"...Από πότε η προστασία και η ενίσχυση του κράτους δικαίου είναι «τεχνοκρατικά» και «απολίτικα» αιτήματα; Πολύ φοβάμαι ότι ο κ. Τζανακόπουλος παρασύρεται από ιδεοληψίες. Οσο για τη γνωστή, εδώ και δύο χρόνια, κυβερνητική εξαγγελία, να την δούμε να πραγματώνεται και να μην το πιστεύουμε. Πιστεύω ότι θα είναι πολύ δύσκολο ο ΣΥΡΙΖΑ να πει όχι στην πρότασή μας. Θα πει ότι δεν θέλει να ορίζεται με πιο αξιοκρατικό τρόπο η ηγεσία της Δικαιοσύνης ή ότι πρέπει να ισχύει το υπάρχον σύστημα για την ευθύνη υπουργών; Εκτός κι αν έχει μετεξελιχθεί σε ολοκληρωτικό κόμμα και δεν το γνωρίζουμε. Θα είναι πολύ δύσκολο σ' αυτά τα τελείως προφανή ζητήματα να μας πει ότι δεν συμφωνεί. Γιατί; Επειδή ο ίδιος δεν έχει την πρωτοβουλία; Θυμίζω επίσης ότι η σημερινή Βουλή δεν χρειάζεται να προβλέψει την κατεύθυνση της αναθεώρησης. Το θέμα είναι να κριθούν τα επίμαχα άρθρα αναθεωρητέα. Θεωρώ ότι είναι απίθανο, βέβαια, να συναινέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να ψηφιστούν με 180, γιατί θα είναι σαν να δίνει το ελεύθερο στην επόμενη πλειοψηφία...."

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 23-25/03/18

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"


Μετά το Μνημόνιο, το Σύνταγμα
Τα δικαστικά και κοινοβουλευτικά μέτωπα που έχει ανοίξει η κυβέρνηση μεταθέτουν για το φθινόπωρο το άνοιγμα του σχετικού φακέλου – Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που επιδιώκει το Μαξίμου και πώς αντέδρασε στην πρόταση του Νίκου Αλιβιζάτου

Toυ 'Αρη Ραβανού

Αποφασισμένη εμφανίζεται η κυβέρνηση να προωθήσει τις απαραίτητες κοινοβουλευτικές πρωτοβουλίες για να εκκινήσει η διαδικασία της συνταγματικής αναθεώρησης. Αν και στο Μέγαρο Μαξίμου υπήρχε αρχικά η σκέψη να εκκινήσει τη διαδικασία παράλληλα - εντός του Μαρτίου - με τις εν εξελίξει διαδικασίες, δικαστικές και κοινοβουλευτικές, για διάφορες υποθέσεις (δίκη της Siemens, Εξεταστική για ΚΕΕΛΠΝΟ, κ.ά.), ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας αποφάσισε τελικά το άνοιγμα του φακέλου «Συνταγματική Αναθεώρηση» να μετατεθεί χρονικά.

Η κεντρική ιδέα είναι ο φάκελος να ανοίξει μετά τη λήξη του τρίτου οικονομικού προγράμματος, το προσεχές φθινόπωρο, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Εξάλλου, υπάρχει καθορισμένο πλαίσιο οριζόμενο από το Σύνταγμα - δηλαδή, κήρυξη της επόμενης Βουλής ως αναθεωρητικής, προσδιορισμός των προς αναθεώρηση άρθρων κ.ά. 

Η κίνηση του Κινήματος Αλλαγής να θέσει το θέμα στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης δημιουργεί νέα δεδομένα, αλλά μέχρι στιγμής η κυβέρνηση παραμένει προσανατολισμένη στο να μη βιαστεί στην παρούσα φάση, εκτός απρόοπτου. Ομως, η προ ημερών κίνηση του καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου Νίκου Αλιβιζάτου, κεντρικού στελέχους του Κινήματος Αλλαγής να παραστεί σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Κωνσταντίνος Καραμανλής και να παρουσιάσει πρόταση που φαίνεται να συγκεντρώνει τη συναίνεση του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, ενεργοποίησε αρνητικά αντανακλαστικά στο Μέγαρο Μαξίμου.

«Ο κ. Αλιβιζάτος γενικώς έχει κάνει διάφορες προτάσεις, οι οποίες κινούνται στο πλαίσιο μιας τεχνοκρατικής και απολίτικης ιδεολογίας, την οποία ο ίδιος τα τελευταία χρόνια πρεσβεύει» είναι το μήνυμα της κυβέρνησης μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Τζανακόπουλου. Η κυβέρνηση από την πλευρά της, μέσω της επιτροπής που είχε οριστεί υπό τον καθηγητή Μιχάλη Σπουρδαλάκη, έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία διαβούλευσης με φορείς και πολίτες (είτε ηλεκτρονικά, είτε μέσω των 16 μεγάλων συνελεύσεων και των οκτώ ημερίδων στις πρωτεύουσες των περιφερειών).

Οι προτάσεις του Μαξίμου. Η κεντρική γραμμή είναι ότι οι προτάσεις της κυβέρνησης στοχεύουν στην ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων, στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και στην αποτελεσματικότερη προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών.

Για τον Πρωθυπουργό, μία από τις βασικές αλλαγές που πρέπει να τεθούν προς συζήτηση και αφορούν και τα διάφορα σκάνδαλα που συζητούνται αυτή την περίοδο είναι η αλλαγή του πολυσυζητημένου άρθρου 86 του Συντάγματος σχετικά με την ποινική ευθύνη των υπουργών.

Ανεξάρτητα από τον χρόνο εκκίνησης της διαδικασίας, ακόμα συζητείται και είναι πολύ πιθανόν, το επόμενο διάστημα, να παρουσιαστούν οι βασικές πτυχές της κυβερνητικής πρότασης για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, ενώ σε κάποιους κύκλους συζητείται ακόμα και το σενάριο να γίνει δημοψήφισμα για το Σύνταγμα, αλλά μέχρι στιγμής έχει ελάχιστες έως μηδαμινές πιθανότητες.

Τα βασικά στοιχεία της πρότασης είναι η αλλαγή της αρχιτεκτονικής του πολιτικού συστήματος, η κατοχύρωση των ευρύτερων κοινωνικών δικαιωμάτων, η ενδυνάμωση του Κοινοβουλίου και η ενίσχυση της διαφάνειας του κράτους, με έμφαση στην πρόσβαση των πολιτών στα δημόσια έγγραφα.

Σχετικά με τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, η κεντρική κατεύθυνση του Μεγάρου Μαξίμου είναι να ενισχυθούν οι μορφές της άμεσης δημοκρατίας έναντι του πρωθυπουργικού μοντέλου διακυβέρνησης. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα δίνεται η δυνατότητα στους βουλευτές να εισηγούνται νομοσχέδια, θα διευκολύνεται η δυνατότητα διενέργειας συμβουλευτικών δημοψηφισμάτων, ενώ θα μπορούν να προκληθούν δημοψηφίσματα από μεγάλο αριθμό πολιτών, τα οποία στηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, ως μορφή άμεσης δημοκρατίας.

Τα κοινωνικά δικαιώματα. Στο πεδίο των κοινωνικών δικαιωμάτων, θα προταθεί η κατοχύρωση δημόσιων αγαθών (νερό, ενέργεια κ.ά.), ενώ θα τεθούν και θεσμικές ρήτρες για την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων. Βάρος θα δοθεί στην ενίσχυση των διαδικασιών του Κοινοβουλίου, ένα θέμα που έχει συζητήσει ο Αλέξης Τσίπρας με τον Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση.

Με βάση τα όσα μελετώνται στο εσωτερικό της κυβέρνησης, υπάρχει και η εισήγηση - και φαίνεται ότι θα γίνει - να ανοίξει η συζήτηση για το ανώτατο όριο της κοινοβουλευτικής θητείας, τις συνθήκες διαφάνειας στα οικονομικά των κομμάτων, αλλά και την αποσύνδεση της διαδικασίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τη διάλυση της Βουλής.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Το μείζον πολιτικό θέμα είναι οι διατάξεις που αφορούν την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας με τη συμμετοχή των πολιτών, ώστε να αποσυνδεθεί η προεδρική εκλογή από τη διάλυση της Βουλής. Με βάση τις υφιστάμενες πληροφορίες, στην κυβερνητική πρόταση προβλέπεται ότι εάν στις δύο πρώτες ψηφοφορίες δεν υπάρξει η προβλεπόμενη πλειοψηφία (δηλαδή 200 και 180), τότε θα υπάρξει απευθείας εκλογή και οι πολίτες θα επιλέξουν μεταξύ των δύο πρώτων υποψηφίων. Ενα ιδιαίτερο πεδίο για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η προώθηση διατάξεων που συνδέονται με τα νέα πολιτισμικά και γλωσσικά δικαιώματα, τις έμφυλες ταυτότητες, καθώς και τα λεγόμενα νέου τύπου δικαιώματα.

Νέα Δημοκρατία
«Ναι» στη συζήτηση, «όχι» στα επικοινωνιακά τρικ

Του Γιάννη Σαραντάκου

Ετοιμη να συμμετάσχει σε μια ουσιαστική συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος είναι η ΝΔ, υπό την προϋπόθεση ότι αυτή θα γίνει μέσα στα πλαίσια του Κοινοβουλίου και από την αρμοδία Επιτροπή. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε θέσει το θέμα αμέσως μετά την εκλογή του στην ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και δηλώνει πρόθυμος να βοηθήσει προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού του καταστατικού χάρτη της χώρας. 

Οι ενστάσεις όμως ως προς τις πραγματικές προθέσεις του Αλέξη Τσίπρα δεν είναι λίγες, αλλά - όπως επισημαίνουν στενοί συνεργάτες του προέδρου της ΝΔ - αξίζει να γίνει μια σοβαρή προσπάθεια για να υπάρξει μια μίνιμουμ συναίνεση στα ουσιαστικά ζητήματα. Σε κάθε περίπτωση - σημειώνουν τα ίδια πρόσωπα - η ΝΔ θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και από εκεί και πέρα είναι ευθύνη του Πρωθυπουργού εάν πράγματι θέλει τις αλλαγές ή απλώς θα χρησιμοποιήσει την όλη διαδικασία ως ένα ακόμη επικοινωνιακό τρικ, γεγονός που θα οδηγήσει στο να χαθεί μια ακόμη ευκαιρία για τη χώρα. Βουλευτές της ΝΔ, που έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα, θεωρούν ότι ο Αλέξης Τσίπρας θα επιχειρήσει να μεταμορφώσει την αναθεώρηση σε «πρόγραμμα Θεσσαλονίκης νούμερο 2».

Να εντάξει δηλαδή σε αυτή την προσπάθεια θέματα όπως είναι ο κατώτατος μισθός, η συνταγματική κατοχύρωση της 13ης σύνταξης κ.ά. με σκοπό να «κλείσει το μάτι» σε ψηφοφόρους που εξαπατήθηκαν το '15 και να τους υποσχεθεί τα ίδια, βάζοντας - αυτή τη φορά - έναν «συνταγματικό μανδύα» στις εξαγγελίες του.

Τα εννέα γαλάζια σημεία. Η ΝΔ σε μια τέτοια προσπάθεια δεν πρόκειται να πάρει μέρος και θα μείνει πιστή στα εννέα σημεία που είχε προτείνει από την πρώτη στιγμή και τα οποία είναι τα εξής:
1. Αποσύνδεση της διάλυσης της Βουλής από τη διαδικασία εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας.
2. Αναβάθμιση του Κοινοβουλίου.
3. Κατάργηση του άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών και ταυτόχρονος περιορισμός της ισχύος της βουλευτικής ασυλίας.
4. Επέκταση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας.
5. Διαμόρφωση ασφαλούς φορολογικού και ασφαλιστικού καθεστώτος.
6. Ενίσχυση της λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας των δικαστών.
7. Δυνατότητα λειτουργίας στη χώρα μη κρατικών πανεπιστημίων.
8. Απλοποίηση της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος.
9. Κατάργηση γραφειοκρατικών διατάξεων που δεν συνεισφέρουν στην ανθεκτικότητα και την ευκρίνεια ενός σύγχρονου Συντάγματος.

Κίνημα Αλλαγής
Πρόταση με στόχο την εθνική συνεννόηση

Της Μυρτώς Λιαλιούτη

Με όχημα την πρόταση για συνταγματική αναθεώρηση, το Κίνημα Αλλαγής επιχειρεί την πρώτη προσπάθεια σύγκλισης και εθνικής συνεννόησης, στο πλαίσιο που έθεσε στο πρόσφατο Συνέδριο η επικεφαλής του Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά. Αυτή η προσέγγιση με τη ΝΔ θα μπορούσε να αποτελέσει και πρόβα τζενεράλε για την επαύριον των εκλογών - αν, τελικά, οι δημοσκοπήσεις για πρωτιά του Κυριάκου Μητσοτάκη επιβεβαιωθούν και ανεξάρτητα με το αν η συνεννόηση μεταξύ τους θα καταλήξει σε κυβερνητικό σχήμα ή όχι. Χρειάζονται, άλλωστε, οι υπογραφές μόνο πενήντα βουλευτών για να συγκροτηθεί Επιτροπή Αναθεώρησης και μαζί Κίνημα Αλλαγής και ΝΔ φτάνουν τους εβδομήντα. Υποχρεωτικά, ωστόσο, στην Επιτροπή θα προεδρεύει κάποιος εκ της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Στόχος, για να εκκινηθεί επί της ουσίας η διαδικασία, είναι να συναινέσει και ο ΣΥΡΙΖΑ, έτσι ώστε να διαμορφωθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία για να κηρυχθεί η επόμενη Βουλή αναθεωρητική - ακόμα κι αν υπάρχουν διφορούμενες απόψεις ως προς την τελική μορφή των άρθρων.

Ενίσχυση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η πρόταση του Κινήματος Αλλαγής, επεξεργασμένη, μεταξύ άλλων, από τον Νίκο Αλιβιζάτο, τον Ξενοφώντα Κοντιάδη και τον Γιάννη Βούλγαρη, έχει ως βάση του την ενίσχυση του ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας και τη δημιουργία ενός «σταθερού εκλογικού κύκλου» - κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται με τη μείωση των ψήφων που απαιτούνται στην τρίτη ψηφοφορία για την εκλογή του εκάστοτε Προέδρου σε 160, έπειτα από παράταση της θητείας του για έναν χρόνο, αλλά και πλειοψηφία 3/5 για προκήρυξη πρόωρων εκλογών λόγω «εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας».

Οι αλλαγές, ωστόσο, αφορούν και μια σειρά από άρθρα και διατάξεις που διαχρονικά «ταλαιπωρούν» τις κυβερνήσεις, όπως ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, η στελέχωση των ανεξάρτητων Αρχών, η χρηματοδότηση των κομμάτων και το άρθρο 16, με το βλέμμα στην αποκρατικοποίηση των πανεπιστημίων. Κύριος στόχος είναι η διαδικασία της αναθεωρητικής διαδικασίας να απλοποιηθεί, έτσι ώστε όλα τα άρθρα, εκτός αυτών που αφορούν την αλλαγή του πολιτεύματος, να αναθεωρούνται σε μια Βουλή, με πλειοψηφία 3/5 και ελάχιστη διάρκεια τα πέντε χρόνια.

ΠΟΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ;

Του Γιώργου Χ. Σωτηρέλη*

Τελικά, τι γίνεται με τη συνταγματική αναθεώρηση; Γιατί τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ - δηλαδή τα μόνα κόμματα που διαθέτουν τον απαιτούμενο αριθμό (50) βουλευτών για να ξεκινήσει η σχετική διαδικασία - έχουν μείνει τόσα χρόνια στα λόγια παρά τις επανειλημμένες και συχνά λαϊκιστικές διακηρύξεις τους;

Απάντηση στα εύλογα αυτά ερωτήματα των πολιτών δεν έχει ακόμη δοθεί. Υποτίθεται ότι αρχικά το εμπόδιο ήταν η πενταετία που έπρεπε να παρέλθει από την προηγούμενη αναθεώρηση, του 2008. Τελικά, όμως, πέρασε άλλη μια πενταετία και η αναθεώρηση καρκινοβατεί, με ορατό τον κίνδυνο να παραπεμφθεί και πάλι στις ελληνικές καλένδες.

Πού βρίσκεται σήμερα η αναθεώρηση; Η μεν κυβέρνηση, η οποία εμφανώς αγνοεί τον θεσμικό ρόλο της αλλά και τους σημερινούς συσχετισμούς, προσπαθεί μάταια να κρύψει την ανυπαρξία επεξεργασμένης συνταγματικής πολιτικής πίσω από μια ψευδαίσθηση «διαλόγου με τον λαό» (περιφέροντας ανά τας πόλεις και τας αγυιάς, μέσω μιας αμφιλεγόμενης Επιτροπής, ορισμένες γενικόλογες και μαξιμαλιστικές εξαγγελίες αλλά και αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο σχετικού - αντισυνταγματικού σε κάθε περίπτωση - δημοψηφίσματος). Η δε ΝΔ αποφάσισε ,επιτέλους, έπειτα από χρόνια πολιτικής αοριστολογίας, να οργανώσει μια ευρεία εκδήλωση, προσπαθώντας να διαμορφώσει, επιτέλους, συγκεκριμένες αναθεωρητικές θέσεις και προτάσεις. Με αυτά τα δεδομένα, είναι αξιοπρόσεκτη μια εντελώς μινιμαλιστική πρόταση που διατυπώθηκε από τον συνάδελφο Νίκο Αλιβιζάτο: να περιορισθεί η αναθεώρηση, προκειμένου να καταστεί ευχερέστερη, μόνο σε 5+1 σημεία, στα οποία έχουν σημειωθεί ευρύτερες συγκλίσεις (ευθύνη υπουργών, βουλευτική ασυλία, επιλογή ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων, ενίσχυση ανεξάρτητων Αρχών, εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και αλλαγή του τρόπου αναθεώρησης του Συντάγματος). Αυτή υιοθετήθηκε ήδη, όπως ανακοινώθηκε, από το Κίνημα Αλλαγής και τη ΝΔ, όχι όμως και από τον ΣΥΡΙΖΑ, που φαίνεται να επιμένει - θεμιτά καταρχήν - σε ευρύτερη ιδεολογικοπολιτική συζήτηση. Αρα, προς το παρόν δεν φαίνεται να διαμορφώνονται οι όροι της απαιτούμενης από το Σύνταγμα ευρύτερης συναίνεσης (180 ή έστω, εναλλακτικά, 151 ψήφοι).

Ωστόσο, δεδομένου ότι η πολιτική αφετηρία της πρότασης είναι όντως ενδιαφέρουσα, θα μπορούσε ίσως να επιλεγεί ο εξής συγκερασμός:

Πρώτον, να κατατεθούν ως τάχιστα στη Βουλή όλες οι προτάσεις για τις αναθεωρητέες διατάξεις ώστε να φανεί το ιδιαίτερο ιδεολογικοπολιτικό στίγμα τους (π.χ. θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε τι θα πουν πλέον τα κόμματα τόσο για τον χωρισμό Κράτους - Εκκλησίας όσο και για τη σύσταση Συνταγματικού Δικαστηρίου ύστερα από την πρόσφατη «ελληνοχριστιανική» και όζουσα «θεοκρατικού» κατηχητισμού ερμηνεία του Συμβουλίου της Επικρατείας, που μοιάζει να αρνείται πλέον να ερμηνεύει το Σύνταγμα υπό το πρίσμα μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής - ανοιχτής και δημοκρατικής - κοινωνίας).

Δεύτερον, να συμφωνηθεί ότι η Επιτροπή που θα συσταθεί στη Βουλή, μετά την υποβολή των προτάσεων, θα φέρει στην Ολομέλεια μόνον εκείνες που συγκεντρώνουν ευρύτερη συναίνεση. Αυτές, βέβαια, μπορεί να αποδειχθούν περισσότερες από τις 5+1, συμπεριλαμβάνοντας, για παράδειγμα, είτε τη συνταγματική καθιέρωση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, για ενίσχυση της προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων, είτε τον δικαστικό έλεγχο των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, για να μην επαναληφθούν φαινόμενα που τραυματίζουν το πολίτευμα, είτε την απαλλαγή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον στενό κορσέ που του έχει φορέσει η αναθεώρηση του 1986 ως προς την άσκηση ορισμένων ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων είτε, ακόμη, και κάποιο από τα δύο προαναφερθέντα θέματα (έστω και με 151).

Τα ανωτέρω προϋποθέτουν, βέβαια, ότι θα πρυτανεύσει επιτέλους νηφαλιότητα και μετριοπάθεια ώστε να μην ξαναχαθεί η ευκαιρία να γίνουν ορισμένες από καιρό ώριμες τροποποιήσεις. Οσο δε για τις ευρύτερες, ριζικότερες αλλά και ιδεολογικοπολιτικά επίμαχες, αυτές θα έχουν μεν προταθεί ένθεν κακείθεν, αλλά θα κριθούν σε ευθετότερο χρόνο και με ευχερέστερη πλέον διαδικασία, αποτελώντας ταυτόχρονα κριτήριο για τη μελλοντική πολιτική και προγραμματική αξιολόγηση των κομμάτων.

*Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 23-25/03/18

H ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΜΥΡΤΩ ΛΙΑΛΙΟΥΤΗ

«Το κλίμα διχόνοιας δεν μπορεί να περάσει στους θεσμούς», δηλώνει στα «ΝΕΑ» ο Νίκος Αλιβιζάτος. Ο συνταγματολόγος, που συνέβαλε στην πρόταση του Κινήματος Αλλαγής για τη συνταγματική αναθεώρηση, αναλύει τους λόγους για τους οποίους η συζήτηση γύρω από το Σύνταγμα πρέπει να ανοίξει άμεσα. «Πιστεύω ότι θα είναι πολύ δύσκολο ο ΣΥΡΙΖΑ να πει όχι στην πρότασή μας. Εκτός κι αν έχει μετεξελιχθεί σε ολοκληρωτικό κόμμα και δεν το γνωρίζουμε», σχολιάζει, απαντώντας στην κριτική του κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Τζανακόπουλου.

Πώς προέκυψε η πρόταση για συνταγματική αναθεώρηση;

Επεξεργαζόμενοι τις θέσεις του Κινήματος Αλλαγής για τους θεσμούς, προέκυψε, και νομίζω εύλογα, η διάκριση ανάμεσα σε απώτερα ζητήματα, στα οποία υπάρχει έντονο το ιδεολογικοπολιτικό στίγμα, και σε άμεσα, συγκεκριμένα ζητήματα. Για τα απώτερα, έχουμε καιρό να συζητήσουμε, από την στιγμή που δεν υπάρχουν ακόμα γενικότερες συναινέσεις. Για τα άμεσα, αντίθετα, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο - και επειδή δεν είμαστε πανεπιστημιακό σεμινάριο, αλλά και γιατί υπάρχει ένα πάνδημο αίτημα το πολιτικό σύστημα να ανταποκριθεί στην ανάγκη για εξυγίανση, προστατεύοντας το κράτος δικαίου που απειλείται. Πάνω σ' αυτό συνθέσαμε την πρόταση, να μην μπορεί η εκάστοτε πλειοψηφία να κάνει ό,τι θέλει. Λίγο να μιλήσεις με ανθρώπους που παρακολουθούν τα ελληνικά πράγματα, τους κάνει τρομερή εντύπωση το κλίμα διχόνοιας, η κάθετη διχοτόμηση. Αν αυτή περάσει στους θεσμούς, είναι το προεόρτιο του εθνικού διχασμού και του εμφυλίου πολέμου.

Η πρότασή σας, επομένως, τι περιλαμβάνει;

Το άρθρο για την ευθύνη υπουργών, για τη βουλευτική ασυλία, για την επιλογή προέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων και των προέδρων των Αρχών και για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Για το πρώτο, ας πούμε, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών αναθέτει αυτήν την αρμοδιότητα σε δικαστικό όργανο -το τελευταίο παράδειγμα είναι η Γαλλία, με εισαγγελείς και τακτικούς δικαστές. Τα κόμματα είναι διστακτικά, γιατί δεν είναι έτοιμα να θυσιάσουν την πυρηνική βόμβα που έχουν στα χέρια τους, την δυνατότητα να χώσουν μέσα τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Πλέον έχω την εντύπωση πως οι συνθήκες έχουν ωριμάσει. Αυτό, όμως, που λύνει όλα τα άλλα είναι ο τρόπος αναθεώρησης του Συντάγματος. Δυστυχώς, το ισχύον σύστημα καθιστά λογικές τις πληθωρικές αναθεωρήσεις. Πρόκειται, όμως, για ένδειξη υπανάπτυξης. Οι αναθεωρήσεις πρέπει να λύνουν υπαρκτά προβλήματα. Θυμίζω ότι το γαλλικό Σύνταγμα του 1958 έχει αναθεωρηθεί πάνω από 30 φορές και το γερμανικό του 1949, πάνω από 100. Εχει «μπαναλοποιηθεί» η αναθεώρηση και αυτό πρέπει να γίνει και εδώ - με αυξημένη πλειοψηφία, αλλά σε μία Βουλή και χωρίς την αναθεωρητική αδράνεια.

Κάτι τέτοιο δεν θα διευκόλυνε και αλλαγές που ίσως δεν θα έπρεπε να γίνουν;
Οι αυξημένες πλειοψηφίες δεν προδικάζουν κάτι τέτοιο. Ακόμα όμως κι αν συνέβαινε, θα μπορούσαμε αργότερα να επανέλθουμε. Εχουμε λύσει πια τα ζητήματα που επέβαλαν σκληρότητα του Συντάγματος. Το όριο ηλικίας των καθηγητών του πανεπιστημίου, ας πούμε, γιατί πρέπει να το έχουμε; Υπάρχουν μια σειρά από διατάξεις που προστατεύουν συντεχνιακά συμφέροντα που πρέπει να εκλείψουν. Αν θέλει μια πλειοψηφία να το βάλει, η επόμενη μπορεί να το βγάλει.

Είμαστε όμως μια χώρα που πέρασε πρόσφατα δικτατορία...

Σχεδόν 45 χρόνια πριν. Η Ισπανία, με παρόμοια ιστορία, έχει προχωρήσει. Πρέπει να κοιτάμε μπροστά. Παθιάζομαι με την ιστορία, όμως εδώ υπάρχει ένα υπόλειμμα άλλης εποχής. Δεν νομίζω ότι τίθεται θέμα σταθερότητας του πολιτεύματος. Σε αντίθεση με αυτό που συνέβη το 1936 και το 1967, το Σύνταγμα άντεξε, με τις όποιες διαστρεβλώσεις. Υπάρχουν όμως κάποιες ατυχείς διατάξεις που ευνοούν την εκτροπή.

Δηλαδή;

Οι σχετικές με την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Δεν είναι δυνατόν το σύστημα να μείνει ως έχει. Νομίζω πως έχει λογική να επιλέγει ο Πρόεδρος από έναν κατάλογο που θα του υποβάλλεται. Να θυμίσω, επίσης, ότι το 2020 βρισκόμαστε μπροστά στην επόμενη εκλογή Προέδρου. Αν δεν υπάρξει λύση, ελλοχεύει ο κίνδυνος να προκληθούν νέες εκλογές όπως το 2015. Αυτό δεν νομίζω ότι είναι κάτι που πρέπει να ξαναζήσει η χώρα, οφείλουμε να το προλάβουμε. Εκτός, φυσικά, αν ακολουθήσει ο κ. Παυλόπουλος την πρόταση του κ. Μάνου και σπεύσει να προκαλέσει εκλογές τώρα παραιτούμενος.

Η παρουσία σας στην εκδήλωση του Ιδρύματος Κωνσταντίνος Καραμανλής σηματοδοτεί μια προσέγγιση με τη ΝΔ;

Δεν τους είδα αρνητικούς. Δεν παρέστη, βέβαια, ο κύριος Μητσοτάκης, αλλά όλοι οι ιθύνοντες που ασχολούνται με το θέμα. Είδα στα πρόσωπά τους αρκετό ενδιαφέρον. Μιλάμε για τα think tanks των κομμάτων, τα οποία οφείλουν να παίρνουν υπόψη την αξίωση της κοινής γνώμης. Αν περάσει αυτή η Βουλή χωρίς να έχει κινηθεί η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος, ο κόσμος δικαίως θα μας μουντζώνει.

Θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να συναινέσει σε μια τέτοια πρόταση; Ο Δημήτρης Τζανακόπουλος ήδη την αποκάλεσε «τεχνοκρατική και απολιτίκ».

Από πότε η προστασία και η ενίσχυση του κράτους δικαίου είναι «τεχνοκρατικά» και «απολίτικα» αιτήματα; Πολύ φοβάμαι ότι ο κ. Τζανακόπουλος παρασύρεται από ιδεοληψίες. Οσο για τη γνωστή, εδώ και δύο χρόνια, κυβερνητική εξαγγελία, να την δούμε να πραγματώνεται και να μην το πιστεύουμε. Πιστεύω ότι θα είναι πολύ δύσκολο ο ΣΥΡΙΖΑ να πει όχι στην πρότασή μας. Θα πει ότι δεν θέλει να ορίζεται με πιο αξιοκρατικό τρόπο η ηγεσία της Δικαιοσύνης ή ότι πρέπει να ισχύει το υπάρχον σύστημα για την ευθύνη υπουργών; Εκτός κι αν έχει μετεξελιχθεί σε ολοκληρωτικό κόμμα και δεν το γνωρίζουμε. Θα είναι πολύ δύσκολο σ' αυτά τα τελείως προφανή ζητήματα να μας πει ότι δεν συμφωνεί. Γιατί; Επειδή ο ίδιος δεν έχει την πρωτοβουλία; Θυμίζω επίσης ότι η σημερινή Βουλή δεν χρειάζεται να προβλέψει την κατεύθυνση της αναθεώρησης. Το θέμα είναι να κριθούν τα επίμαχα άρθρα αναθεωρητέα. Θεωρώ ότι είναι απίθανο, βέβαια, να συναινέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να ψηφιστούν με 180, γιατί θα είναι σαν να δίνει το ελεύθερο στην επόμενη πλειοψηφία.