"...Οσοι Ελληνες έγιναν γνώστες αυτής της συνέντευξης προσεβλήθησαν βάναυσα στην εθνική τους αξιοπρέπεια και διαπίστωσαν κίνδυνο για την εθνική ακεραιότητα του ελλαδικού χώρου. Ο Ερντογάν εισέπραξε εθνικά υπερήφανη απάντηση, καθαρή, εύψυχη, όπως κάθε απάντηση ελληνική σε ιταμά τελεσίγραφα και ταπεινωτικές για το έθνος αξιώσεις. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος άρθρωσε προσφώνηση αντάξια της ελληνικής ιστορίας και μίλησε στην ψυχή, στο πνεύμα, στο αγωνιστικό, αδούλωτο φρόνημα αυτού του λαού. Ηταν η φωνή της Ελλάδος, η φωνή του έθνους...."

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 22/12/17

1. Ο Γκι Ρασέ και ο Πλάτων
Κύριε διευθυντά,

Ο Γάλλος αρχαιολόγος και συγγραφέας Γκι Ρασέ επισκέπτεται την Ελλάδα το 1958. Δεκαετίες αργότερα εκδίδει ένα βιβλίο με τις αναμνήσεις και τις σκέψεις της νιότης του, με τον τίτλο «Προσκυνητής στην Αρχαία Ελλάδα». Το μικρό απόσπασμα, που παραθέτω, αναφέρεται στην Αρχαία Αθήνα, μετά τον θάνατο του Περικλέους (495-429 π.Χ.). Πόσο, θα έλεγα, ταιριάζουν οι σκέψεις, οι διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα του Γάλλου ένθερμου φιλέλληνα με τα πολιτικά δρώμενα της εποχής μας…

Γράφει λοιπόν ο Γκι Ρασέ:

«Η εποχή των πολιτικών φιλοδοξιών πέρασε. Οι διάφοροι Κλέωνες αφάνισαν την Αθήνα και οι κομματικές διαμάχες κατέστρεψαν την Ελλάδα. Οσο οι σύγχρονοι λαοί θα εγκαταλείπουν τις τύχες τους στα χέρια τυχοδιωκτών της εξουσίας θα απειλούνται από τις φιλοδοξίες των τελευταίων. Ο Πλάτων είχε πλήρη αντίληψη αυτής της αναγκαιότητας που επιμένουμε να αγνοούμε, ότι δηλαδή η διακυβέρνηση ενός λαού πρέπει να βρίσκεται στα χέρια συνετών και έμπειρων ανθρώπων της σκέψης και των επαγγελματιών της λογικής ανάλυσης και της διαλεκτικής όχι στα χέρια των ιδεολόγων ή των δημαγωγών».

Αντώνης Ν. Βενέτης, Μοναστηράκι Δωρίδος

2. «Η διπλωματία δεν ασκείται δημοσίως»

Κύριε διευθυντά,

Η σχετική δήλωση έγινε από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως Κυριάκο Μητσοτάκη. Αποτελεί διαφανή υπαινιγμό, ο οποίος είχε διεύθυνση τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Θέλω με την επιστολή μου αυτή να κάνω τους παρακάτω σχολιασμούς: Α) Ο Ταγίπ Ερντογάν προ της επισκέψεώς του στη χώρα μας, είχε δώσει συνέντευξη, η οποία δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή». Στη συνέντευξη αυτή ο Τούρκος πρόεδρος με κυνισμό, με ωμότητα, με αλαζονεία ισχυρής χώρας αμφισβήτησε τη Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία ρυθμίζει τα εθνικά σύνορα της Ελλάδας. Οσοι Ελληνες έγιναν γνώστες αυτής της συνέντευξης προσεβλήθησαν βάναυσα στην εθνική τους αξιοπρέπεια και διαπίστωσαν κίνδυνο για την εθνική ακεραιότητα του ελλαδικού χώρου.

Ο Ερντογάν εισέπραξε εθνικά υπερήφανη απάντηση, καθαρή, εύψυχη, όπως κάθε απάντηση ελληνική σε ιταμά τελεσίγραφα και ταπεινωτικές για το έθνος αξιώσεις. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος άρθρωσε προσφώνηση αντάξια της ελληνικής ιστορίας και μίλησε στην ψυχή, στο πνεύμα, στο αγωνιστικό, αδούλωτο φρόνημα αυτού του λαού. Ηταν η φωνή της Ελλάδος, η φωνή του έθνους. Εάν η προσφώνηση δεν ήταν αυτή, αλλά έρραινε τον Τούρκο πρόεδρο με... ροδοπέταλα φλύαρης ειρηνοφιλίας, θα ήταν κατώτερος των κρίσιμων εθνικών καιρών και απάντηση δειλού, φοβισμένου, ηττημένου Ελληνα. Β) Περί διπλωματίας. Κάνουν μεγάλο λάθος όσοι πολιτικοί, ιστορικοί και διανοούμενοι μιλούν και γράφουν κατά καιρούς, ότι η Τουρκία διαθέτει διπλωματία περιωπής. Η διπλωματία της Τουρκίας είναι και ήταν πάντα η ισχύς, η δύναμις της υλικής πολεμικής ισχύος. Προβάλλει στυγνά, ωμά διεκδικήσεις πάντα, έξω από το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες, επισείοντας την ισχύ των όπλων της και την υπεροχή της δύναμής της. Θα υπενθυμίσω σε εκείνους που αγνοούν αυτή την πραγματικότητα ότι όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαπραγματευόταν το 1923 στη Λωζάννη της Ελβετίας την ομώνυμη συνθήκη, έλαβε το εξής τηλεγράφημα από τον αείμνηστο στρατηγό Πάγκαλο. «Πρόεδρε, να διαπραγματευτείς ίσος προς ίσον. Η ανασυγκροτηθείσα στρατιά του Εβρου μπορεί να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη σε 24 ώρες»! Πράγματι ο στρατηγός Πάγκαλος είχε ανασυγκροτήσει αξιόμαχη στρατιά την οποία υπολόγισαν οι Τούρκοι διαπραγματευτές. Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαπραγματευόμενος από θέση ισχύος μέσα στα ερείπια της Συνθήκης των Σεβρών και πάνω σε αυτήν πέτυχε τη Συνθήκη της Λωζάννης και την ανασυγκρότηση ενός δυναμικού και βιώσιμου κράτους. Γ) Υπήρξε μέγα πολιτικό λάθος η πρόκληση αυτή την εποχή. Οταν ο σουλτάνος έχει υβρίσει όλον περίπου τον ελεύθερο και δημοκρατικό κόσμο της Δύσεως, όταν από δική του υπαιτιότητα και αλαζονεία έχει απομονωθεί από όλον τον κόσμο, δεν είναι ούτε πολιτικά εύστοχο ούτε διπλωματικά επιτυχημένο να του δίνεις βήμα στην Αθήνα για να κραυγάζει ότι το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συνθήκες είναι κουρελόχαρτα. Η πολιτική είναι πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση για να την ασκεί η Αριστερά του Τσίπρα και η Ακροδεξιά του Καμμένου.

Γιώργος Κ. Σταράντζης, Δικηγόρος στον Αρειο Πάγο και στο Συμβούλιο Επικρατείας, πρ. επιστημονικός συνεργάτης «Αρχείου Νομολογίας»

3. Κωλοτούμπες και με τις λέξεις
Κύριε διευθυντά,

Με αφορμή δύο άρθρα του κ. Π. Μπουκάλα για γλωσσικά λάθη στον δημόσιο λόγο, παρακαλώ να μου επιτραπεί να διατυπώσω κάποιες παρατηρήσεις για τη χρήση της σύγχρονης νεοελληνικής, όπως έχει διαμορφωθεί και διαμορφώνεται συνεχώς στις δεδομένες συνθήκες της ελληνικής κοινωνίας.

Λέγοντας σύγχρονη νεοελληνική εννοώ τη γλώσσα που υπερβαίνει το ξεπερασμένο πια δίπολο καθαρεύουσα - δημοτική και αποτελεί την έκφραση της διαλεκτικής σχεδόν συνθέσεως των δύο μορφών της σύνολης ελληνικής γλώσσας, δηλ. της λόγιας και της λαϊκής, που διατρέχει την ιστορία της γλώσσας μας από τα προεπαναστατικά τουλάχιστον χρόνια ώς τις μέρες μας.

Ο κ. Μπουκάλας σε άρθρο του (25/11) με τίτλο «Διετάχθει κυβίσθησις» συνδυάζει το ανορθόγραφο «διετάχθει» από ανακοίνωση του κ. Καμμένου, με το λανθασμένο «κυβίσθησις» από δημοσίευμα της «Εστίας» και τα αποδίδει στην τάση να χρησιμοποιηθεί λίγη καθαρεύουσα για λόγους εντυπωσιασμού, όπως λέει. Κατά τη γνώμη μου είναι δύο λάθη διαφορετικής τάξεως· το πρώτο οφείλεται σε αγραμματοσύνη και υιοθέτηση της εύκολης λύσης: στη δημοτική στα ρήματα γράφουμε «ει» εκεί όπου γράφαμε «η», χωρίς να γνωρίζουμε τα στοιχειώδη, ότι δηλ. είναι άλλο η οριστική του παθητικού αορίστου ελύθη, διετάχθη κ.λπ. και άλλο η υποτακτική να μιλήσει, να φύγει κ.ά. Το δεύτερο λάθος, η «κυβίσθησις», σωστά αποδίδεται σε μια αυξανόμενη τάση χρήσεως λογιοτέρων διατυπώσεων χωρίς γνώση των κανόνων του απαιτητικού λεξιλογίου, όπως θα έλεγε και ο κ. Μπαμπινιώτης. Γι’ αυτό και διαβάζουμε ακόμα και σε σοβαρές στήλες «δεν επιδέχεται διόρθωσης» αντί «δεν επιδέχεται διόρθωση», «αιτείται ασύλου» αντί «αιτείται άσυλο» και απλούστερα «ζητεί άσυλο».

Τελειώνοντας, θέλω να σταθώ στη χρήση της γενικής ενικού των παλαιών τριτοκλίτων· η γραμματικής της δημοτικής διδάσκει διπλοτυπία: η πόλη, της πόλης και πόλεως, διάθεση, διάθεσης και διαθέσεως κ.λπ. Και ενώ στον προφορικό λόγο οι δύο τύποι εναλλάσσονται σχεδόν ισότιμα, στον γραπτό λόγο η κυριαρχία του τύπου «της πόλης» είναι συντριπτική, σε σημείο που κάποιος αδαής θα θεωρούσε τον τύπο «της τάξεως» οιονεί απαγορευμένο και πάντως ακατάλληλο προς χρήση, ακόμη και εκεί όπου τα συμφραζόμενα και η λογιότερη διατύπωση επιβάλλουν λογιότερη κατάληξη αντί των «εν μέσω κρίσης», «χρήζει βελτίωσης», «περί συζήτησης» κ.ά.

Αυτόν τον «σεβασμό» για τις απαιτήσεις των εκάστοτε συμφραζομένων παρατηρούμε στα γραπτά του κ. Μπουκάλα, όταν ειρωνεύεται τη χρήση της ανύπαρκτης λέξης «κυβίσθησις» αντί της πανάρχαιης «κυβιστήσεως» (30/11) ή όταν στις 6/12 αποδοκιμάζει την οικογενειοκρατία, η οποία όπως λέει «μετατρέπει τις δημοκρατίες σε κληρονομικά αριστοκρατικά καθεστώτα που καταπατούν ως εκ της συστάσεώς τους την ισότητα των πολιτών».

Είναι τελικά η οικείωσή μας με τον τεράστιο πλούτο, λεξιλογικό, γραμματικό, συντακτικό, της ελληνικής και η ένταξή του στη σύγχρονη γλώσσα που της δίνει ζωντάνια και εκφραστικότητα και στην οποία μπορούν να συνυπάρχουν και η κυβίστηση και το διετάχθη –με ήτα βεβαίως–, ανάκριση, το ήρθη, η απαγόρευση απόπλου, η συζήτηση περί αναπτύξεως, ακόμα και το υπουργείο Παιδείας και Διά Βίου Μαθήσεως.

Γεώργιος Καλογιάννης, Φιλόλογος

4. Οι «εαυτούληδες», διαβάζοντας συμπεριφορές 

των «δίπλα» και οι ψυχολόγοι

Κύριε διευθυντά
«Οι Ελληνες χρειάζονται ψυχολόγο…». Απόψεις όπως αυτή λέγονται, συνήθως, με διάφορες νοηματικές αποχρώσεις. Με αφορμή τους πρόσφατους τραγικούς φόνους, θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής:

1) Οι απόψεις αυτές έχουν κάποια πραγματιστική βάση, αλλά δεν παύουν να αποτελούν γενίκευση. Κάποιοι Ελληνες, ίσως όχι λίγοι, τελευταία με την οικονομική κρίση, χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη, ορισμένοι σταθερή, άλλοι περιστασιακή. Βασικό κριτήριο πάντως είναι τούτο: Το «να μην τα πάει κάποιος καλά» με τον εαυτό του ή/και με τους άλλους. Αρκεί, όμως, μια οποιασδήποτε μορφής υποστήριξη;

2) Χρειάζεται παιδεία ως διαρκής μέριμνα για καλύτερη συμπεριφορά. Συχνά ο «εαυτούλης» μας και το στενό ατομικό συμφέρον είναι μοναδικά κριτήρια της συμπεριφοράς μας. Ξεχνάμε τον σεβασμό του άλλου και τα δικαιώματά του. Συνάρτηση, λοιπόν, της ψυχολογικής και η κοινωνικοπαιδαγωγική πλευρά.

3) Υπάρχει μία ακόμη, παρεμφερής, διάσταση του προβλήματος. Ο Αριστοτέλης, πραγματιστής φιλόσοφος, συσχετίζει το ήθος με την προοπτική, τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς μας, την πρόβλεψη - εκτίμηση, δηλαδή, του αποτελέσματος των πράξεων τόσο για εμάς, ατομικά, όσο και για τον συνάνθρωπο, την κοινωνία.

Συνοπτική επισήμανση: Ανακύπτει το θέμα της ωριμότητας του ανθρώπου, στην οποία μόνον η βιολογική πλευρά είναι αυτόματη. Οι άλλες πτυχές, νοητική, συναισθηματική, κοινωνική, αξιολογική (περισσότερα: Ν. Παπαδόπουλου, «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ψυχολογίας», σ. 1003), χρειάζονται συνεχή ατομική και κοινωνική φροντίδα. Η αξιολογική πλευρά εδραιώνεται κυρίως ως κοινωνική μάθηση (κλασικό το πείραμα Bandura), με παραδείγματα και τρόπους συμπεριφοράς των μεγαλυτέρων και υπευθύνων στην κοινωνία. Οταν αυτά απουσιάζουν ή είναι αντιφατικά και προβάλλονται άκριτα, η κοινωνία, απροσανατόλιστη ή και διαταραγμένη, παραπαίει… Η έκρηξη μιας ατομικής διαταραχής γίνεται εύκολα ετερο- και αυτοκαταστροφική.

Νίκος Παπαδόπουλος, Καθηητής . Ψυχολογίας Παν/μίου Κρήτης - Gastprof. Univ. Heidelberg - Συγγραφέας