλάδα από την κρίση χρειάζεται προπάντων άλλο κλίμα, άλλη ατμόσφαιρα, υγιείς τράπεζες, επαρκή ρευστότητα, χαμηλότερα επιτόκια, λιγότερους φόρους και ένα πλήθος αντισυμβατικών πολιτικών και μέτρων που θα επιτρέψουν την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων, ικανών να στηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα και να προσθέσουν ικανό διαθέσιμο εισόδημα στον ευρύ κύκλο των εργαζομένων που θα ενισχύσει την κατανάλωση και θα ευνοήσει τη δημιουργία νέου πλούτου.
Οι επαΐοντες μιλούν για ένα ολοκληρωμένο σύστημα προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, που θα μπορεί να κινητοποιεί κεφάλαια ύψους 10 δισ. ευρώ τον χρόνο. Ουσιαστικά προκρίνουν ένα δυναμικό σχήμα που θα διευκολύνει τις επενδύσεις σε συγκεκριμένες ζώνες, όπως αυτές της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου, του οργανωμένου τουρισμού, της ηλεκτροπαραγωγής, της ανώτατης εκπαίδευσης και άλλων.
Και μαζί μιλούν για την επιλογή και τον καθορισμό συγκεκριμένων γεωγραφικών επενδυτικών ζωνών, απαλλαγμένων από γραφειοκρατικά και άλλα εμπόδια, όπως αυτά της αρχαιολογίας και της δασονομίας που είδαμε να καθυστερούν συστηματικά την επένδυση του Ελληνικού.
Η ανάγκη για τέτοιες αντισυμβατικές φιλοεπενδυτικές επιλογές υπέρ των ξένων πηγάζει από την αποδεδειγμένη αδυναμία των Ελλήνων να κάνουν επενδύσεις, κυρίως επειδή δεν διαθέτουν τα κεφάλαια, ούτε την πρόσβαση σε αυτά.
Οι καιροί και οι συνθήκες απαιτούν πλέον άλματα, δεν αρκούν πια τα μικρά βήματα. Αν επιμείνουμε στη λογική των μικρών βημάτων είναι βέβαιο ότι θα παγιδευτούμε σε μια συνθήκη μίζερης και αναιμικής ανάπτυξης που δεν μπορεί να εγγυηθεί το μέλλον, παρά μόνο τη διαιώνιση της τρέχουσας ανασφάλειας.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι ποιος θα αναλάβει το βάρος και την ευθύνη μιας δυναμικής αντισυμβατικής επενδυτικής πολιτικής.
Ποια πολιτική δύναμη θα αναλάβει να υποστηρίξει και να οργανώσει τη μεγαλύτερη επιχείρηση προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στην ελληνική ιστορία.
Αυτό είναι το ερώτημα και αυτή η πρόκληση. Με τη διαφορά ότι αυτή η πρόκληση ξεπερνά κατά τα φαινόμενα το τρέχον πολιτικό σύστημα. Εκτός και αν γίνει κάποιο θαύμα το 2018...
"...Οι δημοκρατίες δεν απειλούν, ούτε απειλούνται. Αντιθέτως, εργάζονται με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα για την προώθηση της συνεννόησης και την εδραίωση της σταθερότητας καθώς και της καλής γειτονίας στην περιοχή στην οποία ανήκουν. Η Ελλάδα θα συνεχίσει την πορεία αυτή με υπευθυνότητα. Ελπίζουμε το αυτό να επιλέξουν να πράξουν και οι γείτονές μας. Η πίστη μας στις δημοκρατικές αρχές και μεθόδους δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη...."
Από το site "i-efimerida"
Απειλές της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας, με αφορμή την παροχή ασύλου στον έναν από τους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς που κατέφυγαν στην Ελλάδα με ελικόπτερο μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, εκτόξευσε ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας, Χακάν Τσαβούσογλου.
Με μηνύματα που ανέβασε στο Twitter, ο συνεργάτης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (είχε ταξιδέψει και στην Ελλάδα στην πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν -Στην πάνω φωτογραφία δίπλα στον Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση) αναφέρεται στο θέμα των Τούρκων αξιωματικών, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν έχουν αντιληφθεί πόσο μεγάλος κίνδυνος είναι για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό κάθε μέλος της FETÖ που αφήνεται ελεύθερο», προσθέτοντας μεταξύ άλλων πως «δεν ωφελεί κανέναν μια εικόνα της Ελλάδας στην οποία συνωστίζονται οι τρομοκράτες».
Σε άλλο μήνυμα, ο Τούρκος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης τονίζει πως «εμείς έχουμε χρέος να τους προειδοποιήσουμε από τώρα φιλικά, αλλά η απόδοση ασύλου δεν είναι καθόλου φιλική στάση» και προσθέτει σε άκρως επιθετικό ύφος ότι «οι τρομοκράτες που αφήσατε ελεύθερους σήμερα είναι σαν δυναμίτης έτοιμος να εκραγεί και όταν εκραγεί μπορεί να μην μείνει χώρα για να προστατεύσετε».
Ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας, Χακάν Τσαβούσογλου
Κυβερνητικές πηγές για Τσαβούσογλου: Να σκέφτεται πριν μιλήσει
Με ένα ιδιαίτερα αιχμηρό τρόπο απάντησε η κυβέρνηση στις δηλώσεις Τσαβούσογλου καλώντας επί της ουσίας τον Τούρκο αξιωματούχο «να μετρά τις κουβέντες του» και όπως σημείωναν κυβερνητικές πηγές χαρακτηριστικά «Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ.Τσαβούσογλου προκαλεί με δηλώσεις και ενέργειες του. Του ευχόμαστε στο νέο έτος, εφόσον θέλει να τιμά την θέση που κατέχει να σκέφτεται και μετά να ομιλεί»
«Το ζήτημα της έκδοσης έχει λήξει. Οι 8 Τούρκοι δεν θα εκδοθούν ανεξάρτητα από την έκβαση των αιτήσεων ασύλου τους», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος.
Αναφερόμενος στους 8 Τούρκους στρατιωτικούς, οι οποίοι μετέβησαν στην Αλεξανδρούπολη με ελικόπτερο, μία ημέρα μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία.
Σε ανάρτησή του στο Facebook, ο υπουργός Επικρατείας επεσήμανε ότι η αίτηση ασύλου «αφορά την υπαγωγή τους και σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας» και πρόσθεσε πως «αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη μη έκδοση».
Αναλυτικά η ανάρτηση του:
«Δύο σχόλια σε σχέση με το θέμα της παροχής ασύλου σε έναν από τους οχτώ Τούρκους αξιωματικούς, επειδή είναι αναγκαία η κατανόηση ενός λεπτού νομικού και πολιτικού ζητήματος:
1. Ο Άρειος Πάγος έχει αποφασίσει να απαγορεύσει την έκδοσή του, όπως και των υπολοίπων επτά, μετά από σχετικό αίτημα της Τουρκικής Κυβέρνησης. Το σκεπτικό της απόφασης αφορά μεταξύ άλλων τις επιφυλάξεις για την τήρηση της αρχης της δίκαιης δίκης που εξέφρασε το ανώτατο πολιτικό δικαστήριο της χώρας. Επομένως το ζήτημα της έκδοσης έχει λήξει. Οι οχτώ δεν θα εκδοθούν ανεξάρτητα από την έκβαση των αιτήσεων ασύλου τους.
2. Η αίτηση ασύλου τους αφορά την υπαγωγή τους και σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας. Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη μη έκδοση. Η Πρωτοβάθμια Επιτροπή Ασύλου απέρριψε την σχετική αίτηση, την οποία όμως έκανε αποδεκτή η Δευτεροβάθμια Επιτροπή. Παρά το γεγονός ότι το ΣτΕ έχει δεχθεί ότι οι Δευτεροβάθμιες Επιτροπές Προσφυγων έχουν οιονεί δικαιοδοτικό χαρακτήρα, οι αποφάσεις που εκδίδουν εξακολουθούν να είναι ατομικές διοικητικές πράξεις που προσβάλλονται με αίτηση ακύρωσης. Η Ελληνική Κυβέρνηση προσέφυγε κατά της απόφασης της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής, διότι θεωρεί ότι τελικά είναι η Δικαιοσύνη που πρέπει να αποφασίσει για το αν και κατά πόσο δικαιούται ο συγκεκριμένος να υπαχθεί σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας, με δεδομένη την τεράστια πολιτική σημασία του ζητήματος που επηρεάζει άμεσα τις σχέσεις με τη γείτονα.
Η πολιτική θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι πάντως σαφής: Δεν είναι ευπρόσδεκτοι όσοι υπάρχει υπόνοια ότι εμπλέκονται με το πραξικόπημα στην Τουρκία».
Ανακοίνωση Υπουργείου Εξωτερικών σχετικά με τη χθεσινή ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ για την απόφαση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Προσφυγών
Οι δημοκρατίες δεν απειλούν, ούτε απειλούνται. Αντιθέτως, εργάζονται με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα για την προώθηση της συνεννόησης και την εδραίωση της σταθερότητας καθώς και της καλής γειτονίας στην περιοχή στην οποία ανήκουν.
Η Ελλάδα θα συνεχίσει την πορεία αυτή με υπευθυνότητα. Ελπίζουμε το αυτό να επιλέξουν να πράξουν και οι γείτονές μας. Η πίστη μας στις δημοκρατικές αρχές και μεθόδους δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη.
Απειλές της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας, με αφορμή την παροχή ασύλου στον έναν από τους οκτώ Τούρκους αξιωματικούς που κατέφυγαν στην Ελλάδα με ελικόπτερο μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, εκτόξευσε ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας, Χακάν Τσαβούσογλου.
Με μηνύματα που ανέβασε στο Twitter, ο συνεργάτης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (είχε ταξιδέψει και στην Ελλάδα στην πρόσφατη επίσκεψη Ερντογάν -Στην πάνω φωτογραφία δίπλα στον Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση) αναφέρεται στο θέμα των Τούρκων αξιωματικών, δηλώνοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν έχουν αντιληφθεί πόσο μεγάλος κίνδυνος είναι για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό κάθε μέλος της FETÖ που αφήνεται ελεύθερο», προσθέτοντας μεταξύ άλλων πως «δεν ωφελεί κανέναν μια εικόνα της Ελλάδας στην οποία συνωστίζονται οι τρομοκράτες».
Σε άλλο μήνυμα, ο Τούρκος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης τονίζει πως «εμείς έχουμε χρέος να τους προειδοποιήσουμε από τώρα φιλικά, αλλά η απόδοση ασύλου δεν είναι καθόλου φιλική στάση» και προσθέτει σε άκρως επιθετικό ύφος ότι «οι τρομοκράτες που αφήσατε ελεύθερους σήμερα είναι σαν δυναμίτης έτοιμος να εκραγεί και όταν εκραγεί μπορεί να μην μείνει χώρα για να προστατεύσετε».
Ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας, Χακάν Τσαβούσογλου
Κυβερνητικές πηγές για Τσαβούσογλου: Να σκέφτεται πριν μιλήσει
Με ένα ιδιαίτερα αιχμηρό τρόπο απάντησε η κυβέρνηση στις δηλώσεις Τσαβούσογλου καλώντας επί της ουσίας τον Τούρκο αξιωματούχο «να μετρά τις κουβέντες του» και όπως σημείωναν κυβερνητικές πηγές χαρακτηριστικά «Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ.Τσαβούσογλου προκαλεί με δηλώσεις και ενέργειες του. Του ευχόμαστε στο νέο έτος, εφόσον θέλει να τιμά την θέση που κατέχει να σκέφτεται και μετά να ομιλεί»
ΔΗΛΩΣΗ ΤΖΑΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Αναφερόμενος στους 8 Τούρκους στρατιωτικούς, οι οποίοι μετέβησαν στην Αλεξανδρούπολη με ελικόπτερο, μία ημέρα μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία.
Σε ανάρτησή του στο Facebook, ο υπουργός Επικρατείας επεσήμανε ότι η αίτηση ασύλου «αφορά την υπαγωγή τους και σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας» και πρόσθεσε πως «αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη μη έκδοση».
Αναλυτικά η ανάρτηση του:
«Δύο σχόλια σε σχέση με το θέμα της παροχής ασύλου σε έναν από τους οχτώ Τούρκους αξιωματικούς, επειδή είναι αναγκαία η κατανόηση ενός λεπτού νομικού και πολιτικού ζητήματος:
1. Ο Άρειος Πάγος έχει αποφασίσει να απαγορεύσει την έκδοσή του, όπως και των υπολοίπων επτά, μετά από σχετικό αίτημα της Τουρκικής Κυβέρνησης. Το σκεπτικό της απόφασης αφορά μεταξύ άλλων τις επιφυλάξεις για την τήρηση της αρχης της δίκαιης δίκης που εξέφρασε το ανώτατο πολιτικό δικαστήριο της χώρας. Επομένως το ζήτημα της έκδοσης έχει λήξει. Οι οχτώ δεν θα εκδοθούν ανεξάρτητα από την έκβαση των αιτήσεων ασύλου τους.
2. Η αίτηση ασύλου τους αφορά την υπαγωγή τους και σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας. Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη μη έκδοση. Η Πρωτοβάθμια Επιτροπή Ασύλου απέρριψε την σχετική αίτηση, την οποία όμως έκανε αποδεκτή η Δευτεροβάθμια Επιτροπή. Παρά το γεγονός ότι το ΣτΕ έχει δεχθεί ότι οι Δευτεροβάθμιες Επιτροπές Προσφυγων έχουν οιονεί δικαιοδοτικό χαρακτήρα, οι αποφάσεις που εκδίδουν εξακολουθούν να είναι ατομικές διοικητικές πράξεις που προσβάλλονται με αίτηση ακύρωσης. Η Ελληνική Κυβέρνηση προσέφυγε κατά της απόφασης της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής, διότι θεωρεί ότι τελικά είναι η Δικαιοσύνη που πρέπει να αποφασίσει για το αν και κατά πόσο δικαιούται ο συγκεκριμένος να υπαχθεί σε καθεστώς προσφυγικής προστασίας, με δεδομένη την τεράστια πολιτική σημασία του ζητήματος που επηρεάζει άμεσα τις σχέσεις με τη γείτονα.
Η πολιτική θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι πάντως σαφής: Δεν είναι ευπρόσδεκτοι όσοι υπάρχει υπόνοια ότι εμπλέκονται με το πραξικόπημα στην Τουρκία».
Κυριακή, 31 Δεκέμβριος 2017
Οι δημοκρατίες δεν απειλούν, ούτε απειλούνται. Αντιθέτως, εργάζονται με υπευθυνότητα και μεθοδικότητα για την προώθηση της συνεννόησης και την εδραίωση της σταθερότητας καθώς και της καλής γειτονίας στην περιοχή στην οποία ανήκουν.
Η Ελλάδα θα συνεχίσει την πορεία αυτή με υπευθυνότητα. Ελπίζουμε το αυτό να επιλέξουν να πράξουν και οι γείτονές μας. Η πίστη μας στις δημοκρατικές αρχές και μεθόδους δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη.
"...Μόλις ακούστηκε το γαύγισμα από την Αγκυρα, στο Μαξίμου πήγαν να κάνουν τα λιοντάρια. Μόνο που όταν οι κότες κάνουν τα λιοντάρια, δεν βρυχώνται, απλώς κακαρίζουν πιο βραχνά από το συνηθισμένο τους. Να είχαν άραγε αυτά τα κακαρίσματα κίνητρο να κοπάσει η οργή στην Άγκυρα, ώστε να μην κλιμακώσουν οι τούρκοι αξιωματούχοι τις αγριάδες, και αντί βρισιές τους ρίξουν και καμιά σφαλιάρα; Μπορεί. Όπως είναι και πιθανότατο να θεώρησαν στο Μαξίμου ότι βγάζοντας αμέσως το Δελτίο Τύπου τους θα τρομάξουν τις επόμενες Δευτεροβάθμιες Επιτροπές, που κρίνουν εντός των ημερών το αίτημα ασύλου των υπόλοιπων από τους Οκτώ, και έτσι θα κάνουν τους δικαστές και τους δημόσιους λειτουργούς να κάμψουν το φρόνημά τους, και να εκδώσουν αποφάσεις πιο αρεστές στην εξουσία —την τουρκική φυσικά...."
Από το site "Protagon"
TOY AΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ
Πριν μερικές δεκαετίες κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο: «Ερώτηση: Ποια είναι η μικρότερη μονάδα μέτρησης χρόνου στην Ελλάδα; Απάντηση: Από τη στιγμή που θα ανάψει το πράσινο, στο φανάρι, μέχρι να σου κορνάρει ο οδηγός τού από πίσω αυτοκινήτου». Σήμερα νομίζω το ανέκδοτο μπορεί να «επικαιροποιηθεί», που είπε και ο Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης: η συντομότερη μέτρηση μονάδα χρόνου στην Ελλάδα είναι από τη στιγμή που θα απειλήσει κάποιος στην Aγκυρα, μέχρι να τα κάνουν πάνω τους στο Μαξίμου.
Μόλις πριν λίγες ώρες έγραφα σε αυτή τη στήλη, σχολιάζοντας τη λαμπρή απόφαση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Ασύλου να χορηγήσει το καθεστώς του πολιτικού πρόσφυγα στον πρώτο από τους οκτώ τούρκους αξιωματικούς που το αιτήθηκαν. Και έλεγα, αφελώς, ότι δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο μόνος που έχει το δικαίωμα βάσει του νόμου να ζητήσει να ακυρωθεί η απόφαση, δηλαδή ο υπουργός Εσωτερικών, θα το πράξει. Προς Θεού, δεν είναι ότι λογάριασα τον Πάνο Σκουρλέτη για ηθικό ήρωα. Απλώς, είχα συμβουλευθεί κορυφαίους νομικούς και ήξερα ότι οι 58 σελίδες του σκεπτικού της απόφασης της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής είναι άρτια τεκμηριωμένες. Και κατά συνέπεια το συμπέρασμα της απόφασης, ότι α) δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη ότι ο προσφεύγων τούρκος αξιωματικός συμμετείχε καθ᾽ οιονδήποτε τρόπο στο πραξικόπημα, και ακόμη λιγότερο σε εγκληματικές ενέργειες, και β) είναι απολύτως βέβαιο ότι ό άνθρωπος διώκεται στην Τουρκία για πολιτικούς λόγους, καταρρίπτει συντριπτικά τα όσα αντίθετα έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει ο έλληνας πρωθυπουργός και οι υπουργοί του, παπαγαλίζοντας τους σχετικούς τραμπουκισμούς του Ερντογάν.
Η καλή και η σκοτεινή όψη της χορήγησης ασύλου στον πρώτο από τους Οκτώ
Πατήστε εδώ
Αλλά σιγά μην κάτσει ο Πρωθυπουργός μας και οι υπουργοί του να διαβάσουν 58 πυκνογραμμένες σελίδες και να μελετήσουν στοιχεία και επιχειρήματα! Και σιγά μην αφιερώσουν χρόνο να μελετήσουν το έργο μιας Επιτροπής σοβαρών ανθρώπων που έκανε με μεγάλη επιμέλεια και υψηλή αίσθηση καθήκοντος τη δουλειά της! Μια απλή λεκτική απειλή από την Τουρκία άρκεσε για να πιάσει το πρωθυπουργικό μας επιτελείο σύγκρυο. Αναρωτιέμαι, μάλιστα, έτσι από καθαρή κουτσομπολίστικη περιέργεια, πώς ακριβώς άρχισε ο πανικός τους; Να τηλεφώνησε ο ίδιος ο τούρκος δικτάτορας στον Τσίπρα και να του έμπηξε τις φωνές; Μπα, απίθανο να θεώρησε πως αξίζει να σπαταλήσει το πολύτιμο σάλιο του.
Μήπως άραγε πετάχτηκε στο Μαξίμου από το κτίριο της γειτονικής πρεσβείας η μόνιμη σύντροφος του Διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του έλληνα Πρωθυπουργού, υψηλόβαθμη διπλωμάτης της Τουρκίας, και τους διεμήνυσε εκείνη τις απειλές του υπουργού Εξωτερικών της; Ούτε αυτό νομίζω θα έγινε: μαθημένη τόσα χρόνια στην κατάντια μας, η γυναίκα θα βαρέθηκε να κάνει τον κόπο. Το πιθανότερο είναι τα παλικάρια της φακής στο Μαξίμου απλώς να άκουσαν την ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου στην τηλεόραση. Ή μπορεί και να την είδε ο Καρανίκας στο Facebook και να την είπε και στους άλλους.
Κι έτσι, ενώ πριν δυο βδομάδες ο Τσίπρας μιλούσε για την απόφαση του ασύλου που ανήκει, κατά πως το είπε μεγαλόστομα, «στην ανεξάρτητη Ελληνική Δικαιοσύνη» (που τη θυμήθηκε κι αυτή ο αφιλότιμος!) και τη «δίκαιη δίκη» που θα έχουν οι Οκτώ —λες και δεν έφτανε η δίκαιη δίκη που είχαν στο ανώτατό μας δικαστήριο, τον Άρειο Πάγο—, μόλις ακούστηκε το μπερτάκι από την Αγκυρα, οι άνθρωποι του Μαξίμου, «σε χρόνο ντε τε» που λέγαμε παλιά, έβγαλαν κοτζάμ Δελτίο Τύπου, εγκαταλείποντας την πάγια συνήθειά τους να επικοινωνούν με «non paper». Προφανώς ήθελαν εδώ το πράμα να είναι με τη βούλα, επίσημο, επισημότατο μάλιστα, μην τυχόν και νομίσει ο Ερντογάν ότι δεν πήραμε τις απειλές των υπουργών του αρκετά στα σοβαρά.
Δεν τήρησαν καν τα προσχήματα στο πρωθυπουγικό επιτελείο, να αφήσουν τον φουκαρά τον Πάνο Σκουρλέτη να κάνει εκείνος την αίτηση της ακύρωσης, έτσι για τους τύπους. (Εκτός αν είχε κρυφτεί σε κανά λαγούμι ο δύσμοιρος, για να αποφύγει την ευθύνη). Ούτε «κιχ» δεν πρόλαβε να κάνει ο μόνος αρμόδιος για την αίτηση ακύρωσης, έλληνας Υπουργός Εσωτερικών. Μην τυχόν και παρεξηγηθούν ότι ολιγωρούν να αντιδράσουν στα κελεύσματα του σουλτάνου, στο Μαξίμου δε ντράπηκαν κι έβγαλαν οι ίδιοι, αστραπιαία μάλιστα, το κατάπτυστο Δελτίο Τύπου.
Εκεί ανακοινώνουν την απόφαση «της ελληνικής κυβέρνησης» που σύμφωνα, λέει, «με την πάγια τακτική της», ζήτησε αυτοπροσώπως, κοτζάμ κυβέρνηση, να ακυρωθεί η απόφαση της Επιτροπής. Με «πάγια τακτική της ελληνικής κυβέρνησης» εικάζω ότι θα εννοούν να χοροπηδούν σε προσοχή μόλις τους αγριοκοιτάει ο Ερντογάν, να του κάνουν εν ριπή οφαλμού όλα τα χατίρια, όπως βέβαια και να φτύνουν σε κάθε ευκαιρία κατάμουτρα την ελληνική Δικαιοσύνη.
Το βέβαιο είναι ότι μόλις ακούστηκε το γαύγισμα από την Αγκυρα, στο Μαξίμου πήγαν να κάνουν τα λιοντάρια. Μόνο που όταν οι κότες κάνουν τα λιοντάρια, δεν βρυχώνται, απλώς κακαρίζουν πιο βραχνά από το συνηθισμένο τους. Να είχαν άραγε αυτά τα κακαρίσματα κίνητρο να κοπάσει η οργή στην Άγκυρα, ώστε να μην κλιμακώσουν οι τούρκοι αξιωματούχοι τις αγριάδες, και αντί βρισιές τους ρίξουν και καμιά σφαλιάρα; Μπορεί. Όπως είναι και πιθανότατο να θεώρησαν στο Μαξίμου ότι βγάζοντας αμέσως το Δελτίο Τύπου τους θα τρομάξουν τις επόμενες Δευτεροβάθμιες Επιτροπές, που κρίνουν εντός των ημερών το αίτημα ασύλου των υπόλοιπων από τους Οκτώ, και έτσι θα κάνουν τους δικαστές και τους δημόσιους λειτουργούς να κάμψουν το φρόνημά τους, και να εκδώσουν αποφάσεις πιο αρεστές στην εξουσία —την τουρκική φυσικά.
Στο χθεσινό μου άρθρο έκανα λάθος, λογαριάζοντας την αντίδραση του Σκουρλέτη στην απόφαση της Επιτροπής. (Μάλλον, από ό,τι αποδεικνύεται, έκανα λάθος λογαριάζοντας ότι θα προλάβει καν ο Σκουρλέτης να αντιδράσει). Σήμερα όμως δε νομίζω να σφάλλω και πάλι, προβλέποντας ότι τα κακόηχα κακαρίσματα από τις λεοντόσχημες κότες του Μαξίμου δε θα έχουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Οι δικαστές μας, προς μεγάλη τους τιμή, έχουν αποδείξει πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ότι δεν καταλαβαίνουν από κυβερνητική τρομοκρατία. Δεν μασάνε από απειλές.
Αλλού τα κακαρίσματα, και αλλού ασκείται η ανεξάρτητη κρίση.
TOY AΠΟΣΤΟΛΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ
Πριν μερικές δεκαετίες κυκλοφορούσε ένα ανέκδοτο: «Ερώτηση: Ποια είναι η μικρότερη μονάδα μέτρησης χρόνου στην Ελλάδα; Απάντηση: Από τη στιγμή που θα ανάψει το πράσινο, στο φανάρι, μέχρι να σου κορνάρει ο οδηγός τού από πίσω αυτοκινήτου». Σήμερα νομίζω το ανέκδοτο μπορεί να «επικαιροποιηθεί», που είπε και ο Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης: η συντομότερη μέτρηση μονάδα χρόνου στην Ελλάδα είναι από τη στιγμή που θα απειλήσει κάποιος στην Aγκυρα, μέχρι να τα κάνουν πάνω τους στο Μαξίμου.
Μόλις πριν λίγες ώρες έγραφα σε αυτή τη στήλη, σχολιάζοντας τη λαμπρή απόφαση της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Ασύλου να χορηγήσει το καθεστώς του πολιτικού πρόσφυγα στον πρώτο από τους οκτώ τούρκους αξιωματικούς που το αιτήθηκαν. Και έλεγα, αφελώς, ότι δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο μόνος που έχει το δικαίωμα βάσει του νόμου να ζητήσει να ακυρωθεί η απόφαση, δηλαδή ο υπουργός Εσωτερικών, θα το πράξει. Προς Θεού, δεν είναι ότι λογάριασα τον Πάνο Σκουρλέτη για ηθικό ήρωα. Απλώς, είχα συμβουλευθεί κορυφαίους νομικούς και ήξερα ότι οι 58 σελίδες του σκεπτικού της απόφασης της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής είναι άρτια τεκμηριωμένες. Και κατά συνέπεια το συμπέρασμα της απόφασης, ότι α) δεν υπάρχει καμία απολύτως ένδειξη ότι ο προσφεύγων τούρκος αξιωματικός συμμετείχε καθ᾽ οιονδήποτε τρόπο στο πραξικόπημα, και ακόμη λιγότερο σε εγκληματικές ενέργειες, και β) είναι απολύτως βέβαιο ότι ό άνθρωπος διώκεται στην Τουρκία για πολιτικούς λόγους, καταρρίπτει συντριπτικά τα όσα αντίθετα έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει ο έλληνας πρωθυπουργός και οι υπουργοί του, παπαγαλίζοντας τους σχετικούς τραμπουκισμούς του Ερντογάν.
Η καλή και η σκοτεινή όψη της χορήγησης ασύλου στον πρώτο από τους Οκτώ
Πατήστε εδώ
Αλλά σιγά μην κάτσει ο Πρωθυπουργός μας και οι υπουργοί του να διαβάσουν 58 πυκνογραμμένες σελίδες και να μελετήσουν στοιχεία και επιχειρήματα! Και σιγά μην αφιερώσουν χρόνο να μελετήσουν το έργο μιας Επιτροπής σοβαρών ανθρώπων που έκανε με μεγάλη επιμέλεια και υψηλή αίσθηση καθήκοντος τη δουλειά της! Μια απλή λεκτική απειλή από την Τουρκία άρκεσε για να πιάσει το πρωθυπουργικό μας επιτελείο σύγκρυο. Αναρωτιέμαι, μάλιστα, έτσι από καθαρή κουτσομπολίστικη περιέργεια, πώς ακριβώς άρχισε ο πανικός τους; Να τηλεφώνησε ο ίδιος ο τούρκος δικτάτορας στον Τσίπρα και να του έμπηξε τις φωνές; Μπα, απίθανο να θεώρησε πως αξίζει να σπαταλήσει το πολύτιμο σάλιο του.
Μήπως άραγε πετάχτηκε στο Μαξίμου από το κτίριο της γειτονικής πρεσβείας η μόνιμη σύντροφος του Διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του έλληνα Πρωθυπουργού, υψηλόβαθμη διπλωμάτης της Τουρκίας, και τους διεμήνυσε εκείνη τις απειλές του υπουργού Εξωτερικών της; Ούτε αυτό νομίζω θα έγινε: μαθημένη τόσα χρόνια στην κατάντια μας, η γυναίκα θα βαρέθηκε να κάνει τον κόπο. Το πιθανότερο είναι τα παλικάρια της φακής στο Μαξίμου απλώς να άκουσαν την ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου στην τηλεόραση. Ή μπορεί και να την είδε ο Καρανίκας στο Facebook και να την είπε και στους άλλους.
Κι έτσι, ενώ πριν δυο βδομάδες ο Τσίπρας μιλούσε για την απόφαση του ασύλου που ανήκει, κατά πως το είπε μεγαλόστομα, «στην ανεξάρτητη Ελληνική Δικαιοσύνη» (που τη θυμήθηκε κι αυτή ο αφιλότιμος!) και τη «δίκαιη δίκη» που θα έχουν οι Οκτώ —λες και δεν έφτανε η δίκαιη δίκη που είχαν στο ανώτατό μας δικαστήριο, τον Άρειο Πάγο—, μόλις ακούστηκε το μπερτάκι από την Αγκυρα, οι άνθρωποι του Μαξίμου, «σε χρόνο ντε τε» που λέγαμε παλιά, έβγαλαν κοτζάμ Δελτίο Τύπου, εγκαταλείποντας την πάγια συνήθειά τους να επικοινωνούν με «non paper». Προφανώς ήθελαν εδώ το πράμα να είναι με τη βούλα, επίσημο, επισημότατο μάλιστα, μην τυχόν και νομίσει ο Ερντογάν ότι δεν πήραμε τις απειλές των υπουργών του αρκετά στα σοβαρά.
Δεν τήρησαν καν τα προσχήματα στο πρωθυπουγικό επιτελείο, να αφήσουν τον φουκαρά τον Πάνο Σκουρλέτη να κάνει εκείνος την αίτηση της ακύρωσης, έτσι για τους τύπους. (Εκτός αν είχε κρυφτεί σε κανά λαγούμι ο δύσμοιρος, για να αποφύγει την ευθύνη). Ούτε «κιχ» δεν πρόλαβε να κάνει ο μόνος αρμόδιος για την αίτηση ακύρωσης, έλληνας Υπουργός Εσωτερικών. Μην τυχόν και παρεξηγηθούν ότι ολιγωρούν να αντιδράσουν στα κελεύσματα του σουλτάνου, στο Μαξίμου δε ντράπηκαν κι έβγαλαν οι ίδιοι, αστραπιαία μάλιστα, το κατάπτυστο Δελτίο Τύπου.
Εκεί ανακοινώνουν την απόφαση «της ελληνικής κυβέρνησης» που σύμφωνα, λέει, «με την πάγια τακτική της», ζήτησε αυτοπροσώπως, κοτζάμ κυβέρνηση, να ακυρωθεί η απόφαση της Επιτροπής. Με «πάγια τακτική της ελληνικής κυβέρνησης» εικάζω ότι θα εννοούν να χοροπηδούν σε προσοχή μόλις τους αγριοκοιτάει ο Ερντογάν, να του κάνουν εν ριπή οφαλμού όλα τα χατίρια, όπως βέβαια και να φτύνουν σε κάθε ευκαιρία κατάμουτρα την ελληνική Δικαιοσύνη.
Το βέβαιο είναι ότι μόλις ακούστηκε το γαύγισμα από την Αγκυρα, στο Μαξίμου πήγαν να κάνουν τα λιοντάρια. Μόνο που όταν οι κότες κάνουν τα λιοντάρια, δεν βρυχώνται, απλώς κακαρίζουν πιο βραχνά από το συνηθισμένο τους. Να είχαν άραγε αυτά τα κακαρίσματα κίνητρο να κοπάσει η οργή στην Άγκυρα, ώστε να μην κλιμακώσουν οι τούρκοι αξιωματούχοι τις αγριάδες, και αντί βρισιές τους ρίξουν και καμιά σφαλιάρα; Μπορεί. Όπως είναι και πιθανότατο να θεώρησαν στο Μαξίμου ότι βγάζοντας αμέσως το Δελτίο Τύπου τους θα τρομάξουν τις επόμενες Δευτεροβάθμιες Επιτροπές, που κρίνουν εντός των ημερών το αίτημα ασύλου των υπόλοιπων από τους Οκτώ, και έτσι θα κάνουν τους δικαστές και τους δημόσιους λειτουργούς να κάμψουν το φρόνημά τους, και να εκδώσουν αποφάσεις πιο αρεστές στην εξουσία —την τουρκική φυσικά.
Στο χθεσινό μου άρθρο έκανα λάθος, λογαριάζοντας την αντίδραση του Σκουρλέτη στην απόφαση της Επιτροπής. (Μάλλον, από ό,τι αποδεικνύεται, έκανα λάθος λογαριάζοντας ότι θα προλάβει καν ο Σκουρλέτης να αντιδράσει). Σήμερα όμως δε νομίζω να σφάλλω και πάλι, προβλέποντας ότι τα κακόηχα κακαρίσματα από τις λεοντόσχημες κότες του Μαξίμου δε θα έχουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Οι δικαστές μας, προς μεγάλη τους τιμή, έχουν αποδείξει πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν ότι δεν καταλαβαίνουν από κυβερνητική τρομοκρατία. Δεν μασάνε από απειλές.
Αλλού τα κακαρίσματα, και αλλού ασκείται η ανεξάρτητη κρίση.
"...Δεν βγάζεις άκρη. Εδώ κάποιος δηλώνει αντιρατσιστής, αλλά ταυτόχρονα εκφράζει και ταξικό μίσος. Ναι, αλλά το ταξικό μίσος δεν είναι ρατσισμός, και μάλιστα χειρότερος, εναντίον συμπατριωτών; Πώς ένας που μισεί τη μεσαία ή την ανώτερη τάξη παριστάνει τον αντιρατσιστή; Δηλαδή, για παράδειγμα, αγαπάει έναν Νιγηριανό ως αλλόφυλο, αλλά τον μισεί επειδή είναι πλούσιος;..."
Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"
 |
| "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 29-31/12/17 |
του Γιώργου Σκαμπαρδώνη
Τελικά όλα καταλήγουν στη γλώσσα, η οποία μπορεί να καταλήγει στο τίποτα, σε ταυτολογία, παραπλάνηση ή στο αντίστροφο νόημα. Παράδειγμα: Αποφάσισα να δώσω σε αυτή την στήλη τον τίτλο «Προαστιακός». Διαβάζω προχτές στη Βικιπαίδεια την ερμηνεία της λέξης κι αντιγράφω επακριβώς: «Ο Προαστιακός Σιδηρόδρομος της Αθήνας αποτελεί μια υπηρεσία προαστιακού σιδηροδρόμου που εξυπηρετεί τα προάστια της Αθήνας». Μπείτε και δείτε το. Μια πλήρης ταυτολογία που δεν εκφράζει τίποτα. Σαν να λέμε «Γιαούρτι»: το γιαούρτι είναι ένα γιαουρτωμένο γιαούρτι του εαυτού του.
Η γλώσσα διαστρέφει τα πάντα. Ή, εμείς μπορούμε να διαστρέψουμε με την ανάγνωση το νόημα των λέξεων. Μπορείς να πεις για ένα σταλινικό έγκλημα, διαπραγμένο από σταλινικούς, ότι είναι ένα φασιστικό έγκλημα. Διότι ο σταλινισμός δεν διαπράττει εγκλήματα, αλλά κάθε έγκλημα είναι από την φύση του φασιστικό. Ή, να πεις για ένα φασιστικό φόνο που διέπραξαν φασίστες, πως είναι ένα σταλινικό έγκλημα, διότι κάθε τι εγκληματικό είναι σταλινικό - πάντως μερικοί βρήκαν την λύση: τα λένε όλα «προβοκάτσια» και πάει τελείωσε. Ή, «αποσταθεροποίηση». Κανείς δεν θέλει να μας εξηγήσει γιατί, αλλά ταιριάζει σε κάθε περίπτωση.
Δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε πλέον: φασιστικές πράξεις κάνουν οι φασίστες και αναρχικές οι αναρχικοί - ή μήπως οι ναζί ασκούν σταλινική τρομοκρατία, οι αναρχικοί γκαιμπελίζουν και οι φιλεleft κάνουν πλειστηριασμούς; Διατελώ εν πλήρη συγχύσει αθώος, αν και αθώοι δεν υπάρχουν σύμφωνα με τη γνωστή θεωρία, μόνο δυνάμει ένοχοι - κι άραγε υπάρχει έγνοια για την πρώτη ή για την τελευταία μας κατοικία; Ενδέχεται να βγάλουν σε πλειστηριασμό και την τελευταία μας κατοικία; Πιθανώς. Γι' αυτό κάποιοι από τώρα αφήνουν διαθήκη περί καύσης;
Δεν βγάζεις άκρη. Εδώ κάποιος δηλώνει αντιρατσιστής, αλλά ταυτόχρονα εκφράζει και ταξικό μίσος. Ναι, αλλά το ταξικό μίσος δεν είναι ρατσισμός, και μάλιστα χειρότερος, εναντίον συμπατριωτών; Πώς ένας που μισεί τη μεσαία ή την ανώτερη τάξη παριστάνει τον αντιρατσιστή; Δηλαδή, για παράδειγμα, αγαπάει έναν Νιγηριανό ως αλλόφυλο, αλλά τον μισεί επειδή είναι πλούσιος;
Δεν βγάζεις άκρη. Εδώ κάποιος δηλώνει αντιρατσιστής, αλλά ταυτόχρονα εκφράζει και ταξικό μίσος. Ναι, αλλά το ταξικό μίσος δεν είναι ρατσισμός, και μάλιστα χειρότερος, εναντίον συμπατριωτών; Πώς ένας που μισεί τη μεσαία ή την ανώτερη τάξη παριστάνει τον αντιρατσιστή; Δηλαδή, για παράδειγμα, αγαπάει έναν Νιγηριανό ως αλλόφυλο, αλλά τον μισεί επειδή είναι πλούσιος;
Τελευταίως, δε, με τη δικτατορία του κορέκτ, φοβάσαι και να μιλήσεις - προ μηνών κάποιος δικηγόρος έκανε το ασυγχώρητο λάθος να γράψει ότι οι ευτραφείς γυναίκες δεν πρέπει να φοράνε στριγκοειδή μαγιό και την πλήρωσε δεόντως. Και βέβαια, τώρα με τη μάχη κατά της αριστείας, οφείλεις να φοβάσαι να πεις ότι αυτός ο άνθρωπος (άντρας ή γυναίκα) είναι όμορφος, διότι είναι σαν να λες ότι οι λοιποί είναι άσχημοι, υπαινιγμός που θα θεωρηθεί συλλογικά και βαθύτατα ρατσιστικός - ακόμα και το ανάποδο: αν πει κάποιος για μένα ότι είμαι άσχημος, θα θεωρηθεί κακόζηλος και ρατσιστής, υπονοώντας πως είμαι κατώτερος απ' τους ωραίους, εφόσον κάθε μέγεθος υπάρχει μόνο σε σχέση με κάτι άλλο. Πολύ περισσότερο θα πρέπει να αποφεύγονται κρίσεις του τύπου «αυτή η γυναίκα είναι ιδιοφυής» διότι είναι σαν να θες να πεις ότι οι άλλες ρατσιστικώς υπολείπονται - πέραν του ότι λέγοντας «ιδιοφυής», πιθανώς άλλοι θα σου πούνε ότι το λες επειδή θες να αποφύγεις να πεις αν είναι όμορφη ή όχι. Ισως, δηλαδή, στο κοντινό μέλλον θα πρέπει να καταργήσουμε εντελώς τα επίθετα, διότι κάθε επίθετο, επαινετικό ή αρνητικό, θα είναι ύποπτο στο κορέκτ - το χειρότερο είναι ότι προχωρούν μερικοί πέραν της δήλωσης καθεαυτής, σε δίκη προθέσεων, ή και ανύπαρκτων συμπαραδηλώσεων.
Κάποτε ο Μιχάλης Κατσαρός έγραψε «Και φοβηθέντες τα ονόματα, έβαλαν και επίθετα», αλλά τώρα αυτό τείνει να αντιστραφεί. Φοβηθέντες κάθε επίθετο, θα βάζουμε μόνο ονόματα - αλλά όχι το χωριό. Ονομα και μη χωριό. Αν και γίναμε χωριό προ πολλού κι ο κάθε λαμόγιος θα μπορεί να σε εγκαλεί για δήθεν ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς, πέραν κάθε πραγματικότητας, αφού αυτή δεν έχει πια καμιά σημασία. Μόνο η ακραία μοχθηρή ερμηνεία των λέξεων, που απ' την άλλη, όμως, όντως μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κάλυψη, ή αυτοαθωωτική διατύπωση. Παράδειγμα: οι κυβερνητικοί επέβαλαν αντί της λέξης «λαθρομετανάστης» την έκφραση «παράτυπος μετανάστης» (και σωστά) από υποτιθέμενη ευαισθησία - στη συνέχεια όμως φέρονται στους μετανάστες σαν να είναι-μην-πω, στην Μόρια, στα νησιά κι αλλού, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι οι άνθρωποι αυτοί υποφέρουν, αλληλομαχαιρώνονται, κρυώνουν και πεινούν ή πεθαίνουν, όχι πλέον ως λαθρομετανάστες, αλλά ως παράτυποι. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό. Ή, όχι;
Και βέβαια πρέπει πάραυτα να κοπούν οι τηλεοπτικοί διαγωνισμοί φωνής, μόντελινγκ, ή ό,τι άλλο, εφόσον αναδεικνύουν «ρατσιστικά» κάποιους καλύτερους, πιο προικισμένους, πιο ευφυείς - ή πιο τυχερούς. Μήπως η Τύχη δεν είναι «ρατσιστική»; Γιατί να μην κερδίσω εγώ το Εθνικό Λαχείο της Πρωτοχρονιάς; Αν με πεις επιπλέον και «γκαντέμη», δεν είναι ρατσισμός;
Ετσι όπως πάμε θα πάψουμε και να μιλάμε και να γράφουμε. Θα φοβόμαστε τα επίθετα, οποιοδήποτε επίθετο (κοντός, ψηλός κ.λπ.) όπως εκείνος ο δικτάτορας της Αργεντινής που απαγόρευσε να λέγεται δημόσια η λέξη «Εβίτα», εννοώντας την Εβίτα Περόν.
Γηρατειά, κορέκτ και αποστείρωση. Συν την παρενόχληση, τώρα, που οδήγησε απ' ό,τι διαβάζω τους Σουηδούς στο σημείο να υπογράφουν σύμφωνο πριν κάνουν σεξ. Ναι, αλλά ας υποθέσουμε ότι ένα ζευγάρι υπέγραψε σύμφωνο και μετά ο ένας βιάζει τον άλλον ή θεωρεί πως βιάζεται - τότε τι γίνεται; Πώς θα βγει άκρη στα δικαστήρια; Μήπως οδεύουμε σε κάποιου είδους παράνοια υπερβολής που θα ακυρώνει ακόμα και κάθε καλοπροαίρετη συμπεριφορά, κάθε παίγνιο λόγου - κι όχι ότι δεν υπάρχουν ρατσιστές, παρενοχλούντες, ή βιαστές. Σίγουρα ναι και ουκ ολίγοι, δυστυχώς, και πρέπει να αντιμετωπίζονται δεόντως.
Και βέβαια πρέπει πάραυτα να κοπούν οι τηλεοπτικοί διαγωνισμοί φωνής, μόντελινγκ, ή ό,τι άλλο, εφόσον αναδεικνύουν «ρατσιστικά» κάποιους καλύτερους, πιο προικισμένους, πιο ευφυείς - ή πιο τυχερούς. Μήπως η Τύχη δεν είναι «ρατσιστική»; Γιατί να μην κερδίσω εγώ το Εθνικό Λαχείο της Πρωτοχρονιάς; Αν με πεις επιπλέον και «γκαντέμη», δεν είναι ρατσισμός;
Ετσι όπως πάμε θα πάψουμε και να μιλάμε και να γράφουμε. Θα φοβόμαστε τα επίθετα, οποιοδήποτε επίθετο (κοντός, ψηλός κ.λπ.) όπως εκείνος ο δικτάτορας της Αργεντινής που απαγόρευσε να λέγεται δημόσια η λέξη «Εβίτα», εννοώντας την Εβίτα Περόν.
Γηρατειά, κορέκτ και αποστείρωση. Συν την παρενόχληση, τώρα, που οδήγησε απ' ό,τι διαβάζω τους Σουηδούς στο σημείο να υπογράφουν σύμφωνο πριν κάνουν σεξ. Ναι, αλλά ας υποθέσουμε ότι ένα ζευγάρι υπέγραψε σύμφωνο και μετά ο ένας βιάζει τον άλλον ή θεωρεί πως βιάζεται - τότε τι γίνεται; Πώς θα βγει άκρη στα δικαστήρια; Μήπως οδεύουμε σε κάποιου είδους παράνοια υπερβολής που θα ακυρώνει ακόμα και κάθε καλοπροαίρετη συμπεριφορά, κάθε παίγνιο λόγου - κι όχι ότι δεν υπάρχουν ρατσιστές, παρενοχλούντες, ή βιαστές. Σίγουρα ναι και ουκ ολίγοι, δυστυχώς, και πρέπει να αντιμετωπίζονται δεόντως.
Αλλά αν φυσάμε και το γιαούρτι και φτάσουμε σε ακραία γενίκευση, τότε θα μπορούσαμε να κατηγορήσουμε για ρατσισμό όχι μόνο τον Αριστοφάνη, αλλά και τον Ανδρέα Εμπειρίκο που έγραψε:
«Μια φρόνιμη γυναίκα αξίζει τρία πουλιά. Μια γυναίκα απλώς γυναίκα αξίζει δεκάδες δορκάδων».
Ή, για παρενόχληση, τον Γιώργο Σαραντάρη για τον υπέροχο στίχο του:
«Ελένη, καμπύλη του κόσμου με εβένινη σημασία».
«Μια φρόνιμη γυναίκα αξίζει τρία πουλιά. Μια γυναίκα απλώς γυναίκα αξίζει δεκάδες δορκάδων».
Ή, για παρενόχληση, τον Γιώργο Σαραντάρη για τον υπέροχο στίχο του:
«Ελένη, καμπύλη του κόσμου με εβένινη σημασία».
ΜΕ ΟΡΟΣΗΜΟ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΩΝ 200 ΧΡΟΝΩΝ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821...
Από την "ΕΣΤΙΑ", κύριο θέμα
 |
| "ΕΣΤΙΑ", 30-31/12/17 |
"...Είμαστε πλούσιος λαός. Η θέση στην οποία βρισκόμαστε, η ομορφιά μέσα στην οποία ζούμε, η παράδοση την οποία έχουμε, τα παραδείγματα τα οποία έχουμε· μόνο ο καιρός. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τον Καποδίστρια και λιγότερο μερικούς άλλους που πρόδωσαν την Ελλάδα. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τις μορφές τις όμορφες της Ιστορίας, αν θέλετε περισσότερο να βλέπουμε τις γιαγιάδες στα νησιά μας, που έπαιρναν και έδιναν στα πιτσιρίκια που ερχόντουσαν ως πρόσφυγες το γάλα, παρά μερικούς άλλους ανθρώπους, οι οποίοι απλώς εκμεταλλεύονται το Α και το Β. Eχουμε τεράστιες δυνατότητες αντιστάσεως...."
Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (ηλεκτρονική έκδοση)
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΦΥΛΛΟΥ
ΑΛΕΞΗ ΠΑΠΑΧΕΛΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ 30-31/12/17
Αντίσταση στην παρακμή και στη διαφθορά που έχει εισβάλει σε όλους τους τομείς της ζωής μας ζητεί ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος σε συνέντευξή του στην «Κ». Ο διαπρεπής ιεράρχης καλεί τους πολίτες να μάθουν να βλέπουν την πραγματικότητα με τα μάτια της αλήθειας, σημειώνοντας ότι «η οικονομική κρίση δεν ήρθε σαν αλεξίπτωτο από τον ουρανό. Είναι μία συνέπεια μιας συμπεριφοράς, ενός τρόπου ζωής του λαού μας».
Προσθέτει, μάλιστα, με έμφαση ότι για την κατάσταση που δημιουργήθηκε στη χώρα έχουμε όλοι μας ευθύνη. Γιατί, όπως εξηγεί, με τον έναν τρόπο ή τον άλλο κάναμε όλοι ζαβολιές και πήραμε με το δαχτυλάκι μας κάτι από το μέλι. Είναι καιρός για σοβαρή αυτοκριτική και μετάνοια από τον ελληνικό λαό γιατί η αιτία της κρίσης είμαστε εμείς και όχι οι ξένοι.
Ακόμη, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος αντιτίθεται στις φωνές περί μοντερνισμού της Εκκλησίας, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι δεν πρόκειται να γίνει MKO. «Το νερό δεν χρειάζεται μοντερνισμό. Το νερό που έπιναν ο Ομηρος και οι άλλοι, το πίνουμε κι εμείς σήμερα. Δεν είμαστε πιο μοντέρνοι επειδή θα πιούμε κόκα κόλα», σημειώνει. Τέλος, μιλώντας για τον πόλεμο του Ισλάμ στην Ευρώπη, ζητεί από τη Δύση να μελετήσει τις αδικίες που έχει κάνει και να πάψει να υπονομεύει τον χριστιανισμό – γιατί αυτό δημιουργεί κενό πίστης στο οποίο ευκολότερα εισδύει το Ισλάμ.
– Ανταποκρινόμαστε αυτή την ώρα ως λαός στις υποχρεώσεις που έχουμε απέναντι στην Ιστορία; Ως Ελλάδα;
– Ακούστε, έχω την αίσθηση ότι είμαστε σε μια φάση κάμψεως. Δεν τίθεται θέμα. Δεν θα έλεγα παρακμής, αλλά κάμψεως. Ξέρω ότι πολλές φορές και σε άρθρα της «Καθημερινής» ίσως παρουσιάζεται πολύ πιο έντονη αυτή η φάση της παρακμής. Αλλά, νομίζω ότι εκείνο το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει δεν είναι ότι είμαστε άρρωστοι, αλλά ποια είναι η θεραπεία. Ολοι περνάμε κάποια αρρώστια. Το θέμα είναι σωστά να την προσδιορίσουμε, να γίνει η σωστή διάγνωση και όταν έχουμε καρκίνο, να μην παίρνουμε φάρμακα για τη γρίπη. Οταν είναι κάτι πολύ σοβαρό, θα πάρουμε τα ανάλογα φάρμακα. Και νομίζω αυτό το οποίο, το βλέπω ότι έχει λείψει εδώ, είναι η σοβαρή αυτοκριτική. Η ίδια η λέξη χρησιμοποιείται πολλές φορές ως επίθεση εναντίον των άλλων.
«Κάποιοι άλλοι πρέπει να κάνουν αυτοκριτική, ας πούμε οι πολιτικοί, οι οικονομικοί παράγοντες». Προφανώς πρέπει να κάνουν αυτοί. Αλλά, όλος ο λαός πρέπει να κάνει αυτοκριτική. Και αυτός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, να τον βοηθήσει να κάνει αυτή την αυτοκριτική. Δηλαδή, φταίει πάντα κάποιος ξένος, τον ονομάζουμε έτσι ή αλλιώς, μπορεί να είναι Γερμανός, μπορεί να είναι Αμερικανός, μπορεί να είναι Τούρκος. Μα, επιτέλους φταίμε εμείς. Αυτή την αυτοκριτική έχω την εντύπωση ότι δεν την έχουμε κάνει. Και δεν είναι εύκολo να την κάνουμε. Δηλαδή λέμε «διαφθορά». Η διαφθορά πώς ονομάζεται; Είναι μια πλανωμένη, πώς να την πω; Σαν ένα φάντασμα, σαν ένα σύννεφο. Εχει ονόματα η διαφθορά. Σημαίνει ψέμα, σημαίνει πλεονεξία, σημαίνει εγωκεντρισμός. Αυτά τα πράγματα είναι μόνο στους πολιτικούς και στους οικονομικούς παράγοντες; Και στα μέσα ενημερώσεως; Δεν είναι στα περισσότερα σπίτια; Δηλαδή το «σπορ» που λέγεται «φοροδιαφυγή» είναι για ορισμένους μόνο; Ολη αυτή η ευκολία με την οποία δηλώνουμε ότι ο πατέρας μας πρέπει να πάρει σύνταξη και ο πατέρας μας έχει πεθάνει, δεν είναι παρακμή; Θέλω να πω ότι πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα όπως είναι. Και υπάρχει μία άλλη λέξη που είναι επίσης εντελώς εκκλησιαστική και δεν ηχεί πολύ καλά, αλλά είναι η κεντρική λέξη του χριστιανισμού: «Μετάνοια». Αν δεν αποφασίσουμε πραγματικά να διορθώσουμε αυτό το οποίο γίνεται, πώς θα υπάρξει η αλλαγή; Πώς θα πάρουμε τη θέση που έχουμε μέσα στην Ευρώπη και στον παγκόσμιο χώρο;
Και από αυτής της πλευράς, επαναλαμβάνω και πάλι, μη φανταστείτε ότι εγώ μιλώ για την αυτοκριτική των άλλων, μιλώ για την αυτοκριτική τη δική μας, των θρησκευτικών λεγομένων, των εκκλησιαστικών ανθρώπων. Επιμένω τον τελευταίο καιρό και έχω καταντήσει λίγο σαν εκείνους που αποστηθίζουν τους στίχους, να επαναλαμβάνω αυτόν τον στίχο που είναι στην Παλαιά Διαθήκη, στις παροιμίες. «Αληθεύειν και ποιείν δίκαια», παρότι είναι μια μετάφραση 22 αιώνες πριν, όλες αυτές οι λέξεις είναι πολύ σαφείς και στη σημερινή πραγματικότητα «αληθεύει και ποιείν δίκαια αρεστά τω Θεώ μάλλον ή θυσιών αίμα»: «Το να είναι κανείς αληθινός και δίκαιος, αυτό αρέσει στον Θεό πολύ περισσότερο από τα αίματα των θυσιών».
Θα έλεγα μεταφράζοντας στη σημερινή πραγματικότητα από τις πολλές μετάνοιες, από τα πολλά κεριά, από τις πολλές άλλες εξωτερικές εκφράσεις θρησκευτικότητας. Αν δεν καλλιεργήσουμε αυτό το πνεύμα της αλήθειας που δεν εύκολο, και της Δικαιοσύνης που δεν είναι εύκολο, δεν έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τον λαό σε μια αληθινή ορθόδοξη πνευματικότητα. Και αυτό νομίζω πρέπει να το κάνουμε. Εγώ τουλάχιστον στην Αλβανία αυτό τονίζω στους ορθόδοξους. Το να είσαι ορθόδοξος, δεν σημαίνει απλώς ότι κάνεις τον σταυρό σου έτσι, ενώ οι άλλοι τον κάνουν αλλιώς ή άλλοι δεν τον κάνουν καθόλου, αλλά είναι ότι με τη ζωή σου προσπαθείς να είσαι άνθρωπος της αλήθειας, άνθρωπος της Δικαιοσύνης. Αυτό φέρνει την αλλαγή. Και δόξα τω Θεώ υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι εδώ που ζουν αυτό το πράγμα. Κι εσείς έχετε γνωρίσει κ. Παπαχελά. Δεν είναι οι επώνυμοι, αυτοί που παρουσιάζονται, είναι οι απλοί άνθρωποι πολλοί, οι οποίοι ακτινοβολούν αυτή την πραγματικότητα με αθόρυβο τρόπο αλλά πολύ ουσιαστικό. Λοιπόν, εγώ δεν ανησυχώ, δεν ξέρω, έχω μια αισιοδοξία για το μέλλον, αλλά θέτω υπό τις προϋποθέσεις αυτές, ότι θα γίνουμε πραγματικά ορθόδοξοι δηλαδή.
– Μακαριώτατε, έχετε μιλήσει για την οικονομική κρίση, η οποία μαστίζει την Ελλάδα, αλλά όχι μόνο την Ελλάδα, και έχετε πει ότι είναι μια μορφή πολέμου, εν πάση περιπτώσει. Προφανώς, με θύματα και με θύτες. Μιλήστε μας γι’ αυτό, το πώς βλέπετε εσείς αυτή την κρίση και ποιος ο ρόλος της Εκκλησίας –αν θέλετε– για τα θύματά της;
– Αναφέρθηκα προηγουμένως στην αρρώστια, έτσι; Η οικονομική κρίση δεν ήρθε σαν αλεξίπτωτο από τον ουρανό, είναι μία συνέπεια μιας συμπεριφοράς, ενός τρόπου ζωής του λαού μας. Εχω την εντύπωση ότι για μια περίοδο είχαμε πάρει μεγάλη φόρα, ότι πρέπει να ζούμε πολύ έτσι, ευτυχισμένοι, με δανεικά. Αυτό τουλάχιστον για μένα αποτελούσε πάντοτε ένα ερώτημα. Θυμάμαι τον μακαρίτη τον πατέρα μου, που μας έλεγε πάντοτε «μη δανείζεστε». Εδώ οι μεγάλοι οικονομολόγοι είχαν τη βεβαιότητα ότι θα δανειστούμε και στο τέλος θα μας τα χαρίσουν οι άλλοι. Εχω την εντύπωση ότι υπήρξε μια απλοποίηση για πολλά πράγματα, και κυρίως δεν υπήρξε η ενημέρωση του κόσμου. Ο κόσμος ήταν ευτυχής, οι τράπεζες του έλεγαν «δανείσου για να κάνεις διακοπές».
Αρα, σε όλη αυτή την περιπέτεια, βεβαίως μπορεί να μην είναι ακριβές εκείνο το οποίο έχει λεχθεί κατά καιρούς ότι «όλοι τα φάγαμε», αλλά έχει ένα στοιχείο αλήθειας ότι όλοι έχουμε, λίγο, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, με το δαχτυλάκι μας, πάρει κάτι από το μέλι αυτό. Δηλαδή, σε μια εποχή που μας έδιναν οι Ευρωπαίοι τόσα χρήματα για να υπάρξει ουσιαστική ανάπτυξη των υποδομών, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ο τάδε που είχε δέκα πρόβατα, έπρεπε να τα δηλώσει εκατό, για να έχει μεγαλύτερες αποδοχές. Αυτός δεν είναι ο επίσημος, δεν είναι ο πολιτικός, είναι ο απλός λαός. Αλλά και ο απλός λαός έκανε τέτοιες ζαβολιές, έτσι; Ή εκείνοι οι οποίοι έπαιρναν επιδόματα, δήλωναν τυφλοί, ενώ δεν ήταν τυφλοί, ή κωφοί και δεν ήταν κωφοί. Εχουμε μέρος ευθύνης, λίγο ή πολύ, πάρα πολλοί άνθρωποι, υπάρχουν και άλλοι που δεν έχουν ευθύνη, δεν τίθεται ζήτημα. Αλλά γενικά μιλώντας, πρέπει να καταλάβουμε ότι έχουμε ευθύνη.
Σας είπα και προηγουμένως, η αντίσταση σε αυτό, δεν είναι οι γενικές θεωρίες, να είσαστε καλοί άνθρωποι, να λέτε την αλήθεια και τέτοια πράγματα, είναι η καλλιέργεια μιας πνευματικότητας, ένας τρόπος ζωής. Τι είναι αυτό που σημαίνει πραγματικά μια ευλογημένη και ευτυχισμένη ζωή; Να έχεις περισσότερα χρήματα και να κάνεις περισσότερα ταξίδια; Ή να είσαι πράγματι ένας άνθρωπος δίκαιος και αληθινός, ένας άνθρωπος της αγάπης; Εδώ είναι ο μεγάλος ρόλος της Εκκλησίας. Και καταλαβαίνουμε πάρα πολύ. Και σας είπα, ποιος είναι ο καλός ορθόδοξος; Αυτός ο οποίος έχει κάνει ένα σωρό ζαβολιές και ο οποίος κάνει και μία αφιέρωση μιας εικόνας στην εκκλησία και έχει τη συνείδησή του ήσυχη; Ε, όχι δεν είναι έτσι.
Εμείς πρέπει να μιλήσουμε με προφητικό τρόπο και να πούμε «ακούστε, δεν είναι έτσι τα πράγματα». Αν διαβάσουμε όλα τα κείμενα τα οποία διαβάζονται στην Εκκλησία μας. Να μιλήσω για τη μεγάλη τη Σαρακοστή, τις προφητείες του Ησαΐα, μιλoύν αδιάκοπα για δικαιοσύνη και αλήθεια. Είναι ένα πρόβλημα, το οποίο με έχει πραγματικά απασχολήσει, ότι είναι ακατανόητα αυτά τα κείμενα σήμερα όπως διαβάζονται, γιατί είναι στη γλώσσα την πιο παλιά που την έχουμε αφήσει. Αλλά τα μηνύματα είναι αυτά. Αν θες πραγματικά να είσαι ορθόδοξος, δεν μπορείς να είσαι άνθρωπος ο οποίος κάνεις αδικίες, ο οποίος εκμεταλλεύεσαι τον άλλο, ο οποίος λες ψέματα, ο οποίος ζεις μια ζωή ανήθικη. Κατόπιν λες και ένα «Κύριε Ελέησον» και τέλειωσε, δεν είναι έτσι τα πράγματα.
Εχουμε αθωώσει το ψέμα, το θεωρούμε αυτονόητο
– Νιώθετε ίσως το γεγονός ότι έχει «στεγνώσει» από πνευματικότητα η Ορθοδοξία για τον Ελληνα; Οτι έχει γίνει απλώς μια συνήθεια, το Πάσχα, τα Χριστούγεννα, και κάπου εκεί τελειώνει το πράγμα;
– Θα σας έλεγα, αποφεύγω τις γενικότητες, ότι για τον Ελληνα έχει γίνει έτσι. Υπάρχουν πολλοί Ελληνες για τους οποίους έχει γίνει έτσι. Αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί Ελληνες για τους οποίους δεν έχει γίνει έτσι. Υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι, οι οποίοι ζουν αληθινά, δεν κάνουν θόρυβο, ίσως δεν είναι γνωστοί πολύ, αλλά ζουν αληθινά την Ορθοδοξία με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν όμως και άλλοι, που λέτε ότι προτιμούν να ανάψουν τη λαμπάδα και να φύγουν, και να μη μείνουν στη λειτουργία του Πάσχα, οι περισσότεροι. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει. Ξέρω ότι πολλοί τώρα συζητούν για τις αιρέσεις, για το ένα, για το άλλο, εντάξει.
Για εμένα εκείνο το οποίο βλέπω να πλανιέται είναι μια αδιαφορία και αν θέλετε δεν θα το έλεγα αθεΐα, οι λέξεις είναι πολύ βαριές. Μία αδιαφορία, η οποία θέλει άλλους τρόπους για να ξεπεραστεί. Πρέπει να μιλήσουμε περισσότερο για τα βασικά θέματα της δικής μας της πίστεως. Θέλει δουλειά, και εδώ είναι μεγάλη η ευθύνη της Εκκλησίας. Δηλαδή καλές είναι οι τελετές, αλλά δεν φτάνουν. «Ποιείν δίκαια και αληθεύειν αρεστά παρά Θεώ μάλλον ή θυσιών αίμα». Θυμάμαι τώρα μιαν άλλη κριτική την οποία έκανε ο Ντοστογιέφσκι σχετικά με το ψέμα, γιατί νομίζω ότι το μεγάλο πρόβλημα και εδώ, είναι ότι το ψέμα έχει αθωωθεί. Δεν θεωρείται λάθος ή αμαρτία ή έγκλημα. Ελεγε λοιπόν ο Ντοστογιέφσκι, νομίζω στους «Αδερφούς Καραμαζώφ», «μη λέτε ψέματα στους άλλους, μη λέτε ψέματα στον εαυτό σας. Γιατί όταν λέτε ψέματα στον εαυτό σας και στους άλλους, σιγά σιγά θα χάσετε την εκτίμηση στον εαυτό σας και στους άλλους. Και όταν χάσετε την εκτίμηση στον εαυτό σας και στους άλλους, όλα τα πάθη ευκολότερα θα αναπτυχθούν, και κυρίως δεν θα μπορείτε να αγαπάτε. Και κατόπιν θα έχετε και το παράπονο ότι είστε αδικημένοι. Είναι ωραίο να παίζει κανείς τον ρόλο του αδικημένου, έτσι»;
Το παραφράζω, δεν θυμάμαι τις λέξεις ακριβώς του Ντοστογιέφσκι. Αυτό δεν συμβαίνει; Εχουμε αθωώσει το ψέμα, είναι καθημερινή πραγματικότητα, και πολλές φορές μπορεί να γίνει και σπορ· το θεωρούμε αυτονόητο. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί, όμως. Δηλαδή, δεν μπορεί να είναι αυτό ορθόδοξο.
Το πολιτικό στοιχείο είναι δεμένο στο Ισλάμ
– Eχετε ασχοληθεί πάρα πολύ με το Ισλάμ και είναι κάτι που όχι μόνο ακαδημαϊκά, το έχετε ζήσει κιόλας. Ισλάμ και χριστιανισμός μπορούν να ζήσουν μαζί; Μπορούν να συμβιώσουν;
– Για το Ισλάμ, πράγματι όπως είπατε τόλμησα κι έγραψα και δημοσίευσα το πρώτο βιβλίο το 1976, όταν έγινα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τον πρώτο καιρό μιλούσα για τις δικές μου έρευνες που έκανα στην αφρικανική θρησκευτικότητα. Κατόπιν, κατάλαβα ότι το πιο σημαντικό πράγμα ήταν το Ισλάμ εδώ κι έψαξα τη βιβλιογραφία και είδα ότι δεν υπήρχε προηγουμένως κείμενο συστηματικό. Δηλαδή, πρέπει να έχουμε το θάρρος να βλέπουμε τον άλλο στο σύνολό του. Να βλέπουμε το Ισλάμ όχι σε μερικές εκφράσεις του μόνο, αλλά στο σύνολο. Αυτό δεν υπήρχε. Και έτσι αποφασίσαμε και στο πανεπιστήμιο οι φοιτητές μου ότι έπρεπε να δίνουν και εξετάσεις στο Ισλάμ. Πολλοί από αυτούς έχουν γίνει σήμερα μητροπολίτες και μερικοί είναι και Πατριάρχες.
Το Ισλάμ δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Το Ισλάμ οπωσδήποτε έχει μια συνέχεια, καμιά φορά λέω, έχει πάρει τόσα στοιχεία από τον χριστιανισμό, από τον ιουδαϊσμό, από την πολυαραβική θρησκεία με τον δικό του τρόπο. Αλλά το πολιτικό στοιχείο στο Ισλάμ είναι δεμένο, και δεν το έχουμε καταλάβει. Και επίσης δεν έχουμε καταλάβει ότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο Ισλάμ. Μόλις τώρα καταλαβαίνουμε και εμείς τη σύγκρουση που υπάρχει μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού Ισλάμ. Αλλά πέρα από αυτό είναι πώς το ζουν το Ισλάμ ορισμένοι, κάτω από τα κηρύγματα των πιο ακραίων φανατικών και τα παρακολουθούμε τώρα πώς γίνονται. Και ξέρετε οι ακραίες ερμηνείες είναι πολύ πιο ευπρόσδεκτες από τον απλό λαό από ό,τι οι λεγόμενες συνθετικές και πιο ήπιες. Είναι σε μια εξέλιξη το πράγμα και φοβούμαι ότι στη Δύση δεν είχαν ποτέ συστηματικά ασχοληθεί με τη μελέτη αυτού του φαινομένου.
Είναι πολύ πιο σύνθετο φαινόμενο από ό,τι φαίνεται. Οταν... βλέπετε όλη αυτή τη βία. Πολλές φορές λέμε «α, δεν είναι βία. Το Ισλάμ δεν είναι βίαιο, είναι μια μορφή βιαιότητος». Ναι, αλλά ο άλλος που παίρνει το μαχαίρι πρόσφατα και σκοτώνει τους αθώους και φωνάζοντας αντί να λέει «Δόξα τω Θεώ» λέει «Αλλάχ ακμπάρ», «ο Θεός είναι δυνατός», κάτι σημαίνει εν πάση περιπτώσει. Οταν ό,τι έγινε για τους Πύργους στη Νέα Υόρκη είχε μια προετοιμασία –μελέτες του Κορανίου– έχει μια σημασία αυτό το πράγμα. Δηλαδή, δεν νομίζω ότι τα πράγματα είναι τόσο πολύ απλά και ρομαντικά. Να σας πω, όμως, κάτι το οποίο ίσως να φανεί λίγο παράδοξο.
Πριν από πολλά χρόνια είχα διατυπώσει την εξής άποψη σε περιβάλλοντα λίγο διεθνή. Οτι ο 20ός αιώνας είχε το φαινόμενο αυτό το οποίο γνωρίζουμε με τα κομμουνιστικά καθεστώτα, μια αντίσταση στην παλαιά αριστοκρατία και στους πλουσίους κάτω από συνθήματα του διαλλακτικού υλισμού, που ήταν γερμανικό κατασκεύασμα και προχώρησε με αυτά τα συνθήματα. Βεβαίως στο τέλος οδηγήθηκε στην περιπέτεια που ξέρουμε. Και έλεγα το ότι φοβούμαι ότι στον 21ο αιώνα αδικημένες κοινωνίες που έχουν την αίσθηση ότι είναι παραγκωνισμένες και υποτιμημένες από τις πλούσιες χώρες που δήθεν είναι χριστιανικές θα κάνουν έναν άλλο τύπο επαναστάσεως, τον οποίο δεν μπορούμε να προβλέψουμε χρησιμοποιώντας συνθήματα θρησκευτικά. Και αυτό το βλέπω. Δηλαδή πάρα πολλές από αυτές τις αδικημένες κοινωνίες, που κάποτε ήταν κάτω από την αποικιοκρατία των δυτικών δυνάμεων που έβαζαν και το όνομα χριστιανισμός, έχουν εξεγερθεί με συνθήματα τέτοια. Και αυτά τα συνθήματα τα θρησκευτικά δεν αντιμετωπίζονται με τανκς και αεροπλάνα. Να ξέρετε το θρησκευτικό βήμα είναι πάρα πολύ ευαίσθητο και μπερδεμένο, είναι λίγο σαν την πυρηνική ενέργεια. Οταν αρχίζει να διαχέεται δεν μαζεύεται.
– Και η απάντηση της Δύσης, ποια πρέπει να είναι;
– Η απάντηση της Δύσης είναι περισσότερη σοβαρότητα, περισσότερο να μελετήσει σοβαρά πρώτα από όλα τις αδικίες που έχει κάνει και δεύτερον να φροντίσει να διορθώσει ένα φοβερό λάθος που έκανε. Η Ευρώπη ιδιαίτερα, περισσότερο από την Αμερική σνόμπαρε τον χριστιανισμό. Πραγματικά προσπάθησε να τον υπονομεύσει και δημιούργησε ένα κενό πίστεως στο οποίο κενό πίστεως, το Ισλάμ ευκολότερα εισδύει. Προσφέρει μια πίστη. Απλή, που πολύ γρήγορα, μέσα σε πέντε λεπτά την προσδιορίζει, αλλά προσφέρει μια πίστη. Και μια Ευρώπη χωρίς πίστη δεν ξέρω εάν θα αντέξει. Αρα, η αντίσταση είναι μια ζωντανή πίστη στον Θεό της αγάπης για να μπορέσει όλη αυτή η βία, που με συνθήματα άλλα εξελίσσεται, να περιοριστεί.
Κοιτάξτε, έχω την αίσθηση ότι είμαστε καθυστερημένοι, είπατε προηγουμένως για μοντερνισμό. Ποιος είχε υπολογίσει τον τρόπο; Σε ποιες στρατιωτικές σχολές είχε υπολογιστεί ο πόλεμος όπως γίνεται σήμερα; Μιλούσαν για τον παλιό πόλεμο επί Ναπολέοντος… Αλλος τύπος πολέμου σήμερα. Διαφορετικός, ασύμμετρος. Ποιος τον είχε υπολογίσει; Αυτά είναι τα τεράστια κενά της Δύσεως. Ποιος είχε υπολογίσει τη δύναμη του θρησκευτικού βιώματος στον πόλεμο; Oλα είχαν –πώς το λένε– με περιφρόνηση μιλήσει για τη θρησκεία ότι είναι ένα πράγμα ξεπερασμένο. Δεν είναι ξεπερασμένο ό,τι ανήκει στην ουσία της ανθρωπίνης υπάρξεως και της λαχτάρας. Γι’ αυτό λοιπόν, η ευθύνη των Εκκλησιών είναι τεραστία.
Οι χριστιανοί πρέπει να είμαστε όλοι μαζί και κυρίως μιλάω για την Ορθοδοξία. Η Ορθοδοξία δε μπορεί να είναι απλώς ένα μουσείο του παρελθόντος. Μιλούμε για μια Ορθοδοξία ζωντανή, ενωμένη που έχει ένα ρόλο και μια αποστολή στη σύγχρονη κοινωνία. Αλλά αυτό δεν θα το δώσουμε με γενικότητες και αοριστίες, θα μιλήσουμε για τα ουσιαστικά της δικής μας της πίστεως. Ξαναγυρίζω πάλι σε αυτό που σας είπα ότι αυτός ο Θεός στον οποίο απευθυνόμαστε είναι Θεός Αλήθειας, Δικαιοσύνης και Αγάπης και Θυσίας. Και αυτό το στοιχείο ποιος άλλος θα το προσφέρει; Παρά μόνο μια ζωντανή Εκκλησία. Θυμάμαι τώρα έναν στίχο του Eλιοτ, μερικά ξέρετε, αυτά που διαβάζαμε στα νεανικά μας χρόνια έχουν κολλήσει και ξαναγυρίζουν και στα μεγάλα χρόνια που ζούμε τώρα. «Πού είσαι σοφία, που σε χάσαμε στη γνώση. Και πού είσαι γνώση, που σε χάσαμε στην πληροφόρηση». Δεν θέλω να μιλήσω εναντίον των μέσων ενημερώσεως που ασχολούνται με την πληροφόρηση. Και τελικά κάτι άλλο το οποίο έλεγε, αυτό το είχε γράψει νομίζω πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε αυτό το «Πείραμα του Βράχου» και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε προσθέσει το εξής: «Η μόνη σοφία που μπορούμε να αποκτήσουμε στη ζωή είναι η ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη δεν έχει τέλος».
– Θέλω να μείνω για ένα λεπτό στο θέμα της Ευρώπης. Η Ευρώπη γερνάει, η Ευρώπη αντιμετωπίζει το πρόβλημα της τρομοκρατίας και μια φοβερή πίεση από μια ήπειρο που την ξέρετε καλά – όλο αυτό το κύμα της μετανάστευσης. Θα αντέξει πιστεύετε η Ευρώπη σε αυτές τις πιέσεις;
– Κοιτάξτε. Προφητικό χάρισμα δεν έχω, αλλά νομίζω ότι η Ευρώπη έχει πολλά αντισώματα, τα οποία σε κρίσιμες στιγμές ενεργοποιούνται. Είχαμε αυτοδιαλυθεί με τους πολέμους στην Ευρώπη, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αρχίσαμε και σκεπτόμαστε ότι καιρός πια να είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι παρά τις διαφορές μας. Εχω την αίσθηση ότι η Ευρώπη έχει τέτοιες δυνατότητες και τέτοια αντισώματα.
Η Ευρώπη μέσα στην οποία ο Χριστιανισμός είναι μια ζωντανή πραγματικότητα, έχει τεράστιες δυνατότητες. Γιατί παραμένει πάντοτε με όλον αυτόν τον πλούτο της παραδόσεως και της δυναμικότητας των ανθρώπων. Και μέσα στην Ευρώπη δεν βλέπω μόνο την Ε.Ε. Βλέπω και τη Ρωσία, βλέπω και άλλες περιοχές έτσι; Αλλά το θέμα δεν είναι προφητείες αυτή τη στιγμή. Το θέμα είναι επιστράτευση και εγρήγορση για να μπορέσουμε όλα τα δυναμικά στοιχεία που έχουμε μέσα μας περισσότερο να τα αναπτύξουμε.
Η Εκκλησία δεν πρόκειται να γίνει ΜΚΟ
– Eχω διαβάσει μερικά από τα γραπτά σας, που λέτε ότι η Εκκλησία πρέπει να γίνει πιο μοντέρνα, να ανοιχτεί στα νέα ρεύματα της κοινωνίας. Από την άλλη, όμως, αυτό που βλέπουμε είναι ότι ο κόσμος που ανήκει στην Εκκλησία, ο σκληρός πυρήνας, θέλει μια επιστροφή στην παράδοση –αν θέλετε– σε πιο παραδοσιακές αξίες. Πώς συμβιβάζονται αυτά τα δύο;
– Σε πάρα πολλά κείμενα, και στο «Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία» και στο τελευταίο «Εγρήγορση» κ.λπ., εκείνο το οποίο τονίζω είναι ότι η Εκκλησία θα μείνει πιστή σε αυτό που είναι, να είναι Εκκλησία. Δεν πρόκειται να γίνει μια ΜΚΟ, ένας κοινωνικός θεσμός απλώς. Αν χάσει τον μυστηριακό, σωτηριολογικό της χαρακτήρα, αν πάψει να μιλάει για τα ουσιαστικά προβλήματα της ζωής, του θανάτου και της ελπίδος, δεν είναι πια Εκκλησία. Αρα, επ’ ουδενί λόγω θα πρέπει να σκεφτούμε ότι θα αλλάξει τον χαρακτήρα της, ίσα ίσα πρέπει να βρει τον χαρακτήρα της. Να μιλάει αδιάκοπα γι’ αυτά τα ουσιαστικά θέματα, ζωής, θανάτου, ελπίδος, δικαιοσύνης, αλήθειας. Αλίμονο αν δεν μιλάει γι’ αυτά. Αλίμονο αν πάψει να είναι το μυστικό σώμα του Χριστού στην κοινωνία, αλλά και σε οποιαδήποτε κοινωνία.
Κοιτάξτε, το νερό δεν χρειάζεται μοντερνισμό. Το νερό που έπιναν ο Ομηρος και οι άλλοι το πίνουμε κι εμείς σήμερα. Δεν είμαστε πιο μοντέρνοι επειδή θα πιούμε κόκα κόλα. Η Εκκλησία αδιάκοπα μεταφέρει αυτό το μήνυμα του ζώντος Θεού, του Θεού της αγάπης, μεταφέρει αυτό το παράδοξο ότι ο Θεός αγάπη εστί και ο μένων εν τη αγάπη, εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ. Αυτό βεβαίως θα εκφραστεί –η αγάπη– με άλλους τρόπους, με άλλη γλώσσα, με άλλες πρωτοβουλίες, με άλλα έργα, τα οποία γίνονται, αλλά αυτό παραμένει η μόνιμη ταυτότητα της Εκκλησίας, από τότε που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα. Υπάρχουν βεβαίως άνθρωποι που λένε «αυτά είναι τώρα αστειότητες». Εξαρτάται. Η αγάπη θα εκφραστεί με λόγο, θα εκφραστεί με σιωπή, με χαμόγελο, θα εκφραστεί και με συμπαράσταση αλλά και με έργα, και το ένα και το άλλο. Οταν ο Απόστολος Παύλος μιλάει αδιάκοπα για έργα, όταν ο ίδιος ο Κύριος, ο οποίος είναι ο Λόγος του Θεού, λέει ότι όλα αυτά πρέπει να έχουν μέσα το στοιχείο της αγάπης. Ολα μεταμορφώνονται χάρη σε αυτό.
Είμαι απολύτως βέβαιος ότι αυτό το πράγμα δεν μπορεί να το κάνει κανένας άλλος θεσμός κοινωνικός. Ξέρετε ότι ο δικός μου χώρος στο πανεπιστήμιο για 20 χρόνια ήταν τα μη χριστιανικά θρησκεύματα. Και είχα την ευκαιρία, εκτός από τις σπουδές, ας πούμε τις θεολογικές, εδώ και στη Γερμανία, να ταξιδεύω σε όλον τον κόσμο. Είμαι απόλυτα βεβαιωμένος ότι από τα πιο συνταρακτικά κείμενα τα οποία έχουν γραφεί σχετικά με το υπερβατικό, με τη λαχτάρα του απολύτου, είναι αυτή η διατύπωση του Αποστόλου Ιωάννου «ο Θεός αγάπη εστί». Και το γεγονός ότι αυτό το παράδοξο, βεβαίως, το απίστευτο για πολλούς ανθρώπους, αλλά το συνταρακτικό για όλους μας ότι αυτός ο Θεός της αγάπης ήρθε όχι σαν αυτοκράτορας, όχι σαν ένας μεγάλος στρατηγός, αλλά ανάμεσά μας και έζησε όπως έζησε. Αν αυτά η Εκκλησία παύει να τα ακτινοβολεί και να τα ζει, τι Εκκλησία είναι τότε;
Είμαι αισιόδοξος γιατί έχουμε τεράστιες δυνατότητες
– Και θέλω έτσι κλείνοντας αυτή τη συζήτηση, επειδή έχετε έναν τρόπο να κοιτάτε τον κόσμο και να μιλάτε στην ψυχή του, τι θα λέγατε στον μέσο Eλληνα ο οποίος νιώθει πολλές φορές ότι δεν υπάρχει φως στο βάθος αυτής της κρίσης;
– Α, θα του έλεγα το πολύ απλό: «Μη συμφιλιωθείς με την παρακμή. Θα κάνουμε αντίσταση στην παρακμή». Εγώ έζησα τα νεανικά μου χρόνια, άρχισα να πρωτονιώθω τον εαυτό μου στα γερμανικά χρόνια. Ξέρετε, είμαι μεγάλος πια, είμαι 88. Λοιπόν, δεν συμφιλιωθήκαμε με εκείνη την περίπτωση. Αντισταθήκαμε. Σήμερα, η παρακμή είναι διαφορετική. Θα αντισταθούμε σε αυτήν την παρακμή. Και πρέπει να σας πω ότι στους ανθρώπους που με επισκέπτονται –μπορεί να είναι από διάφορες κατηγορίες και από διάφορες ειδικότητες–, όταν τους εύχομαι, τους εύχομαι πάντα το εξής: «Κάνε αντίσταση ποιότητος στον τομέα που βρίσκεσαι». Είσαι γιατρός. Θα αντισταθείς, δεν θα πάρεις τα φακελάκια. Είσαι, πώς το λένε; Θρησκευτικός. Θα αντισταθείς. Δεν θα συμφιλιωθείς με την εξωτερική μόνο μορφή της θρησκευτικότητος. Θα ζήσεις το μυστήριο της πίστεως βαθιά. Αντιστάσου.
Νομίζω ότι αυτό το σύνθημα μπορεί να περάσει σε όλους μας. Ακούστε, δεν χρειάζεται όλοι να το κάνουν αυτό. Πολλές φορές τα λίγα κύτταρα του οργανισμού δημιουργούν αντίσταση στα κύτταρα τα καρκινικά. Λοιπόν, εγώ είμαι αισιόδοξος. Αισιόδοξος για το μέλλον της Ελλάδας. Κύριε Παπαχελά, είμαστε πλούσιος λαός. Η θέση στην οποία βρισκόμαστε, η ομορφιά μέσα στην οποία ζούμε, η παράδοση την οποία έχουμε, τα παραδείγματα τα οποία έχουμε· μόνο ο καιρός. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τον Καποδίστρια και λιγότερο μερικούς άλλους που πρόδωσαν την Ελλάδα. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τις μορφές τις όμορφες της Ιστορίας, αν θέλετε περισσότερο να βλέπουμε τις γιαγιάδες στα νησιά μας, που έπαιρναν και έδιναν στα πιτσιρίκια που ερχόντουσαν ως πρόσφυγες το γάλα, παρά μερικούς άλλους ανθρώπους, οι οποίοι απλώς εκμεταλλεύονται το Α και το Β. Eχουμε τεράστιες δυνατότητες αντιστάσεως.
Eχουμε τεράστιες δυνατότητες ακτινοβολίας. Δεν θα το κάνουμε επειδή είμαστε πλειοψηφία. Και ποιος είπε ότι η ομορφιά σχετίζεται πάντα με τον όγκο; Και εγώ πιστεύω σε μία Ορθοδοξία και το λέω πολύ συχνά, ότι υπάρχουν τρία πράγματα στην Ορθοδοξία που πάντα είναι μαζί: η αλήθεια, η αγάπη και το κάλλος. Λοιπόν, αυτά τα έχουμε στην Ελλάδα σαν μια ολόκληρη παράδοση με χίλιους τρόπους. Αυτά πρέπει να τα ζωντανέψουμε και πάλι· σε όλους τους τομείς. Αλήθεια, αγάπη και ομορφιά. Εχετε την εντύπωση ότι τα μεγάλα κράτη επειδή είναι μεγάλα δεν ζηλεύουν αυτά τα τρία πράγματα;
Η υπηκοότητα
Η χορήγηση αλβανικής υπηκοότητας στον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων-Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας Αναστάσιο, με διάταγμα που υπέγραψε ο πρόεδρος της χώρας Ιλίρ Μέτα, άργησε 25 χρόνια. Και αποτελεί δικαίωση του φωτισμένου ιεράρχη για το τιτάνιο έργο της ανόρθωσης της κατεδαφισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος Χότζα. Οσοι βίωσαν από κο- ντά την (υπερ)προσπάθειά του να αναστηλώσει μαζί με τις γκρεμισμένες εκκλησίες και τα ισοπεδωμένα μοναστήρια το ενταφιασμένο φρόνημα των ορθόδοξων χριστιανών ομιλούν περί θαύματος.
Η απόδοση της υπηκοότητας ήταν η επίσημη αναγνώριση από το αλβανικό κράτος της τεράστιας συμβολής του στη διαμόρφωση του σύγχρονου προφίλ της Αλβανίας.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΦΥΛΛΟΥ
ΑΛΕΞΗ ΠΑΠΑΧΕΛΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΗΣ 30-31/12/17
Αντίσταση στην παρακμή και στη διαφθορά που έχει εισβάλει σε όλους τους τομείς της ζωής μας ζητεί ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος σε συνέντευξή του στην «Κ». Ο διαπρεπής ιεράρχης καλεί τους πολίτες να μάθουν να βλέπουν την πραγματικότητα με τα μάτια της αλήθειας, σημειώνοντας ότι «η οικονομική κρίση δεν ήρθε σαν αλεξίπτωτο από τον ουρανό. Είναι μία συνέπεια μιας συμπεριφοράς, ενός τρόπου ζωής του λαού μας».
Προσθέτει, μάλιστα, με έμφαση ότι για την κατάσταση που δημιουργήθηκε στη χώρα έχουμε όλοι μας ευθύνη. Γιατί, όπως εξηγεί, με τον έναν τρόπο ή τον άλλο κάναμε όλοι ζαβολιές και πήραμε με το δαχτυλάκι μας κάτι από το μέλι. Είναι καιρός για σοβαρή αυτοκριτική και μετάνοια από τον ελληνικό λαό γιατί η αιτία της κρίσης είμαστε εμείς και όχι οι ξένοι.
Ακόμη, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος αντιτίθεται στις φωνές περί μοντερνισμού της Εκκλησίας, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι δεν πρόκειται να γίνει MKO. «Το νερό δεν χρειάζεται μοντερνισμό. Το νερό που έπιναν ο Ομηρος και οι άλλοι, το πίνουμε κι εμείς σήμερα. Δεν είμαστε πιο μοντέρνοι επειδή θα πιούμε κόκα κόλα», σημειώνει. Τέλος, μιλώντας για τον πόλεμο του Ισλάμ στην Ευρώπη, ζητεί από τη Δύση να μελετήσει τις αδικίες που έχει κάνει και να πάψει να υπονομεύει τον χριστιανισμό – γιατί αυτό δημιουργεί κενό πίστης στο οποίο ευκολότερα εισδύει το Ισλάμ.
– Ανταποκρινόμαστε αυτή την ώρα ως λαός στις υποχρεώσεις που έχουμε απέναντι στην Ιστορία; Ως Ελλάδα;
– Ακούστε, έχω την αίσθηση ότι είμαστε σε μια φάση κάμψεως. Δεν τίθεται θέμα. Δεν θα έλεγα παρακμής, αλλά κάμψεως. Ξέρω ότι πολλές φορές και σε άρθρα της «Καθημερινής» ίσως παρουσιάζεται πολύ πιο έντονη αυτή η φάση της παρακμής. Αλλά, νομίζω ότι εκείνο το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει δεν είναι ότι είμαστε άρρωστοι, αλλά ποια είναι η θεραπεία. Ολοι περνάμε κάποια αρρώστια. Το θέμα είναι σωστά να την προσδιορίσουμε, να γίνει η σωστή διάγνωση και όταν έχουμε καρκίνο, να μην παίρνουμε φάρμακα για τη γρίπη. Οταν είναι κάτι πολύ σοβαρό, θα πάρουμε τα ανάλογα φάρμακα. Και νομίζω αυτό το οποίο, το βλέπω ότι έχει λείψει εδώ, είναι η σοβαρή αυτοκριτική. Η ίδια η λέξη χρησιμοποιείται πολλές φορές ως επίθεση εναντίον των άλλων.
«Κάποιοι άλλοι πρέπει να κάνουν αυτοκριτική, ας πούμε οι πολιτικοί, οι οικονομικοί παράγοντες». Προφανώς πρέπει να κάνουν αυτοί. Αλλά, όλος ο λαός πρέπει να κάνει αυτοκριτική. Και αυτός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας, να τον βοηθήσει να κάνει αυτή την αυτοκριτική. Δηλαδή, φταίει πάντα κάποιος ξένος, τον ονομάζουμε έτσι ή αλλιώς, μπορεί να είναι Γερμανός, μπορεί να είναι Αμερικανός, μπορεί να είναι Τούρκος. Μα, επιτέλους φταίμε εμείς. Αυτή την αυτοκριτική έχω την εντύπωση ότι δεν την έχουμε κάνει. Και δεν είναι εύκολo να την κάνουμε. Δηλαδή λέμε «διαφθορά». Η διαφθορά πώς ονομάζεται; Είναι μια πλανωμένη, πώς να την πω; Σαν ένα φάντασμα, σαν ένα σύννεφο. Εχει ονόματα η διαφθορά. Σημαίνει ψέμα, σημαίνει πλεονεξία, σημαίνει εγωκεντρισμός. Αυτά τα πράγματα είναι μόνο στους πολιτικούς και στους οικονομικούς παράγοντες; Και στα μέσα ενημερώσεως; Δεν είναι στα περισσότερα σπίτια; Δηλαδή το «σπορ» που λέγεται «φοροδιαφυγή» είναι για ορισμένους μόνο; Ολη αυτή η ευκολία με την οποία δηλώνουμε ότι ο πατέρας μας πρέπει να πάρει σύνταξη και ο πατέρας μας έχει πεθάνει, δεν είναι παρακμή; Θέλω να πω ότι πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα όπως είναι. Και υπάρχει μία άλλη λέξη που είναι επίσης εντελώς εκκλησιαστική και δεν ηχεί πολύ καλά, αλλά είναι η κεντρική λέξη του χριστιανισμού: «Μετάνοια». Αν δεν αποφασίσουμε πραγματικά να διορθώσουμε αυτό το οποίο γίνεται, πώς θα υπάρξει η αλλαγή; Πώς θα πάρουμε τη θέση που έχουμε μέσα στην Ευρώπη και στον παγκόσμιο χώρο;
Και από αυτής της πλευράς, επαναλαμβάνω και πάλι, μη φανταστείτε ότι εγώ μιλώ για την αυτοκριτική των άλλων, μιλώ για την αυτοκριτική τη δική μας, των θρησκευτικών λεγομένων, των εκκλησιαστικών ανθρώπων. Επιμένω τον τελευταίο καιρό και έχω καταντήσει λίγο σαν εκείνους που αποστηθίζουν τους στίχους, να επαναλαμβάνω αυτόν τον στίχο που είναι στην Παλαιά Διαθήκη, στις παροιμίες. «Αληθεύειν και ποιείν δίκαια», παρότι είναι μια μετάφραση 22 αιώνες πριν, όλες αυτές οι λέξεις είναι πολύ σαφείς και στη σημερινή πραγματικότητα «αληθεύει και ποιείν δίκαια αρεστά τω Θεώ μάλλον ή θυσιών αίμα»: «Το να είναι κανείς αληθινός και δίκαιος, αυτό αρέσει στον Θεό πολύ περισσότερο από τα αίματα των θυσιών».
Θα έλεγα μεταφράζοντας στη σημερινή πραγματικότητα από τις πολλές μετάνοιες, από τα πολλά κεριά, από τις πολλές άλλες εξωτερικές εκφράσεις θρησκευτικότητας. Αν δεν καλλιεργήσουμε αυτό το πνεύμα της αλήθειας που δεν εύκολο, και της Δικαιοσύνης που δεν είναι εύκολο, δεν έχουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τον λαό σε μια αληθινή ορθόδοξη πνευματικότητα. Και αυτό νομίζω πρέπει να το κάνουμε. Εγώ τουλάχιστον στην Αλβανία αυτό τονίζω στους ορθόδοξους. Το να είσαι ορθόδοξος, δεν σημαίνει απλώς ότι κάνεις τον σταυρό σου έτσι, ενώ οι άλλοι τον κάνουν αλλιώς ή άλλοι δεν τον κάνουν καθόλου, αλλά είναι ότι με τη ζωή σου προσπαθείς να είσαι άνθρωπος της αλήθειας, άνθρωπος της Δικαιοσύνης. Αυτό φέρνει την αλλαγή. Και δόξα τω Θεώ υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι εδώ που ζουν αυτό το πράγμα. Κι εσείς έχετε γνωρίσει κ. Παπαχελά. Δεν είναι οι επώνυμοι, αυτοί που παρουσιάζονται, είναι οι απλοί άνθρωποι πολλοί, οι οποίοι ακτινοβολούν αυτή την πραγματικότητα με αθόρυβο τρόπο αλλά πολύ ουσιαστικό. Λοιπόν, εγώ δεν ανησυχώ, δεν ξέρω, έχω μια αισιοδοξία για το μέλλον, αλλά θέτω υπό τις προϋποθέσεις αυτές, ότι θα γίνουμε πραγματικά ορθόδοξοι δηλαδή.
– Μακαριώτατε, έχετε μιλήσει για την οικονομική κρίση, η οποία μαστίζει την Ελλάδα, αλλά όχι μόνο την Ελλάδα, και έχετε πει ότι είναι μια μορφή πολέμου, εν πάση περιπτώσει. Προφανώς, με θύματα και με θύτες. Μιλήστε μας γι’ αυτό, το πώς βλέπετε εσείς αυτή την κρίση και ποιος ο ρόλος της Εκκλησίας –αν θέλετε– για τα θύματά της;
– Αναφέρθηκα προηγουμένως στην αρρώστια, έτσι; Η οικονομική κρίση δεν ήρθε σαν αλεξίπτωτο από τον ουρανό, είναι μία συνέπεια μιας συμπεριφοράς, ενός τρόπου ζωής του λαού μας. Εχω την εντύπωση ότι για μια περίοδο είχαμε πάρει μεγάλη φόρα, ότι πρέπει να ζούμε πολύ έτσι, ευτυχισμένοι, με δανεικά. Αυτό τουλάχιστον για μένα αποτελούσε πάντοτε ένα ερώτημα. Θυμάμαι τον μακαρίτη τον πατέρα μου, που μας έλεγε πάντοτε «μη δανείζεστε». Εδώ οι μεγάλοι οικονομολόγοι είχαν τη βεβαιότητα ότι θα δανειστούμε και στο τέλος θα μας τα χαρίσουν οι άλλοι. Εχω την εντύπωση ότι υπήρξε μια απλοποίηση για πολλά πράγματα, και κυρίως δεν υπήρξε η ενημέρωση του κόσμου. Ο κόσμος ήταν ευτυχής, οι τράπεζες του έλεγαν «δανείσου για να κάνεις διακοπές».
Αρα, σε όλη αυτή την περιπέτεια, βεβαίως μπορεί να μην είναι ακριβές εκείνο το οποίο έχει λεχθεί κατά καιρούς ότι «όλοι τα φάγαμε», αλλά έχει ένα στοιχείο αλήθειας ότι όλοι έχουμε, λίγο, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, με το δαχτυλάκι μας, πάρει κάτι από το μέλι αυτό. Δηλαδή, σε μια εποχή που μας έδιναν οι Ευρωπαίοι τόσα χρήματα για να υπάρξει ουσιαστική ανάπτυξη των υποδομών, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ο τάδε που είχε δέκα πρόβατα, έπρεπε να τα δηλώσει εκατό, για να έχει μεγαλύτερες αποδοχές. Αυτός δεν είναι ο επίσημος, δεν είναι ο πολιτικός, είναι ο απλός λαός. Αλλά και ο απλός λαός έκανε τέτοιες ζαβολιές, έτσι; Ή εκείνοι οι οποίοι έπαιρναν επιδόματα, δήλωναν τυφλοί, ενώ δεν ήταν τυφλοί, ή κωφοί και δεν ήταν κωφοί. Εχουμε μέρος ευθύνης, λίγο ή πολύ, πάρα πολλοί άνθρωποι, υπάρχουν και άλλοι που δεν έχουν ευθύνη, δεν τίθεται ζήτημα. Αλλά γενικά μιλώντας, πρέπει να καταλάβουμε ότι έχουμε ευθύνη.
Σας είπα και προηγουμένως, η αντίσταση σε αυτό, δεν είναι οι γενικές θεωρίες, να είσαστε καλοί άνθρωποι, να λέτε την αλήθεια και τέτοια πράγματα, είναι η καλλιέργεια μιας πνευματικότητας, ένας τρόπος ζωής. Τι είναι αυτό που σημαίνει πραγματικά μια ευλογημένη και ευτυχισμένη ζωή; Να έχεις περισσότερα χρήματα και να κάνεις περισσότερα ταξίδια; Ή να είσαι πράγματι ένας άνθρωπος δίκαιος και αληθινός, ένας άνθρωπος της αγάπης; Εδώ είναι ο μεγάλος ρόλος της Εκκλησίας. Και καταλαβαίνουμε πάρα πολύ. Και σας είπα, ποιος είναι ο καλός ορθόδοξος; Αυτός ο οποίος έχει κάνει ένα σωρό ζαβολιές και ο οποίος κάνει και μία αφιέρωση μιας εικόνας στην εκκλησία και έχει τη συνείδησή του ήσυχη; Ε, όχι δεν είναι έτσι.
Εμείς πρέπει να μιλήσουμε με προφητικό τρόπο και να πούμε «ακούστε, δεν είναι έτσι τα πράγματα». Αν διαβάσουμε όλα τα κείμενα τα οποία διαβάζονται στην Εκκλησία μας. Να μιλήσω για τη μεγάλη τη Σαρακοστή, τις προφητείες του Ησαΐα, μιλoύν αδιάκοπα για δικαιοσύνη και αλήθεια. Είναι ένα πρόβλημα, το οποίο με έχει πραγματικά απασχολήσει, ότι είναι ακατανόητα αυτά τα κείμενα σήμερα όπως διαβάζονται, γιατί είναι στη γλώσσα την πιο παλιά που την έχουμε αφήσει. Αλλά τα μηνύματα είναι αυτά. Αν θες πραγματικά να είσαι ορθόδοξος, δεν μπορείς να είσαι άνθρωπος ο οποίος κάνεις αδικίες, ο οποίος εκμεταλλεύεσαι τον άλλο, ο οποίος λες ψέματα, ο οποίος ζεις μια ζωή ανήθικη. Κατόπιν λες και ένα «Κύριε Ελέησον» και τέλειωσε, δεν είναι έτσι τα πράγματα.
Εχουμε αθωώσει το ψέμα, το θεωρούμε αυτονόητο
– Νιώθετε ίσως το γεγονός ότι έχει «στεγνώσει» από πνευματικότητα η Ορθοδοξία για τον Ελληνα; Οτι έχει γίνει απλώς μια συνήθεια, το Πάσχα, τα Χριστούγεννα, και κάπου εκεί τελειώνει το πράγμα;
– Θα σας έλεγα, αποφεύγω τις γενικότητες, ότι για τον Ελληνα έχει γίνει έτσι. Υπάρχουν πολλοί Ελληνες για τους οποίους έχει γίνει έτσι. Αλλά υπάρχουν και πάρα πολλοί Ελληνες για τους οποίους δεν έχει γίνει έτσι. Υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι, οι οποίοι ζουν αληθινά, δεν κάνουν θόρυβο, ίσως δεν είναι γνωστοί πολύ, αλλά ζουν αληθινά την Ορθοδοξία με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν όμως και άλλοι, που λέτε ότι προτιμούν να ανάψουν τη λαμπάδα και να φύγουν, και να μη μείνουν στη λειτουργία του Πάσχα, οι περισσότεροι. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα το οποίο πρέπει να μας απασχολήσει. Ξέρω ότι πολλοί τώρα συζητούν για τις αιρέσεις, για το ένα, για το άλλο, εντάξει.
Για εμένα εκείνο το οποίο βλέπω να πλανιέται είναι μια αδιαφορία και αν θέλετε δεν θα το έλεγα αθεΐα, οι λέξεις είναι πολύ βαριές. Μία αδιαφορία, η οποία θέλει άλλους τρόπους για να ξεπεραστεί. Πρέπει να μιλήσουμε περισσότερο για τα βασικά θέματα της δικής μας της πίστεως. Θέλει δουλειά, και εδώ είναι μεγάλη η ευθύνη της Εκκλησίας. Δηλαδή καλές είναι οι τελετές, αλλά δεν φτάνουν. «Ποιείν δίκαια και αληθεύειν αρεστά παρά Θεώ μάλλον ή θυσιών αίμα». Θυμάμαι τώρα μιαν άλλη κριτική την οποία έκανε ο Ντοστογιέφσκι σχετικά με το ψέμα, γιατί νομίζω ότι το μεγάλο πρόβλημα και εδώ, είναι ότι το ψέμα έχει αθωωθεί. Δεν θεωρείται λάθος ή αμαρτία ή έγκλημα. Ελεγε λοιπόν ο Ντοστογιέφσκι, νομίζω στους «Αδερφούς Καραμαζώφ», «μη λέτε ψέματα στους άλλους, μη λέτε ψέματα στον εαυτό σας. Γιατί όταν λέτε ψέματα στον εαυτό σας και στους άλλους, σιγά σιγά θα χάσετε την εκτίμηση στον εαυτό σας και στους άλλους. Και όταν χάσετε την εκτίμηση στον εαυτό σας και στους άλλους, όλα τα πάθη ευκολότερα θα αναπτυχθούν, και κυρίως δεν θα μπορείτε να αγαπάτε. Και κατόπιν θα έχετε και το παράπονο ότι είστε αδικημένοι. Είναι ωραίο να παίζει κανείς τον ρόλο του αδικημένου, έτσι»;
Το παραφράζω, δεν θυμάμαι τις λέξεις ακριβώς του Ντοστογιέφσκι. Αυτό δεν συμβαίνει; Εχουμε αθωώσει το ψέμα, είναι καθημερινή πραγματικότητα, και πολλές φορές μπορεί να γίνει και σπορ· το θεωρούμε αυτονόητο. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί, όμως. Δηλαδή, δεν μπορεί να είναι αυτό ορθόδοξο.
Το πολιτικό στοιχείο είναι δεμένο στο Ισλάμ
– Eχετε ασχοληθεί πάρα πολύ με το Ισλάμ και είναι κάτι που όχι μόνο ακαδημαϊκά, το έχετε ζήσει κιόλας. Ισλάμ και χριστιανισμός μπορούν να ζήσουν μαζί; Μπορούν να συμβιώσουν;
– Για το Ισλάμ, πράγματι όπως είπατε τόλμησα κι έγραψα και δημοσίευσα το πρώτο βιβλίο το 1976, όταν έγινα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τον πρώτο καιρό μιλούσα για τις δικές μου έρευνες που έκανα στην αφρικανική θρησκευτικότητα. Κατόπιν, κατάλαβα ότι το πιο σημαντικό πράγμα ήταν το Ισλάμ εδώ κι έψαξα τη βιβλιογραφία και είδα ότι δεν υπήρχε προηγουμένως κείμενο συστηματικό. Δηλαδή, πρέπει να έχουμε το θάρρος να βλέπουμε τον άλλο στο σύνολό του. Να βλέπουμε το Ισλάμ όχι σε μερικές εκφράσεις του μόνο, αλλά στο σύνολο. Αυτό δεν υπήρχε. Και έτσι αποφασίσαμε και στο πανεπιστήμιο οι φοιτητές μου ότι έπρεπε να δίνουν και εξετάσεις στο Ισλάμ. Πολλοί από αυτούς έχουν γίνει σήμερα μητροπολίτες και μερικοί είναι και Πατριάρχες.
Το Ισλάμ δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Το Ισλάμ οπωσδήποτε έχει μια συνέχεια, καμιά φορά λέω, έχει πάρει τόσα στοιχεία από τον χριστιανισμό, από τον ιουδαϊσμό, από την πολυαραβική θρησκεία με τον δικό του τρόπο. Αλλά το πολιτικό στοιχείο στο Ισλάμ είναι δεμένο, και δεν το έχουμε καταλάβει. Και επίσης δεν έχουμε καταλάβει ότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο Ισλάμ. Μόλις τώρα καταλαβαίνουμε και εμείς τη σύγκρουση που υπάρχει μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού Ισλάμ. Αλλά πέρα από αυτό είναι πώς το ζουν το Ισλάμ ορισμένοι, κάτω από τα κηρύγματα των πιο ακραίων φανατικών και τα παρακολουθούμε τώρα πώς γίνονται. Και ξέρετε οι ακραίες ερμηνείες είναι πολύ πιο ευπρόσδεκτες από τον απλό λαό από ό,τι οι λεγόμενες συνθετικές και πιο ήπιες. Είναι σε μια εξέλιξη το πράγμα και φοβούμαι ότι στη Δύση δεν είχαν ποτέ συστηματικά ασχοληθεί με τη μελέτη αυτού του φαινομένου.
Είναι πολύ πιο σύνθετο φαινόμενο από ό,τι φαίνεται. Οταν... βλέπετε όλη αυτή τη βία. Πολλές φορές λέμε «α, δεν είναι βία. Το Ισλάμ δεν είναι βίαιο, είναι μια μορφή βιαιότητος». Ναι, αλλά ο άλλος που παίρνει το μαχαίρι πρόσφατα και σκοτώνει τους αθώους και φωνάζοντας αντί να λέει «Δόξα τω Θεώ» λέει «Αλλάχ ακμπάρ», «ο Θεός είναι δυνατός», κάτι σημαίνει εν πάση περιπτώσει. Οταν ό,τι έγινε για τους Πύργους στη Νέα Υόρκη είχε μια προετοιμασία –μελέτες του Κορανίου– έχει μια σημασία αυτό το πράγμα. Δηλαδή, δεν νομίζω ότι τα πράγματα είναι τόσο πολύ απλά και ρομαντικά. Να σας πω, όμως, κάτι το οποίο ίσως να φανεί λίγο παράδοξο.
Πριν από πολλά χρόνια είχα διατυπώσει την εξής άποψη σε περιβάλλοντα λίγο διεθνή. Οτι ο 20ός αιώνας είχε το φαινόμενο αυτό το οποίο γνωρίζουμε με τα κομμουνιστικά καθεστώτα, μια αντίσταση στην παλαιά αριστοκρατία και στους πλουσίους κάτω από συνθήματα του διαλλακτικού υλισμού, που ήταν γερμανικό κατασκεύασμα και προχώρησε με αυτά τα συνθήματα. Βεβαίως στο τέλος οδηγήθηκε στην περιπέτεια που ξέρουμε. Και έλεγα το ότι φοβούμαι ότι στον 21ο αιώνα αδικημένες κοινωνίες που έχουν την αίσθηση ότι είναι παραγκωνισμένες και υποτιμημένες από τις πλούσιες χώρες που δήθεν είναι χριστιανικές θα κάνουν έναν άλλο τύπο επαναστάσεως, τον οποίο δεν μπορούμε να προβλέψουμε χρησιμοποιώντας συνθήματα θρησκευτικά. Και αυτό το βλέπω. Δηλαδή πάρα πολλές από αυτές τις αδικημένες κοινωνίες, που κάποτε ήταν κάτω από την αποικιοκρατία των δυτικών δυνάμεων που έβαζαν και το όνομα χριστιανισμός, έχουν εξεγερθεί με συνθήματα τέτοια. Και αυτά τα συνθήματα τα θρησκευτικά δεν αντιμετωπίζονται με τανκς και αεροπλάνα. Να ξέρετε το θρησκευτικό βήμα είναι πάρα πολύ ευαίσθητο και μπερδεμένο, είναι λίγο σαν την πυρηνική ενέργεια. Οταν αρχίζει να διαχέεται δεν μαζεύεται.
– Και η απάντηση της Δύσης, ποια πρέπει να είναι;
– Η απάντηση της Δύσης είναι περισσότερη σοβαρότητα, περισσότερο να μελετήσει σοβαρά πρώτα από όλα τις αδικίες που έχει κάνει και δεύτερον να φροντίσει να διορθώσει ένα φοβερό λάθος που έκανε. Η Ευρώπη ιδιαίτερα, περισσότερο από την Αμερική σνόμπαρε τον χριστιανισμό. Πραγματικά προσπάθησε να τον υπονομεύσει και δημιούργησε ένα κενό πίστεως στο οποίο κενό πίστεως, το Ισλάμ ευκολότερα εισδύει. Προσφέρει μια πίστη. Απλή, που πολύ γρήγορα, μέσα σε πέντε λεπτά την προσδιορίζει, αλλά προσφέρει μια πίστη. Και μια Ευρώπη χωρίς πίστη δεν ξέρω εάν θα αντέξει. Αρα, η αντίσταση είναι μια ζωντανή πίστη στον Θεό της αγάπης για να μπορέσει όλη αυτή η βία, που με συνθήματα άλλα εξελίσσεται, να περιοριστεί.
Κοιτάξτε, έχω την αίσθηση ότι είμαστε καθυστερημένοι, είπατε προηγουμένως για μοντερνισμό. Ποιος είχε υπολογίσει τον τρόπο; Σε ποιες στρατιωτικές σχολές είχε υπολογιστεί ο πόλεμος όπως γίνεται σήμερα; Μιλούσαν για τον παλιό πόλεμο επί Ναπολέοντος… Αλλος τύπος πολέμου σήμερα. Διαφορετικός, ασύμμετρος. Ποιος τον είχε υπολογίσει; Αυτά είναι τα τεράστια κενά της Δύσεως. Ποιος είχε υπολογίσει τη δύναμη του θρησκευτικού βιώματος στον πόλεμο; Oλα είχαν –πώς το λένε– με περιφρόνηση μιλήσει για τη θρησκεία ότι είναι ένα πράγμα ξεπερασμένο. Δεν είναι ξεπερασμένο ό,τι ανήκει στην ουσία της ανθρωπίνης υπάρξεως και της λαχτάρας. Γι’ αυτό λοιπόν, η ευθύνη των Εκκλησιών είναι τεραστία.
Οι χριστιανοί πρέπει να είμαστε όλοι μαζί και κυρίως μιλάω για την Ορθοδοξία. Η Ορθοδοξία δε μπορεί να είναι απλώς ένα μουσείο του παρελθόντος. Μιλούμε για μια Ορθοδοξία ζωντανή, ενωμένη που έχει ένα ρόλο και μια αποστολή στη σύγχρονη κοινωνία. Αλλά αυτό δεν θα το δώσουμε με γενικότητες και αοριστίες, θα μιλήσουμε για τα ουσιαστικά της δικής μας της πίστεως. Ξαναγυρίζω πάλι σε αυτό που σας είπα ότι αυτός ο Θεός στον οποίο απευθυνόμαστε είναι Θεός Αλήθειας, Δικαιοσύνης και Αγάπης και Θυσίας. Και αυτό το στοιχείο ποιος άλλος θα το προσφέρει; Παρά μόνο μια ζωντανή Εκκλησία. Θυμάμαι τώρα έναν στίχο του Eλιοτ, μερικά ξέρετε, αυτά που διαβάζαμε στα νεανικά μας χρόνια έχουν κολλήσει και ξαναγυρίζουν και στα μεγάλα χρόνια που ζούμε τώρα. «Πού είσαι σοφία, που σε χάσαμε στη γνώση. Και πού είσαι γνώση, που σε χάσαμε στην πληροφόρηση». Δεν θέλω να μιλήσω εναντίον των μέσων ενημερώσεως που ασχολούνται με την πληροφόρηση. Και τελικά κάτι άλλο το οποίο έλεγε, αυτό το είχε γράψει νομίζω πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε αυτό το «Πείραμα του Βράχου» και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε προσθέσει το εξής: «Η μόνη σοφία που μπορούμε να αποκτήσουμε στη ζωή είναι η ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη δεν έχει τέλος».
– Θέλω να μείνω για ένα λεπτό στο θέμα της Ευρώπης. Η Ευρώπη γερνάει, η Ευρώπη αντιμετωπίζει το πρόβλημα της τρομοκρατίας και μια φοβερή πίεση από μια ήπειρο που την ξέρετε καλά – όλο αυτό το κύμα της μετανάστευσης. Θα αντέξει πιστεύετε η Ευρώπη σε αυτές τις πιέσεις;
– Κοιτάξτε. Προφητικό χάρισμα δεν έχω, αλλά νομίζω ότι η Ευρώπη έχει πολλά αντισώματα, τα οποία σε κρίσιμες στιγμές ενεργοποιούνται. Είχαμε αυτοδιαλυθεί με τους πολέμους στην Ευρώπη, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αρχίσαμε και σκεπτόμαστε ότι καιρός πια να είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι παρά τις διαφορές μας. Εχω την αίσθηση ότι η Ευρώπη έχει τέτοιες δυνατότητες και τέτοια αντισώματα.
Η Ευρώπη μέσα στην οποία ο Χριστιανισμός είναι μια ζωντανή πραγματικότητα, έχει τεράστιες δυνατότητες. Γιατί παραμένει πάντοτε με όλον αυτόν τον πλούτο της παραδόσεως και της δυναμικότητας των ανθρώπων. Και μέσα στην Ευρώπη δεν βλέπω μόνο την Ε.Ε. Βλέπω και τη Ρωσία, βλέπω και άλλες περιοχές έτσι; Αλλά το θέμα δεν είναι προφητείες αυτή τη στιγμή. Το θέμα είναι επιστράτευση και εγρήγορση για να μπορέσουμε όλα τα δυναμικά στοιχεία που έχουμε μέσα μας περισσότερο να τα αναπτύξουμε.
Η Εκκλησία δεν πρόκειται να γίνει ΜΚΟ
– Eχω διαβάσει μερικά από τα γραπτά σας, που λέτε ότι η Εκκλησία πρέπει να γίνει πιο μοντέρνα, να ανοιχτεί στα νέα ρεύματα της κοινωνίας. Από την άλλη, όμως, αυτό που βλέπουμε είναι ότι ο κόσμος που ανήκει στην Εκκλησία, ο σκληρός πυρήνας, θέλει μια επιστροφή στην παράδοση –αν θέλετε– σε πιο παραδοσιακές αξίες. Πώς συμβιβάζονται αυτά τα δύο;
– Σε πάρα πολλά κείμενα, και στο «Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία» και στο τελευταίο «Εγρήγορση» κ.λπ., εκείνο το οποίο τονίζω είναι ότι η Εκκλησία θα μείνει πιστή σε αυτό που είναι, να είναι Εκκλησία. Δεν πρόκειται να γίνει μια ΜΚΟ, ένας κοινωνικός θεσμός απλώς. Αν χάσει τον μυστηριακό, σωτηριολογικό της χαρακτήρα, αν πάψει να μιλάει για τα ουσιαστικά προβλήματα της ζωής, του θανάτου και της ελπίδος, δεν είναι πια Εκκλησία. Αρα, επ’ ουδενί λόγω θα πρέπει να σκεφτούμε ότι θα αλλάξει τον χαρακτήρα της, ίσα ίσα πρέπει να βρει τον χαρακτήρα της. Να μιλάει αδιάκοπα γι’ αυτά τα ουσιαστικά θέματα, ζωής, θανάτου, ελπίδος, δικαιοσύνης, αλήθειας. Αλίμονο αν δεν μιλάει γι’ αυτά. Αλίμονο αν πάψει να είναι το μυστικό σώμα του Χριστού στην κοινωνία, αλλά και σε οποιαδήποτε κοινωνία.
Κοιτάξτε, το νερό δεν χρειάζεται μοντερνισμό. Το νερό που έπιναν ο Ομηρος και οι άλλοι το πίνουμε κι εμείς σήμερα. Δεν είμαστε πιο μοντέρνοι επειδή θα πιούμε κόκα κόλα. Η Εκκλησία αδιάκοπα μεταφέρει αυτό το μήνυμα του ζώντος Θεού, του Θεού της αγάπης, μεταφέρει αυτό το παράδοξο ότι ο Θεός αγάπη εστί και ο μένων εν τη αγάπη, εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ. Αυτό βεβαίως θα εκφραστεί –η αγάπη– με άλλους τρόπους, με άλλη γλώσσα, με άλλες πρωτοβουλίες, με άλλα έργα, τα οποία γίνονται, αλλά αυτό παραμένει η μόνιμη ταυτότητα της Εκκλησίας, από τότε που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα. Υπάρχουν βεβαίως άνθρωποι που λένε «αυτά είναι τώρα αστειότητες». Εξαρτάται. Η αγάπη θα εκφραστεί με λόγο, θα εκφραστεί με σιωπή, με χαμόγελο, θα εκφραστεί και με συμπαράσταση αλλά και με έργα, και το ένα και το άλλο. Οταν ο Απόστολος Παύλος μιλάει αδιάκοπα για έργα, όταν ο ίδιος ο Κύριος, ο οποίος είναι ο Λόγος του Θεού, λέει ότι όλα αυτά πρέπει να έχουν μέσα το στοιχείο της αγάπης. Ολα μεταμορφώνονται χάρη σε αυτό.
Είμαι απολύτως βέβαιος ότι αυτό το πράγμα δεν μπορεί να το κάνει κανένας άλλος θεσμός κοινωνικός. Ξέρετε ότι ο δικός μου χώρος στο πανεπιστήμιο για 20 χρόνια ήταν τα μη χριστιανικά θρησκεύματα. Και είχα την ευκαιρία, εκτός από τις σπουδές, ας πούμε τις θεολογικές, εδώ και στη Γερμανία, να ταξιδεύω σε όλον τον κόσμο. Είμαι απόλυτα βεβαιωμένος ότι από τα πιο συνταρακτικά κείμενα τα οποία έχουν γραφεί σχετικά με το υπερβατικό, με τη λαχτάρα του απολύτου, είναι αυτή η διατύπωση του Αποστόλου Ιωάννου «ο Θεός αγάπη εστί». Και το γεγονός ότι αυτό το παράδοξο, βεβαίως, το απίστευτο για πολλούς ανθρώπους, αλλά το συνταρακτικό για όλους μας ότι αυτός ο Θεός της αγάπης ήρθε όχι σαν αυτοκράτορας, όχι σαν ένας μεγάλος στρατηγός, αλλά ανάμεσά μας και έζησε όπως έζησε. Αν αυτά η Εκκλησία παύει να τα ακτινοβολεί και να τα ζει, τι Εκκλησία είναι τότε;
Είμαι αισιόδοξος γιατί έχουμε τεράστιες δυνατότητες
– Και θέλω έτσι κλείνοντας αυτή τη συζήτηση, επειδή έχετε έναν τρόπο να κοιτάτε τον κόσμο και να μιλάτε στην ψυχή του, τι θα λέγατε στον μέσο Eλληνα ο οποίος νιώθει πολλές φορές ότι δεν υπάρχει φως στο βάθος αυτής της κρίσης;
– Α, θα του έλεγα το πολύ απλό: «Μη συμφιλιωθείς με την παρακμή. Θα κάνουμε αντίσταση στην παρακμή». Εγώ έζησα τα νεανικά μου χρόνια, άρχισα να πρωτονιώθω τον εαυτό μου στα γερμανικά χρόνια. Ξέρετε, είμαι μεγάλος πια, είμαι 88. Λοιπόν, δεν συμφιλιωθήκαμε με εκείνη την περίπτωση. Αντισταθήκαμε. Σήμερα, η παρακμή είναι διαφορετική. Θα αντισταθούμε σε αυτήν την παρακμή. Και πρέπει να σας πω ότι στους ανθρώπους που με επισκέπτονται –μπορεί να είναι από διάφορες κατηγορίες και από διάφορες ειδικότητες–, όταν τους εύχομαι, τους εύχομαι πάντα το εξής: «Κάνε αντίσταση ποιότητος στον τομέα που βρίσκεσαι». Είσαι γιατρός. Θα αντισταθείς, δεν θα πάρεις τα φακελάκια. Είσαι, πώς το λένε; Θρησκευτικός. Θα αντισταθείς. Δεν θα συμφιλιωθείς με την εξωτερική μόνο μορφή της θρησκευτικότητος. Θα ζήσεις το μυστήριο της πίστεως βαθιά. Αντιστάσου.
Νομίζω ότι αυτό το σύνθημα μπορεί να περάσει σε όλους μας. Ακούστε, δεν χρειάζεται όλοι να το κάνουν αυτό. Πολλές φορές τα λίγα κύτταρα του οργανισμού δημιουργούν αντίσταση στα κύτταρα τα καρκινικά. Λοιπόν, εγώ είμαι αισιόδοξος. Αισιόδοξος για το μέλλον της Ελλάδας. Κύριε Παπαχελά, είμαστε πλούσιος λαός. Η θέση στην οποία βρισκόμαστε, η ομορφιά μέσα στην οποία ζούμε, η παράδοση την οποία έχουμε, τα παραδείγματα τα οποία έχουμε· μόνο ο καιρός. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τον Καποδίστρια και λιγότερο μερικούς άλλους που πρόδωσαν την Ελλάδα. Περισσότερο να σκεπτόμαστε τις μορφές τις όμορφες της Ιστορίας, αν θέλετε περισσότερο να βλέπουμε τις γιαγιάδες στα νησιά μας, που έπαιρναν και έδιναν στα πιτσιρίκια που ερχόντουσαν ως πρόσφυγες το γάλα, παρά μερικούς άλλους ανθρώπους, οι οποίοι απλώς εκμεταλλεύονται το Α και το Β. Eχουμε τεράστιες δυνατότητες αντιστάσεως.
Eχουμε τεράστιες δυνατότητες ακτινοβολίας. Δεν θα το κάνουμε επειδή είμαστε πλειοψηφία. Και ποιος είπε ότι η ομορφιά σχετίζεται πάντα με τον όγκο; Και εγώ πιστεύω σε μία Ορθοδοξία και το λέω πολύ συχνά, ότι υπάρχουν τρία πράγματα στην Ορθοδοξία που πάντα είναι μαζί: η αλήθεια, η αγάπη και το κάλλος. Λοιπόν, αυτά τα έχουμε στην Ελλάδα σαν μια ολόκληρη παράδοση με χίλιους τρόπους. Αυτά πρέπει να τα ζωντανέψουμε και πάλι· σε όλους τους τομείς. Αλήθεια, αγάπη και ομορφιά. Εχετε την εντύπωση ότι τα μεγάλα κράτη επειδή είναι μεγάλα δεν ζηλεύουν αυτά τα τρία πράγματα;
Η υπηκοότητα
Η χορήγηση αλβανικής υπηκοότητας στον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων-Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας Αναστάσιο, με διάταγμα που υπέγραψε ο πρόεδρος της χώρας Ιλίρ Μέτα, άργησε 25 χρόνια. Και αποτελεί δικαίωση του φωτισμένου ιεράρχη για το τιτάνιο έργο της ανόρθωσης της κατεδαφισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος Χότζα. Οσοι βίωσαν από κο- ντά την (υπερ)προσπάθειά του να αναστηλώσει μαζί με τις γκρεμισμένες εκκλησίες και τα ισοπεδωμένα μοναστήρια το ενταφιασμένο φρόνημα των ορθόδοξων χριστιανών ομιλούν περί θαύματος.
Η απόδοση της υπηκοότητας ήταν η επίσημη αναγνώριση από το αλβανικό κράτος της τεράστιας συμβολής του στη διαμόρφωση του σύγχρονου προφίλ της Αλβανίας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)