Aπό "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"
"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 23-24/07/16
«Τι θα κάνουμε εμείς οι προοδευτικοί δημοκράτες Τούρκοι;»
Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει πλέον στα χέρια του αυτό που προσπαθούσε τα τελευταία χρόνια: απεριόριστη εξουσία. Η εμπειρία δείχνει πως δεν θα διστάσει να τη χρησιμοποιήσει, προκαλώντας τρόμο μεταξύ των πολιτικών του αντιπάλων και πυροδοτώντας ανησυχία για την ανεξαρτησία των θεσμών στην Τουρκία
Της Νατάσας Μπαστέα
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι περίπου 1.000 πραξικοπηματίες διαφεύγουν και καταζητούνται, ενώ η επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης δίνει στον πρόεδρο Ερντογάν σαρωτικές εξουσίες. Ετσι η Τουρκία εισέρχεται σε μια από τις πιο αβέβαιες και ασταθείς περιόδους στη σύγχρονη ιστορία της. Και η γνωστή τουρκάλα συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ παρατηρεί: «Εμείς οι Τούρκοι είμαστε συνηθισμένοι στα στρατιωτικά πραξικοπήματα: το 1960, το 1971 και το 1980, ενώ το 1997 και το 2007 έγιναν παρεμβάσεις μέσω έντονων υπομνημάτων από τις ένοπλες δυνάμεις. Κάθε πραξικόπημα προκάλεσε τεράστια ζημιά σε μια ήδη εύθραυστη δημοκρατία και οδήγησε σε ευρύτατες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Και αναρωτιέται: «Τι πρέπει να κάνουμε τώρα εμείς οι προοδευτικοί, δημοκράτες Τούρκοι;».
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που αναμένεται να διαρκέσει από 45 έως 90 ημέρες δίνει στον Ερντογάν την εξουσία να κυβερνήσει με προεδρικά διατάγματα, η συνταγματικότητα των οποίων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί στο αρμόδιο δικαστήριο. Του δίνει επίσης τη δυνατότητα, αν το επιλέξει, να περιορίσει τις μετακινήσεις, να διατάξει έρευνες χωρίς εισαγγελική άδεια, να κατασχέσει περιουσιακά στοιχεία και να απαγορεύσει τις δημόσιες συγκεντρώσεις. Πλέον ο Ταγίπ Ερντογάν έχει στα χέρια του αυτό που προσπαθούσε τα τελευταία χρόνια: απεριόριστη εξουσία. Η εμπειρία δείχνει πως δεν θα διστάσει να τη χρησιμοποιήσει, προκαλώντας τρόμο μεταξύ των πολιτικών του αντιπάλων και πυροδοτώντας ανησυχία για την ανεξαρτησία των θεσμών στην Τουρκία. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο ποια προεδρικά διατάγματα θα επιλέξει να υπογράψει, αποτελεί όμως δείγμα γραφής το γεγονός ότι 60.000 άνθρωποι στις ένοπλες δυνάμεις, στη δικαιοσύνη, την παιδεία και στις δημόσιες υπηρεσίες απολύθηκαν, απομακρύνθηκαν ή συνελήφθησαν προτού ακόμα επιβληθούν τα έκτακτα μέτρα.
Κι όμως, θυμάται η 44χρονη Σαφάκ, «το 2001 όταν ήρθε στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είχε την υποστήριξη ακόμα και προοδευτικών πολιτών επειδή είχε υποσχεθεί να περιορίσει τις ένοπλες δυνάμεις σε στρατιωτικά θέματα και θέματα ασφαλείας - όπως δηλαδή πρέπει σε κάθε ώριμη δημοκρατία». Με άρθρο της στην «Guardian» μάς προτρέπει να εξετάσουμε τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου υπό αυτό το ιστορικό φόντο. «Ηταν μια τρομακτική νύχτα με 290 νεκρούς και περισσότερους από 1.400 τραυματίες. Ηταν σαν να πήγε η χώρα πολλά χρόνια πίσω» παρατηρεί.
Οι πραξικοπηματίες υπολόγισαν ότι θα κέρδιζαν την υποστήριξη των αντιπάλων του ΑΚΡ, αλλά έκαναν λάθος. Ολα τα πολιτικά κόμματα στάθηκαν ενωμένα, «για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, η τουρκική κοινωνία έμεινε ενωμένη». Ο πρόεδρος Ερντογάν ρίχνει την ευθύνη σε ένα κομμάτι του στρατού που υποστηρίζει τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Αυτές οι κατηγορίες πρέπει να ερευνηθούν και οι υπεύθυνοι να προσαχθούν στη δικαιοσύνη, γράφει η Σαφάκ. Οπως παρατήρησε ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ντάνι Ρόντρικ, «οι γκιουλενιστές είχαν κίνητρο και η χρονική σύμπτωση της απόπειρας υποστηρίζει την ανάμειξή τους». Ο αρθρογράφος Μουσταφά Ακιόλ σημείωσε: «Ο ισχυρισμός ότι οι γκιουλενιστές αποτέλεσαν την κινητήριο δύναμη δεν είναι μια τρελή θεωρία συνωμοσίας. Είναι η πιο πιθανή θεωρία».
Η κοινότητα των γκιουλενιστών ήταν γνωστή επί πολλά χρόνια για τη δράση της σε φιλανθρωπικά έργα και στην παιδεία. Υπήρχε όμως πάντα μια πιο σκοτεινή πλευρά. Οι γκιουλενιστές ήταν δραστήριοι στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα, προωθώντας τη δική τους ατζέντα. Ο πόθος τους για εξουσία τούς κατέστρεψε στο τέλος. «Οι Τούρκοι προοδευτικοί και δημοκράτες δεν θα υποστηρίζαμε ποτέ τις φιλοδοξίες των γκιουλενιστών αξιωματικών - και αυτό όχι επειδή υποστηρίζουμε τον Ερντογάν. Το ΑΚΡ, όμως, είτε μας αρέσει είτε όχι, εξελέγη δημοκρατικά. Οι γκιουλενιστές όχι. Δεν έχουν καμία νομιμοποίηση».
Χθες εκπρόσωπος του φιλοκουρδικού κόμματος HDP δήλωσε: «Αν είχαν κερδίσει οι πραξικοπηματίες, θα είχαν κάνει τα ίδια». Ιστοσελίδες έκλεισαν, μπλοκαρίστηκε η πρόσβαση στο Wikileaks και υπάρχουν βάσιμες ανησυχίες ότι θα περιοριστούν οι ανεξάρτητες φωνές στον τουρκικό Τύπο αλλά και στον κουρδικό. Οπως αναφέρει το φιλοκουρδικό κόμμα σε ανακοίνωσή του, «το αποτυχημένο πραξικόπημα μετατράπηκε σε εργαλείο και ευκαιρία για την κυβέρνηση ώστε να διώξει όλους τους διαφωνούντες και να περιορίσει τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις ελευθερίες». Το σχολίασε και ο βετεράνος δημοσιογράφος Καν Νταντάρ αναφερόμενος στη φράση του Ερντογάν ότι το πραξικόπημα ήταν «δώρο Θεού»: «Ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει στο έπακρο αυτό το "δώρο" και θα ξεκινήσει ένα κυνήγι μαγισσών, αυξάνοντας την καταπίεση στη χώρα».
Η κυβέρνηση της Αγκυρας ισχυρίζεται ότι κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει επιβληθεί και στη Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Οπως όμως παρατηρεί η Εμα Σινκλέρ από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τις δύο περιπτώσεις. Στη Γαλλία δεν υπάρχουν μαζικές συλλήψεις ούτε μαζικές διώξεις. Κυρίως δεν υπάρχει το σημαντικότερο, η διακυβέρνηση της χώρας με προεδρικά διατάγματα τα οποία δεν μπορεί να κριθούν από το Συνταγματικό Δικαστήριο».
Η Ελίφ Σαφάκ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη συνέχεια και για το τι θα κάνουμε «εμείς οι προοδευτικοί δημοκράτες Τούρκοι». Υπάρχουν ανησυχίες ότι αθώοι μπορεί να την πληρώσουν άδικα, γράφει. Και τι θα γίνει με τη σοβαρή πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής; «Οι ψυχολογικές επιπτώσεις αυτής της απόπειρας πραξικοπήματος θα είναι τεράστιες», καταλήγει, «και οι πληγές θα χρειαστούν δεκαετίες για να κλείσουν. Εν τω μεταξύ η παράνοια, ο φόβος και η οργή θα βασιλεύουν. Αυτό που χρειάζεται η Τουρκία δεν είναι στρατιωτική δικτατορία ή αυταρχικό καθεστώς αλλά πραγματική πλουραλιστική δημοκρατία».
Πανίσχυρος, πλην ηττημένος: Του Βασίλη Θ. Καρατζά
Υπάρχει ένα περιστατικό που αναφέρεται στην τελευταία φάση της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο βάρβαρος στρατηγός ο οποίος θριάμβευσε στη μάχη της Ραβέννας εισέρχεται εν χορδαίς και οργάνοις στην κατακτημένη πόλη. Ενώ θα έπρεπε να ξεχειλίζει από την ηδονή του νικητή, κάτι τον βασανίζει. Κάτι τον κάνει να νιώθει εξαιρετικά άβολα. Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, κοιτάζει γύρω του, θαυμάζει τα μέγαρα και τα αγάλματα και συνειδητοποιεί πόσο μικρός, πόσο ασήμαντος είναι ο πολιτισμός του μπροστά στο μεγαλείο των ηττημένων. Με εκείνη τη θλίψη η οποία σε ωριμάζει, ο στρατηγός καταλαβαίνει ότι έχει ουσιαστικά κατακτηθεί από ό,τι κατέκτησε.
Εάν ο Ερντογάν διατηρεί το γνώθι σαυτόν, μάλλον θα έχει παρόμοια αισθήματα. Δυστυχώς ωστόσο για τον ίδιο και για τον λαό του, δεν έχει κατακτηθεί από το μεγαλείο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μα από το πιο προβληματικό κομμάτι της μετα-οθωμανικής Τουρκίας.
Το 2002, όταν ο Ερντογαν ήρθε στην εξουσία, η Τουρκία έγινε παράδειγμα προς μίμηση σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο. Μια χώρα πιστή στο Κοράνι, ταυτόχρονα όμως δημοκρατική και οικονομικά φιλελευθερη. Διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και μια σειρά ιδιωτικοποιήσεων έφεραν επενδύσεις και ανάπτυξη.
Εντυπωσιακή στάθηκε η πολιτική και κοινωνική φιλελευθεροποίηση. Για πρώτη φορά από το 1922, η τουρκική ηγεσία αποδέχθηκε πως η Τουρκία δεν περιορίζεται στο μονοδιάστατο κράτος του Κεμάλ. Αποτελεί τη διάδοχο μια πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας. Μονάχα οφέλη έχει να αποκομίσει από την ανάδειξη της ποικιλομορφίας της.
Μεγάλα τμήματα της κοινωνίας απέκτησαν πολιτική εκπροσώπηση. Πρωτίστως τα πιο παραδοσιακά θρησκευόμενα στρώματα, αλλά και πολλές μικρότερες ομάδες. Η ιστορική προσέγγιση με την ηγεσία των Κούρδων έφερε κοντά σε μια λύση για το κουρδικό ζήτημα. Συμβολικής σημασίας - πλην εξίσου σημαντικό - ήταν το συγκινητικό γράμμα που έγραψε ο Ερντογάν την 99η επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Πολλοί πίστεψαν τότε ότι η 100ή επέτειος θα σήμαινε την αναγνώριση της Γενοκτονίας και τη συγγνώμη. Μάταια. Ο Ερντογάν άρχισε σταδιακά να φοβάται τις δυνάμεις που ο ίδιος είχε απελευθερώσει. Για να μπορέσει να τις ελέγξει, χρειάστηκε το δεκανίκι του κεμαλικού κράτους: προσέγγισε το στρατιωτικό κατεστημένο (αυτό άλλωστε τον στήριξε πρόσφατα έναντια στους πραξικοπηματίες). Περιόρισε την ελευθεροτυπία. Επνιξε τα κοινωνικά κινήματα με τη βοήθεια των δυνάμεων καταστολής και των μυστικών υπηρεσιών.
Η Τουρκία προσομοιάζει πλέον προς το γκρίζο κεμαλικό κράτος της δεκαετίας του '50 και του '60 με ολίγη από Ισλάμ.
Το κράτος επιβάλλει τη μονοκόμματη τουρκική ταυτότητα που κατασκεύασαν οι κεμαλικοί. Βασίζεται στην παράνοια, στην ξενοφοβία και στον αντικουρδισμό (ο εσωτερικός εχθρός είναι πάντα απαραίτητος), καθώς και σε μια νέα εθνο-ισλαμική αντίληψη.
Η διαχείριση της οικονομίας έχει πάψει από καιρό να είναι σπουδαία. Ενας ένας, οι μεταρρυθμιστές πήγαν στα σπίτια τους τα τελευταία χρόνια. Ειδικό βάρος δίνεται πλέον στα προσωπικά συμφέροντα των φίλων του κόμματος. Με έμφαση σε εκείνα των μεγάλων κατασκευαστών που στηρίζουν και στηρίζονται από το κόμμα. Ακόμη και η σημαία, τοτέμ του κεμαλισμού, κυματίζει σήμερα ως λάβαρο του ΑΚΠ. Οσοι δεν έχουν απογοητευτεί οριστικά από τον Ερντογάν αποδίδουν την κάτω βόλτα που έχει πάρει στη μάχη εξουσίας η οποία μαίνεται ανάμεσα στον ίδιο και στον Γκιουλέν.
Οι πρώτες, πάντως, κινήσεις μετά το πραξικόπημα δείχνουν ότι ο Ερντογάν μαζί με τους εχθρούς του καταστρέφει και την κληρονομιά του.
"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 23-24/07/16
«Τι θα κάνουμε εμείς οι προοδευτικοί δημοκράτες Τούρκοι;»
Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει πλέον στα χέρια του αυτό που προσπαθούσε τα τελευταία χρόνια: απεριόριστη εξουσία. Η εμπειρία δείχνει πως δεν θα διστάσει να τη χρησιμοποιήσει, προκαλώντας τρόμο μεταξύ των πολιτικών του αντιπάλων και πυροδοτώντας ανησυχία για την ανεξαρτησία των θεσμών στην Τουρκία
Της Νατάσας Μπαστέα
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι περίπου 1.000 πραξικοπηματίες διαφεύγουν και καταζητούνται, ενώ η επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης δίνει στον πρόεδρο Ερντογάν σαρωτικές εξουσίες. Ετσι η Τουρκία εισέρχεται σε μια από τις πιο αβέβαιες και ασταθείς περιόδους στη σύγχρονη ιστορία της. Και η γνωστή τουρκάλα συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ παρατηρεί: «Εμείς οι Τούρκοι είμαστε συνηθισμένοι στα στρατιωτικά πραξικοπήματα: το 1960, το 1971 και το 1980, ενώ το 1997 και το 2007 έγιναν παρεμβάσεις μέσω έντονων υπομνημάτων από τις ένοπλες δυνάμεις. Κάθε πραξικόπημα προκάλεσε τεράστια ζημιά σε μια ήδη εύθραυστη δημοκρατία και οδήγησε σε ευρύτατες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Και αναρωτιέται: «Τι πρέπει να κάνουμε τώρα εμείς οι προοδευτικοί, δημοκράτες Τούρκοι;».
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που αναμένεται να διαρκέσει από 45 έως 90 ημέρες δίνει στον Ερντογάν την εξουσία να κυβερνήσει με προεδρικά διατάγματα, η συνταγματικότητα των οποίων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί στο αρμόδιο δικαστήριο. Του δίνει επίσης τη δυνατότητα, αν το επιλέξει, να περιορίσει τις μετακινήσεις, να διατάξει έρευνες χωρίς εισαγγελική άδεια, να κατασχέσει περιουσιακά στοιχεία και να απαγορεύσει τις δημόσιες συγκεντρώσεις. Πλέον ο Ταγίπ Ερντογάν έχει στα χέρια του αυτό που προσπαθούσε τα τελευταία χρόνια: απεριόριστη εξουσία. Η εμπειρία δείχνει πως δεν θα διστάσει να τη χρησιμοποιήσει, προκαλώντας τρόμο μεταξύ των πολιτικών του αντιπάλων και πυροδοτώντας ανησυχία για την ανεξαρτησία των θεσμών στην Τουρκία. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο ποια προεδρικά διατάγματα θα επιλέξει να υπογράψει, αποτελεί όμως δείγμα γραφής το γεγονός ότι 60.000 άνθρωποι στις ένοπλες δυνάμεις, στη δικαιοσύνη, την παιδεία και στις δημόσιες υπηρεσίες απολύθηκαν, απομακρύνθηκαν ή συνελήφθησαν προτού ακόμα επιβληθούν τα έκτακτα μέτρα.
Κι όμως, θυμάται η 44χρονη Σαφάκ, «το 2001 όταν ήρθε στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) είχε την υποστήριξη ακόμα και προοδευτικών πολιτών επειδή είχε υποσχεθεί να περιορίσει τις ένοπλες δυνάμεις σε στρατιωτικά θέματα και θέματα ασφαλείας - όπως δηλαδή πρέπει σε κάθε ώριμη δημοκρατία». Με άρθρο της στην «Guardian» μάς προτρέπει να εξετάσουμε τα γεγονότα της 15ης Ιουλίου υπό αυτό το ιστορικό φόντο. «Ηταν μια τρομακτική νύχτα με 290 νεκρούς και περισσότερους από 1.400 τραυματίες. Ηταν σαν να πήγε η χώρα πολλά χρόνια πίσω» παρατηρεί.
Οι πραξικοπηματίες υπολόγισαν ότι θα κέρδιζαν την υποστήριξη των αντιπάλων του ΑΚΡ, αλλά έκαναν λάθος. Ολα τα πολιτικά κόμματα στάθηκαν ενωμένα, «για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, η τουρκική κοινωνία έμεινε ενωμένη». Ο πρόεδρος Ερντογάν ρίχνει την ευθύνη σε ένα κομμάτι του στρατού που υποστηρίζει τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Αυτές οι κατηγορίες πρέπει να ερευνηθούν και οι υπεύθυνοι να προσαχθούν στη δικαιοσύνη, γράφει η Σαφάκ. Οπως παρατήρησε ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ντάνι Ρόντρικ, «οι γκιουλενιστές είχαν κίνητρο και η χρονική σύμπτωση της απόπειρας υποστηρίζει την ανάμειξή τους». Ο αρθρογράφος Μουσταφά Ακιόλ σημείωσε: «Ο ισχυρισμός ότι οι γκιουλενιστές αποτέλεσαν την κινητήριο δύναμη δεν είναι μια τρελή θεωρία συνωμοσίας. Είναι η πιο πιθανή θεωρία».
Η κοινότητα των γκιουλενιστών ήταν γνωστή επί πολλά χρόνια για τη δράση της σε φιλανθρωπικά έργα και στην παιδεία. Υπήρχε όμως πάντα μια πιο σκοτεινή πλευρά. Οι γκιουλενιστές ήταν δραστήριοι στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα, προωθώντας τη δική τους ατζέντα. Ο πόθος τους για εξουσία τούς κατέστρεψε στο τέλος. «Οι Τούρκοι προοδευτικοί και δημοκράτες δεν θα υποστηρίζαμε ποτέ τις φιλοδοξίες των γκιουλενιστών αξιωματικών - και αυτό όχι επειδή υποστηρίζουμε τον Ερντογάν. Το ΑΚΡ, όμως, είτε μας αρέσει είτε όχι, εξελέγη δημοκρατικά. Οι γκιουλενιστές όχι. Δεν έχουν καμία νομιμοποίηση».
Χθες εκπρόσωπος του φιλοκουρδικού κόμματος HDP δήλωσε: «Αν είχαν κερδίσει οι πραξικοπηματίες, θα είχαν κάνει τα ίδια». Ιστοσελίδες έκλεισαν, μπλοκαρίστηκε η πρόσβαση στο Wikileaks και υπάρχουν βάσιμες ανησυχίες ότι θα περιοριστούν οι ανεξάρτητες φωνές στον τουρκικό Τύπο αλλά και στον κουρδικό. Οπως αναφέρει το φιλοκουρδικό κόμμα σε ανακοίνωσή του, «το αποτυχημένο πραξικόπημα μετατράπηκε σε εργαλείο και ευκαιρία για την κυβέρνηση ώστε να διώξει όλους τους διαφωνούντες και να περιορίσει τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις ελευθερίες». Το σχολίασε και ο βετεράνος δημοσιογράφος Καν Νταντάρ αναφερόμενος στη φράση του Ερντογάν ότι το πραξικόπημα ήταν «δώρο Θεού»: «Ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει στο έπακρο αυτό το "δώρο" και θα ξεκινήσει ένα κυνήγι μαγισσών, αυξάνοντας την καταπίεση στη χώρα».
Η κυβέρνηση της Αγκυρας ισχυρίζεται ότι κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει επιβληθεί και στη Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Οπως όμως παρατηρεί η Εμα Σινκλέρ από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, «δεν μπορούμε να συγκρίνουμε τις δύο περιπτώσεις. Στη Γαλλία δεν υπάρχουν μαζικές συλλήψεις ούτε μαζικές διώξεις. Κυρίως δεν υπάρχει το σημαντικότερο, η διακυβέρνηση της χώρας με προεδρικά διατάγματα τα οποία δεν μπορεί να κριθούν από το Συνταγματικό Δικαστήριο».
Η Ελίφ Σαφάκ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη συνέχεια και για το τι θα κάνουμε «εμείς οι προοδευτικοί δημοκράτες Τούρκοι». Υπάρχουν ανησυχίες ότι αθώοι μπορεί να την πληρώσουν άδικα, γράφει. Και τι θα γίνει με τη σοβαρή πιθανότητα επαναφοράς της θανατικής ποινής; «Οι ψυχολογικές επιπτώσεις αυτής της απόπειρας πραξικοπήματος θα είναι τεράστιες», καταλήγει, «και οι πληγές θα χρειαστούν δεκαετίες για να κλείσουν. Εν τω μεταξύ η παράνοια, ο φόβος και η οργή θα βασιλεύουν. Αυτό που χρειάζεται η Τουρκία δεν είναι στρατιωτική δικτατορία ή αυταρχικό καθεστώς αλλά πραγματική πλουραλιστική δημοκρατία».
Πανίσχυρος, πλην ηττημένος: Του Βασίλη Θ. Καρατζά
Υπάρχει ένα περιστατικό που αναφέρεται στην τελευταία φάση της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο βάρβαρος στρατηγός ο οποίος θριάμβευσε στη μάχη της Ραβέννας εισέρχεται εν χορδαίς και οργάνοις στην κατακτημένη πόλη. Ενώ θα έπρεπε να ξεχειλίζει από την ηδονή του νικητή, κάτι τον βασανίζει. Κάτι τον κάνει να νιώθει εξαιρετικά άβολα. Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, κοιτάζει γύρω του, θαυμάζει τα μέγαρα και τα αγάλματα και συνειδητοποιεί πόσο μικρός, πόσο ασήμαντος είναι ο πολιτισμός του μπροστά στο μεγαλείο των ηττημένων. Με εκείνη τη θλίψη η οποία σε ωριμάζει, ο στρατηγός καταλαβαίνει ότι έχει ουσιαστικά κατακτηθεί από ό,τι κατέκτησε.
Εάν ο Ερντογάν διατηρεί το γνώθι σαυτόν, μάλλον θα έχει παρόμοια αισθήματα. Δυστυχώς ωστόσο για τον ίδιο και για τον λαό του, δεν έχει κατακτηθεί από το μεγαλείο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μα από το πιο προβληματικό κομμάτι της μετα-οθωμανικής Τουρκίας.
Το 2002, όταν ο Ερντογαν ήρθε στην εξουσία, η Τουρκία έγινε παράδειγμα προς μίμηση σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο. Μια χώρα πιστή στο Κοράνι, ταυτόχρονα όμως δημοκρατική και οικονομικά φιλελευθερη. Διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και μια σειρά ιδιωτικοποιήσεων έφεραν επενδύσεις και ανάπτυξη.
Εντυπωσιακή στάθηκε η πολιτική και κοινωνική φιλελευθεροποίηση. Για πρώτη φορά από το 1922, η τουρκική ηγεσία αποδέχθηκε πως η Τουρκία δεν περιορίζεται στο μονοδιάστατο κράτος του Κεμάλ. Αποτελεί τη διάδοχο μια πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας. Μονάχα οφέλη έχει να αποκομίσει από την ανάδειξη της ποικιλομορφίας της.
Μεγάλα τμήματα της κοινωνίας απέκτησαν πολιτική εκπροσώπηση. Πρωτίστως τα πιο παραδοσιακά θρησκευόμενα στρώματα, αλλά και πολλές μικρότερες ομάδες. Η ιστορική προσέγγιση με την ηγεσία των Κούρδων έφερε κοντά σε μια λύση για το κουρδικό ζήτημα. Συμβολικής σημασίας - πλην εξίσου σημαντικό - ήταν το συγκινητικό γράμμα που έγραψε ο Ερντογάν την 99η επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Πολλοί πίστεψαν τότε ότι η 100ή επέτειος θα σήμαινε την αναγνώριση της Γενοκτονίας και τη συγγνώμη. Μάταια. Ο Ερντογάν άρχισε σταδιακά να φοβάται τις δυνάμεις που ο ίδιος είχε απελευθερώσει. Για να μπορέσει να τις ελέγξει, χρειάστηκε το δεκανίκι του κεμαλικού κράτους: προσέγγισε το στρατιωτικό κατεστημένο (αυτό άλλωστε τον στήριξε πρόσφατα έναντια στους πραξικοπηματίες). Περιόρισε την ελευθεροτυπία. Επνιξε τα κοινωνικά κινήματα με τη βοήθεια των δυνάμεων καταστολής και των μυστικών υπηρεσιών.
Η Τουρκία προσομοιάζει πλέον προς το γκρίζο κεμαλικό κράτος της δεκαετίας του '50 και του '60 με ολίγη από Ισλάμ.
Το κράτος επιβάλλει τη μονοκόμματη τουρκική ταυτότητα που κατασκεύασαν οι κεμαλικοί. Βασίζεται στην παράνοια, στην ξενοφοβία και στον αντικουρδισμό (ο εσωτερικός εχθρός είναι πάντα απαραίτητος), καθώς και σε μια νέα εθνο-ισλαμική αντίληψη.
Η διαχείριση της οικονομίας έχει πάψει από καιρό να είναι σπουδαία. Ενας ένας, οι μεταρρυθμιστές πήγαν στα σπίτια τους τα τελευταία χρόνια. Ειδικό βάρος δίνεται πλέον στα προσωπικά συμφέροντα των φίλων του κόμματος. Με έμφαση σε εκείνα των μεγάλων κατασκευαστών που στηρίζουν και στηρίζονται από το κόμμα. Ακόμη και η σημαία, τοτέμ του κεμαλισμού, κυματίζει σήμερα ως λάβαρο του ΑΚΠ. Οσοι δεν έχουν απογοητευτεί οριστικά από τον Ερντογάν αποδίδουν την κάτω βόλτα που έχει πάρει στη μάχη εξουσίας η οποία μαίνεται ανάμεσα στον ίδιο και στον Γκιουλέν.
Εχουν δίκιο; Σύντομα θα το μάθουμε.
Οι πρώτες, πάντως, κινήσεις μετά το πραξικόπημα δείχνουν ότι ο Ερντογάν μαζί με τους εχθρούς του καταστρέφει και την κληρονομιά του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου