ΟΙ ΑΙΤΙΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΤΟ Ι.Ε.Π., ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΝΑ ΣΥΜΦΩΝΗΣΕΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ, ΜΕ ΜΠΟΛΙΚΗ ΙΔΕΟΛΗΨΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟ ΓΙΑ...ΜΑΧΟΜΕΝΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ!

Από την "ΕΣΤΙΑ", την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

 και τον κλώνο της "Ε"

"ΕΣΤΙΑ", 24/05/17

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 24/05/17

"Εφ.Συν", 24/05/17

Να αλλάξει το Πρόγραμμα Σπουδών στην Ιστορία;

Της Άννας Στριφτόμπολα*

Βρίσκεται σε εξέλιξη ο διάλογος για το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στο μάθημα της Ιστορίας και αφορμή για το κείμενο αυτό είναι η ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ) επί του σχεδίου του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).

Μιλώ ως δασκάλα Ιστορίας από το 1984, ως πολίτης που θέλω οι νέοι να γνωρίζουν Ιστορία και πιστεύω ότι η Ιστορία βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν τον κόσμο.

Το ΙΕΠ κατέθεσε μια πρόταση. Θεωρώ ότι είναι επιτακτική ανάγκη να επιδειχθεί διάθεση σύνθεσης, από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τα φυσικά πρόσωπα, κάτι το οποίο δεν διακρίνει την ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων (ΠΕΦ).

Σταχυολογώ από την ανακοίνωσή της:

➨ «Εκφράζει τη συνολική της αντίθεση στο προτεινόμενο σχέδιο το οποίο μεταβάλλει ριζικά τον χαρακτήρα του μαθήματος της Ιστορίας εκτρέποντάς το προς κατευθύνσεις που δεν πληρούν τους επιστημονικούς και παιδαγωγικούς του στόχους».

Για να κάνεις την προαναφερθείσα εκτίμηση, είτε θεωρείς ότι αυτό που παράγεται σήμερα στα τμήματα Ιστορίας των Πανεπιστημίων δεν είναι Ιστορία είτε προσέρχεσαι σε έναν διάλογο έχοντας εκ των προτέρων αποφασίσει ότι δεν μπορούν να γίνουν συνθέσεις.

Ομως, η θέση της ΠΕΦ δεν μπορεί να απηχεί μόνο την ιδεολογικοπολιτική τοποθέτηση του προεδρείου της.

Εξάλλου, με πόσους συναδέλφους συζήτησε; Πόσες εκδηλώσεις έκανε;

Ας μην είμαστε υποκριτές. Αν θέλουμε νέο πρόγραμμα σπουδών, πρέπει να συνθέσουμε και όχι να ταμπουρωθούμε.

Το σχολείο το χρειάζεται, η ΠΕΦ τι απαντά; «Οχι σε όλα;».

➨ «Παιδαγωγικά ωφέλιμο είναι να γνωρίσουν οι μαθητές τους εξω-ευρωπαϊκούς πολιτισμούς και την ιστορία λαών πέρα από τα όρια του δυτικού πολιτισμού, όμως εφόσον προηγουμένως έχουν γνωρίσει σε βάθος την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία».

Μιλάμε για παιδιά 8-16 ετών και θέτουμε ως προϋπόθεση για τη γνώση της παγκόσμιας ιστορίας την «σε βάθος» γνώση της ελληνικής;

Επίσης, η μακρόχρονη εμπειρία του ελληνοκεντρισμού στη διδασκαλία του μαθήματος δεν φέρει ευθύνη για τον εθνικισμό ή την αντίληψη περί «αναδέλφου έθνους»;

➨ «Η νέα αντίληψη για την Ιστορία και τη διδασκαλία της, που κυριαρχεί στα Προγράμματα Σπουδών του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, βασίζεται… σε υποκειμενικές σχετικιστικές αλήθειες».

Ποια ιστορική αφήγηση αφίσταται του σχετικισμού; Ο Θουκυδίδης είναι -και δεν το κρύβει- απολογητής της αθηναϊκής ισχύος.

Αυτό δεν τον κάνει χειρότερο ιστορικό. Ισα ίσα τον καθιστά ἐς αἰεὶ επίκαιρο, γοητευτικό δάσκαλο και αναλυτή.

Ο ιστορικός δεν αποτελεί προϊόν της εποχής του; Το ποιες πηγές διασώθηκαν και ποιες καταστράφηκαν δεν κρίθηκε με «σχετικιστικά»/υποκειμενικά κριτήρια;

Η υφέρπουσα άποψη ότι «υπάρχει μία Ιστορία και την αναζητούμε» εκθέτει τα παιδιά στον κίνδυνο του δογματισμού και της ανιστορικότητας, έρμαια σε κάθε λογής μεσσιανισμό.

Θέλω οι μαθητές να γνωρίζουν ότι η Ιστορία είναι μια κοινωνική επιστήμη, η οποία εμπεριέχει την υποκειμενικότητα και τον υποκειμενισμό.

➨ «Το να κατανοήσουν σήμερα οι νέοι την παθολογία, την τραγωδία, το “τραύμα” του πολέμου και την προσωρινή ισορροπία, την οποία επιφέρει η αλληλεγγύη, είναι ένα μέρος της ιστορικής προσέγγισης και αν εμείνουμε σ’ αυτό, εξετάζουμε την Ιστορία μονόπλευρα. Το ουσιαστικό στοιχείο της Ιστορίας είναι η αναζήτηση των αιτίων και των κινητήριων δυνάμεων, οι οποίες οδηγούν τους ισχυρούς σε άδικες πράξεις».

Εύλογα αναρωτιέμαι γιατί το ένα έρχεται σε αντίθεση με το άλλο.

Και εάν η προσέγγιση του «τραύματος» είναι μονόπλευρη εξέταση, τότε η υπόρρητη τελεολογική, μηχανιστική αντίληψη περί κινητηρίων δυνάμεων δεν συνθέτει ιδεοληψία;

Γιατί τα παιδιά πρέπει οπωσδήποτε να καθοδηγούνται σε μια συγκεκριμένη ερμηνεία και να μην παρουσιάζονται σε αυτά οι δυο-τρεις βασικές, ώστε μεγαλώνοντας να κρίνουν;

➨ «Η διδασκαλία της πολιτικής ιστορίας, που εστιάζει στην παρουσίαση πολιτικών-στρατιωτικών γεγονότων και στη δράση μεγάλων προσωπικοτήτων, χωρίς να αποτελεί τη μοναδική επιλογή, ενδείκνυται ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες».

Δεν έχουν διαβάσει Μπροντέλ, Annales; Γράφουν σαν να μην υπάρχουν οι «από κάτω», σαν να μην έχουν υπάρξει η οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική Ιστορία, η Ιστορία του φύλου, η προφορική Ιστορία.

Νομίζω ότι η πρόταση του ΙΕΠ κινείται σε σωστή κατεύθυνση και μπορεί να αποτελέσει μια βάση συζήτησης.

Αναγκαίες παρατηρήσεις:

1. Είναι μαξιμαλιστικό και σε αρκετά σημεία αφίσταται της σχολικής πραγματικότητας. Πρέπει να γίνει πιο απλό, λειτουργικό, χρηστικό.

2. Χρειάζεται ενίσχυση της Αρχαίας Ιστορίας, καθώς και των όρων διαμόρφωσης της νεοελληνικής ταυτότητας: Ανατολή/Βυζάντιο, Λατινοκρατία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Αγώνας της Ανεξαρτησίας.

3. Να εκπονηθούν νέα συγγράμματα, τα οποία θα φέρουν το κύριο βάρος της διδασκαλίας.

4. Να ενισχυθεί η αναφορά στην Πολιτική Ιστορία. Νομίζω ότι σε αυτό το σημείο η ΠΕΦ έχει δίκιο.

Πάντα μια αλλαγή στο Πρόγραμμα Σπουδών της Ιστορίας ξεσηκώνει θύελλες, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπίζονται με σύνεση και όχι κατασταλτικά.

Η δοκησισοφία, η έπαρση, ο «διαμαντοπουλικός» διδακτισμός από τη μια και η ξύλινη γλώσσα από την άλλη συμβάλλουν στην ακύρωση της όποιας αλλαγής. Το θέλουμε αυτό;

Οι εισηγητές του Προγράμματος πρέπει να ακούσουν και να στηρίξουν τους μαχόμενους δασκάλους και καθηγητές, διότι αυτοί θα υλοποιήσουν ή δεν θα υλοποιήσουν την όποια αναγκαία αλλαγή.

*φιλολόγος, 5ο Γενικό Λύκειο Νέας Σμύρνης