"...Η περιοχή που αφορά ο σχεδιασμός εκτείνεται από τα Διαπόντια Νησιά μέχρι τα Αντικύθηρα. Την ελληνική κίνηση προανήγγειλε προχθές από το βήμα της Βουλής και η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Σία Αναγνωστοπούλου, η οποία επιβεβαίωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει στην επέκταση, ενεργοποιώντας και τα αντανακλαστικά της αντιπολίτευσης, που διαβλέπει ότι το Μαξίμου θα επιδιώξει να εκμεταλλευθεί το θέμα και για εκλογικούς σκοπούς. Η Αναγνωστοπούλου απαντώντας στον τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής της ΝΔ Γιώργο Κουμουτσάκο, ο οποίος έχει μεταφέρει αντιρρήσεις από την πλευρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην τμηματική επέκταση, δήλωσε ότι ακόμα και την τελευταία στιγμή κάθε κυβέρνηση για ζητήματα εθνικής σημασίας έχει την ευθύνη να νομοθετεί...."

Από "ΤΑ ΝΕΑ" (κύριο θέμα+εσωτερικό δισέλιδο)

"ΤΑ ΝΕΑ", 17/05/19

"ΤΑ ΝΕΑ", 17/05/19

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΦΩΤΑΚΗ

"Παράθυρο» για πρωτοβουλίες στο διπλωματικό πεδίο ανοίγουν οι αλλαγές ισορροπιών και συμμαχιών στο διπλωματικό πεδίο, με την Αθήνα να εκτιμά ότι είναι η κατάλληλη ευκαιρία να προχωρήσει σε τμηματική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο Πέλαγος από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Σύμφωνα με πληροφορίες, το νομοσχέδιο είναι έτοιμο και αναμένεται να έρθει στη Βουλή τον Ιούνιο αμέσως μετά τις ευρωεκλογές, με στόχο την αξιοποίηση της παρούσας χρονικής συγκυρίας. Η ένταση που προκαλεί στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία, καθώς και οι συμμαχίες που εδραιώνονται στη σκιά της κρίσης των σχέσεων Αγκυρας - Δύσης, σε συνδυασμό με την ενίσχυση των δεσμών της Αθήνας με την Ουάσιγκτον, είναι - σύμφωνα με πληροφορίες - τα στοιχεία που δίνουν το πράσινο φως για τις ελληνικές κινήσεις - πρωτοβουλίες.

Τεχνικές λεπτομέρειες και χάρτες είχαν ήδη παραδοθεί από την περίοδο υπουργίας του Νίκου Κοτζιά, ο οποίος ήδη από τον Οκτώβριο του 2018, αποχωρώντας από το ΥΠΕΞ, είχε ανακοινώσει την επέκταση των χωρικών υδάτων, λέγοντας ότι θα γινόταν μέσω προεδρικών διαταγμάτων, κάτι το οποίο άλλαξε σε νομοσχέδιο με απόφαση του Αλέξη Τσίπρα. Για πρώτη φορά θέμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης σε δημόσια τοποθέτησή του ο Κοτζιάς είχε θέσει τον Δεκέμβριο του 2017. Ωστόσο το θέμα πάγωσε για μεγάλο χρονικό διάστημα, με την Αθήνα να αναζητά τις κατάλληλες συμμαχίες και το ευνοϊκότερο περιβάλλον προκειμένου να προχωρήσει.

Η στήριξη των ΗΠΑ δείχνει να ανοίγει τον δρόμο, ακόμα και να παρακινεί την Αθήνα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς και η έντονη ενεργοποίηση της Γαλλίας, που στρέφει δυναμικά το βλέμμα στην περιοχή με μέτωπο προς την Αγκυρα Το Ιόνιο θεωρείται επίσης ως η ιδανική ευκαιρία για να δείξει η Ελλάδα ότι ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα και μάλιστα με το μικρότερο κόστος, αφού η συγκεκριμένη περιοχή δεν προκαλεί τα άμεσα αντανακλαστικά της Αγκυρας. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις μάλιστα το θέμα των 12 μιλίων θα μπορούσε να είναι και ένα αντιστάθμισμα στη Συμφωνία των Πρεσπών, υπό το αφήγημα «παραδίδουμε τη χώρα μεγαλύτερη».

Η περιοχή που αφορά ο σχεδιασμός εκτείνεται από τα Διαπόντια Νησιά μέχρι τα Αντικύθηρα. Την ελληνική κίνηση προανήγγειλε προχθές από το βήμα της Βουλής και η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Σία Αναγνωστοπούλου, η οποία επιβεβαίωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει στην επέκταση, ενεργοποιώντας και τα αντανακλαστικά της αντιπολίτευσης, που διαβλέπει ότι το Μαξίμου θα επιδιώξει να εκμεταλλευθεί το θέμα και για εκλογικούς σκοπούς. Η Αναγνωστοπούλου απαντώντας στον τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής της ΝΔ Γιώργο Κουμουτσάκο, ο οποίος έχει μεταφέρει αντιρρήσεις από την πλευρά της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην τμηματική επέκταση, δήλωσε ότι ακόμα και την τελευταία στιγμή κάθε κυβέρνηση για ζητήματα εθνικής σημασίας έχει την ευθύνη να νομοθετεί.

«ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ». Να σημειωθεί ότι η τμηματική επέκταση είναι για πολλούς αναλυτές «προβληματική» γιατί αφήνοντας εκτός το Αιγαίο ενισχύει τη θέση της Τουρκίας ότι σε αυτό επικρατούν «ειδικές συνθήκες». Υπενθυμίζεται ότι η Αγκυρα έχει απειλήσει με casus belli την Αθήνα εάν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η χθεσινή συνάντηση του ΥΠΕΞ Γιώργου Κατρούγκαλου με τον τούρκο ομόλογο του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο περιθώριο της υπουργικής Συνόδου του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο Ελσίνκι με θέμα την ένταση που προκαλεί η Τουρκία. Όπως τόνισε ο Γιώργος Κατρούγκαλος «βασικός σκοπός ήταν να αποκλιμακωθεί η ένταση στο Αιγαίο για να μην προκύψει ατύχημα, κάτι που καμιά από τις δύο πλευρές δεν θέλει». Ο Κατρούγκαλος μετέφερε επίσης στον Τσαβούσογλου «με τον πιο απόλυτο τρόπο» την καταδίκη της Αθήνας για τις «μονομερείς παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κύπρου» και του ζήτησε να σταματήσουν. Από το ελληνικό ΥΠΕΞ τονίζεται με έμφαση ότι το ζήτημα της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης δεν τίθεται σε συζήτηση με την Aγκυρα.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗ 

Την ώρα που μαίνεται η κόντρα Αγκυρας - Ουάσιγκτον για τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35 και την εγκατάσταση των ρωσικών πυραύλων S-400 στην Τουρκία, οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις αποκτούν πλέον ένα σημαντικό όπλο για την αποτρεπτική ισχύ τους και για την άμυνα των νησιών του Αιγαίου και του Εβρου: τα ελικόπτερα αναγνώρισης και ελαφράς επιθετικής κρούσης OH-58D Kiowa Warrior.

Τα ελικόπτερα που μας παραχώρησαν οι ΗΠΑ, οι αποκαλούμενοι «Ινδιάνοι των αιθέρων», έφτασαν, σύμφωνα με πληροφορίες, προχθές στο λιμάνι του Βόλου με φορτηγό πλοίο και χθες τα πρώτα έξι εξ αυτών πέταξαν για το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Στεφανοβικείου, ενώ τα υπόλοιπα μεταφέρονται με νταλίκες. Η Αεροπορία Στρατού εξοπλίστηκε με συνολικά 70 μεταχειρισμένα ελικόπτερα αναγνώρισης και ελαφράς επιθετικής κρούσης OH-58D Kiowa Warrior, πληρώνοντας 44,15 εκατομμύρια δολάρια (μόνο για τη μεταφορά τους στην Ελλάδα και την υποστήριξη και εκπαίδευση πληρωμάτων) όταν η συνολική αξία των υλικών φτάνει τα 589 εκατομμύρια δολάρια. Το σημαντικό όπλο που αποκτά ο Στρατός Ξηράς και μάλιστα με ελάχιστο κόστος δείχνει ακριβώς ότι οι σχέσεις Αθήνας - Ουάσιγκτον διανύουν μία από τις καλύτερες περιόδους τους.

Πηγές του Στρατού Ξηράς σχολίαζαν στα «ΝΕΑ» πως οι «Ινδιάνοι των αιθέρων» είναι ό,τι καλύτερο έχει αποκτήσει ο Στρατός τα τελευταία χρόνια, προσθέτοντας πως στον τομέα της επιτήρησης και αναγνώρισης υπήρχε ένα κενό. Ο Στρατός Ξηράς δεν διέθετε τέτοιο μέσο. «Τώρα το έχουμε. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως οι αμερικανοί στρατιωτικοί… έκλαιγαν όταν τα Kiowa αποσύρθηκαν από τον στρατό τους. Θεωρούσαν ότι χάνουν ένα σημαντικό όπλο» τόνιζαν. Τα ελικόπτερα θα έχουν τη δυνατότητα να επιχειρούν ημέρα και νύχτα χάρη στο σύγχρονο σύστημα Mast Mounted Sight που φέρουν πάνω από τους έλικες. Η Αγκυρα πάντως συνεχίζει να τροφοδοτεί με ανακοινώσεις και δηλώσεις το κλίμα έντασης, αφού το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε την Ελλάδα ότι παρέχει καταφύγιο σε ανθρώπους που η Τουρκία θεωρεί μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων (όπως DHKP/C, το PKK και η FETΟ). «Είναι απαράδεκτη η συμπάθεια και η ανοχή που επιδεικνύει η Ελλάδα απέναντι στις τρομοκρατικές οργανώσεις» υποστήριξε. Ταυτόχρονα η προκλητική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο - λόγω και της άσκησης «Θαλασσόλυκος» - συνεχίστηκε και χθες αφού σημειώθηκαν 37 παραβιάσεις από τουρκικά F-16 και ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας ATR-72 που σπανίως εμφανίζεται.

ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ. Την ίδια ώρα, η στάση της Βρετανίας στο θέμα της κυπριακής ΑΟΖ προκάλεσε αναταράξεις στο βρετανικό Κοινοβούλιο. Ο υπουργός Ευρώπης σερ Αλαν Ντάνκαν - ο οποίος υποστήριξε προκλητικά ότι η κυριαρχία στην κυπριακή ΑΟΖ είναι αμφισβητούμενη - δέχθηκε τα πυρά βρετανών βουλευτών. Του έστειλαν επιστολές καλώντας τον να ξεκαθαρίσει ότι το Λονδίνο αναγνωρίζει πλήρως την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΑΟΖ. Η κυβέρνηση Μέι, ωστόσο, κάλυψε τον Ντάνκαν αφού το Φόρεϊν Οφις με νέα ανακοίνωση χθες επέμεινε στα περί αμφισβητούμενης κυριαρχίας επιβεβαιώνοντας έτσι τους φόβους της Κύπρου ότι η Βρετανία γίνεται ο δούρειος ίππος της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης έφερε το θέμα των τουρκικών «τσαμπουκάδων» στην ΑΟΖ στον ΟΗΕ. Σε τηλεφωνική επικοινωνία με την ειδική απεσταλμένη του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ της επισήμανε πως η «παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου στην AOZ δεν επιτρέπει την επανέναρξη του διαλόγου για το Κυπριακό ούτε βοηθάει στη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος».

ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗ*

Εδώ και χρόνια η Τουρκία μάς απειλεί με πόλεμο, στην περίπτωση που ασκήσουμε το δικαίωμά μας να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια. Αυτό είναι το περίφημο casus belli (αιτία πολέμου). Πρόκειται για μια συμπεριφορά που είναι αντίθετη στο Διεθνές Δίκαιο, παραβιάζει κάθε κανόνα καλής γειτονίας και, βεβαίως, τις αρχές της ΕΕ που πρέπει να διέπουν τις σχέσεις τρίτων κρατών με τα κράτη - μέλη της.

Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία έχει μεταφέρει το βάρος της απόφασης σε εμάς, εφαρμόζοντας απέναντί μας μια τακτική που επιχειρεί να αποτρέψει μέσω της απειλής σύγκρουσης την άσκηση των δικαιωμάτων μας και η οποία αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο γνωστά παίγνια, αυτό της «κότας» («chicken»). Ετσι καταλήγουμε εμείς να προβληματιζόμαστε, όπως καθένας από τους δύο οδηγούς στο παίγνιο, για το αν όντως ο απέναντι, έστω και την τελευταία στιγμή, θα στρίψει ή αν θα επιμείνει στην πορεία του και θα υπάρξει σύγκρουση. Στην περίπτωση αυτού του casus belli, οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί και η Τουρκία εφαρμόζει απέναντί μας την ίδια τακτική που εφαρμόσαμε εμείς απέναντί της κατά την κρίση του 1987, την οποία θα έπρεπε να μελετήσουν πολλοί αρμόδιοι και αναλυτές στον τόπο μας, ώστε να αντιληφθούν κάποια πράγματα για τη διαχείριση κρίσεων.

Η δική μας μακροχρόνια απραξία απέναντι στην απειλή πολέμου εκ μέρους της Τουρκίας οδηγεί την τελευταία στο συμπέρασμα ότι λαμβάνουμε την απειλή της στα σοβαρά και ότι φοβόμαστε. Δεν έχουμε τουλάχιστον προσπαθήσει να δείξουμε ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο… Σε αυτό το πλαίσιο, η επιλογή τού να ανακηρύξουμε χωρικά ύδατα εύρους 12 ναυτικών μιλίων μόνο στο Ιόνιο σημαίνει ότι επιβεβαιώνουμε την άποψη της γείτονος, ότι φοβόμαστε, ότι η τακτική της είναι επιτυχής και ότι όπως η εν λόγω τακτική είναι αποτελεσματική στα χωρικά ύδατα, θα είναι αποτελεσματική και σε άλλα, για παράδειγμα στο θέμα της ΑΟΖ.

Με βάση τα παραπάνω είναι σκόπιμο να αποφευχθεί η κατά περιοχές επέκταση των χωρικών μας υδάτων, της οποίας τα συγκεκριμένα οφέλη δεν είναι προφανή. Ομως το ενδεχόμενο της επέκτασης στο σύνολο του θαλάσσιου χώρου μας θα πρέπει να εξετασθεί με νηφαλιότητα και σοβαρότητα και να αποφασισθεί τελικά το πρακτέο. Για μια τέτοια απόφαση, ωστόσο, χρειάζεται προετοιμασία και σχεδιασμός. Ας είμαστε έτοιμοι και ας περιμένουμε ή ας δημιουργήσουμε την κατάλληλη ευκαιρία για να το πράξουμε.

*Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΙΛΗ*

Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας στα 12 μίλια είναι μια απόφαση που θα έπρεπε να είχε ληφθεί εδώ και δύο δεκαετίες, αλλά η δυνητική αυτή επέκταση θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις θαλάσσιες περιοχές της χώρας μας. Δηλαδή και το Ιόνιο και το Αιγαίο και το Κρητικό και το Λιβυκό Πέλαγος. Μια απόφαση η οποία θα περιλαμβάνει επέκταση στα 12 μίλια στο Ιόνιο, σε κάθε περίπτωση μια τμηματική επέκταση πλην του Αιγαίου, επί της ουσίας αναγνωρίζει τις αιτιάσεις της Αγκυρας ότι το Αιγαίο υπόκειται σε ειδικό καθεστώς και όχι σε αυτά που ορίζουν το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Με άλλα λόγια, κάθε τμηματική επέκταση, και όχι συνολική, βλάπτει ανεπανόρθωτα τα εθνικά συμφέροντα της χώρας. Ειδικά δε στη συγκεκριμένη περίοδο που η Τουρκία βρίσκεται σε μια δυσχερή οικονομικά θέση, ενώ οι διεθνείς σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις ΗΠΑ διανύουν τη χείριστη περίοδο».

*Δρ Γεωπολιτικής, επισκέπτης καθηγητής Γεωστρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Σχολή Εθνικής Αμυνας

ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΥΡΙΓΟΥ*

Δύο από τα χαρακτηριστικά της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής είναι η καλή γραφειοκρατική μνήμη και η αποφυγή αιφνιδιασμών. Η μνήμη οφείλεται στην αντίστοιχη οθωμανική παράδοση. Συχνά οι Τούρκοι επικαλούνται έγγραφα ή διπλωματικές διακοινώσεις που είχαμε ανταλλάξει προ δεκαετιών, τα οποία εμείς αναζητούμε εκ των υστέρων σε κάποια σκονισμένα αρχεία. Αντιστοίχως, προτιμούν να βασίζονται σε πολιτικές πάνω στις οποίες κινούνται με τη σταθερότητα ενός τρένου στις ράγες. Μόνον ο Ερντογάν προσπάθησε σε κάποιες περιπτώσεις να δείξει ευελιξία και να διαφοροποιήσει την πολιτική του σε έκτακτες περιπτώσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αιφνιδιασμού υπήρξε η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού πάνω από τη Συρία το 2015. Αυτές οι κινήσεις δεν του έχουν αποδώσει.

Με αυτά τα δύο χαρακτηριστικά των Τούρκων κατά νου, πρέπει να προσεγγίσουμε την προαναγγελθείσα επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. Το 1982 ο τούρκος πρεσβευτής στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας, Τζοσκούν Κίρτζα, κατέθεσε τις θέσεις της τουρκικής πλευράς επί του θέματος. Από τότε μέχρι σήμερα οι θέσεις παραμένουν οι ίδιες και απαράλλακτες. Η Τουρκία αναφέρει από το 1982 εμφατικά ότι το όριο των 12 μιλίων για τα χωρικά ύδατα δεν είναι ούτε υποχρεωτικό, ούτε εφαρμόζεται αυτόματα. Ειδικώς το Αιγαίο έχει ορισμένα γεωγραφικά χαρακτηριστικά που, κατά τη γνώμη της Τουρκίας, καθιστούν αδύνατη την εφαρμογή αυτού του ορίου. Ο κλειστός ή ημίκλειστος χαρακτήρας του Αιγαίου και ο μεγάλος αριθμός νησιών συνιστούν «ειδικές περιστάσεις» κατά το διεθνές δίκαιο που πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν. Σε άλλη περίπτωση, η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θα αποκόψει την Τουρκία από τα «δικαιώματα και τα ζωτικά συμφέροντά της» στην περιοχή (τον όρο «ζωτικά συμφέροντα» τον ξαναβρήκαμε μπροστά μας 15 χρόνια μετά, στο ανακοινωθέν της Μαδρίτης…).

Ο ισχυρισμός ότι το Αιγαίο είναι μια θάλασσα «ειδικών περιστάσεων» είναι και ο λόγος που επί τόσες δεκαετίες καμία ελληνική κυβέρνηση δεν προχώρησε σε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε άλλες θάλασσες π.χ. στο Ιόνιο ή στο Λιβυκό πέλαγος. Εάν εξαιρέσουμε από την επέκταση το Αιγαίο, θα έλθουμε 37 χρόνια μετά τη συνδιάσκεψη για το δίκαιο της θάλασσας να συνταχθούμε πλήρως με τις τουρκικές απόψεις. Η κυβέρνηση, όμως, στοχεύοντας σε μια επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος, προτίθεται να δείξει ότι διαφέρει από τους προκατόχους της. Εκεί που όλοι οι προηγούμενοι δεν έκαναν τίποτα, η σημερινή κυβέρνηση δήθεν τολμά και επεκτείνει τα χωρικά ύδατα. Η επέκταση μπορεί να προχωρήσει μόνον εάν περιλάβει εκτός από το Ιόνιο και μία σημαντική περιοχή του Αιγαίου. Αυτή θα μπορούσε να είναι ολόκληρη η Πελοπόννησος ή η Κρήτη. Σε άλλη περίπτωση θα έχουμε μια θλιβερή επανάληψη της ιστορίας με τη Συμφωνία των Πρεσπών.

*Αν. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο, υπ. Βουλευτής Α' Αθηνών με τη Νέα Δημοκρατία