"....Ενας φίλος από τα παλιά δεν είχε πει την τελευταία λέξη. Ποιος ήταν αυτός; Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν είχε πάρει θέση. Ο Ιερώνυμος δεν είχε διατυπώσει ενστάσεις για την αυτοκεφαλία. Αυτό ήταν μία έμμεση αλλά σημαντική στήριξη για τον Βαρθολομαίο και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μάλιστα, δεν αποκλείεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος να θυμήθηκε πως και τώρα - που δέχεται «ιερά» πυρά από το Πατριαρχείο Μόσχας για την αυτοκεφαλία στην Ουκρανία - έχει στο πλευρό του ως «άγρυπνο φρουρό» του τον Ιερώνυμο. Το καλοκαίρι του 2008 μόνο ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος είχαν μεταβεί στο Κίεβο και είχαν συλλειτουργήσει με τον Βαρθολομαίο και ουκρανούς ιεράρχες στις εκδηλώσεις για τα 1.020 χρόνια από τον εκχριστιανισμό των Ρώσων. ..."

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 24-26/05/19

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗ

Τον περασμένο Οκτώβριο δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προέβλεπαν - και στοιχημάτιζαν ακόμη - ότι η κόντρα Φαναρίου - Αρχιεπισκοπής Αθηνών που μαινόταν τότε με «καρφώματα», ανταλλαγή αιχμηρών επιστολών και δικαστικές αντιπαραθέσεις θα χρειαζόταν πάρα πολύ χρόνο για να τερματιστεί. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε πραγματοποιήσει εκείνες τις μέρες μία μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα, είχε περάσει και από την Αθήνα, αλλά η καθιερωμένη συνάντησή του με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο δεν έγινε. Η ρήξη στις σχέσεις τους ήταν ολοφάνερη.

Από προχθές το απόγευμα όμως, οι δύο ιεράρχες, στο τετ α τετ που είχαν στην Αρχιεπισκοπή, έκαναν ένα τεράστιο βήμα συμφιλίωσης. Το «αίμα νερό δεν γίνεται» ήταν η χαρακτηριστική φράση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου μετά τη συνάντηση, επισημαίνοντας ότι οι δυο τους έβαλαν στην άκρη πίκρες, δυσκολίες και στενοχώριες και από εδώ και στο εξής θα πορευθούν «ως ομόδοξοι και ως αδελφοί».

Ανθρωπος που έχει άριστη γνώση των ιδιαίτερων σχέσεων Φαναρίου - Αθήνας επισημαίνει πως μόνο ένας τρόπος υπήρχε για να μπει τέλος στη σφοδρή σύγκρουση - όπως τουλάχιστον εξελισσόταν - μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερώνυμου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου: η αμοιβαία υποχώρηση. Οπως εξηγεί, αυτό έγινε και φτάσαμε σήμερα η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος να παραθέτει γεύμα στον Πατριάρχη, και χθες Ιερώνυμος και Βαρθολομαίος να βρίσκονται πλάι πλάι στο Δήλεσι στα εγκαίνια του Κέντρου Γεροντολογίας της Αρχιεπισκοπής. Εξι μήνες πριν το ψυχροπολεμικό κλίμα φαινόταν αδύνατο να τερματιστεί, κυρίως διότι επικεφαλής σε Πατριαρχείο και Αρχιεπισκοπή είναι δύο πολύ ισχυρές προσωπικότητες. Συνομήλικοι σχεδόν, ο ένας οδηγεί το Πατριαρχείο εδώ και 29 χρόνια και ο άλλος την Αρχιεπισκοπή Αθηνών και την Εκκλησία της Ελλάδος 11 χρόνια. Θεωρούνται ιεράρχες που τους χαρακτηρίζει η επιμονή στις απόψεις τους, ενίοτε και το πείσμα. Σπανίως υποχωρούν αν θεωρούν πως έχουν δίκιο.

Κάπως έτσι εξηγείται γιατί οι άλλοτε «αδελφικοί φίλοι» την τελευταία 5ετία είχαν αντιπαραθέσεις σε μια σειρά από ζητήματα, μικρά και μεγάλα. Διαφώνησαν το 2014 στην εκλογή του νέου μητροπολίτη Ιωαννίνων - ο Πατριάρχης ήθελε άλλο πρόσωπο, ο Ιερώνυμος προώθησε το δικό του τελικά, τον Μάξιμο - αλλά και πρόσφατα για ένα ζήτημα που το ευρύ κοινό θα θεωρούσε μάλλον ασήμαντο: για το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στον Προμπονά και για το αν ανήκει στην Αρχιεπισκοπή ή στο Πατριαρχείο. Πέρυσι μάλιστα η σύγκρουση των δύο πλευρών για το εκκλησάκι είχε κορυφωθεί στην καρδιά της Σαρακοστής - προκαλώντας αρνητικές εντυπώσεις - σε μια περίοδο που κανονικά δηλαδή θα έπρεπε να υπάρχει περισυλλογή, αυτοσυγκράτηση και καταλλαγή.

Καταλύτης το Ουκρανικό. Δύο ζητήματα φαίνεται όμως ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ώστε Βαρθολομαίος και Ιερώνυμος να προχωρήσουν σε αμοιβαίες υποχωρήσεις. 

Το πρώτο είναι το Ουκρανικό. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραχώρησε τον Ιανουάριο την αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Γρήγορα όμως ο Οικουμενικός Πατριάρχης διαπίστωσε ότι η κίνησή του δεν είχε τη στήριξη που θα ανέμενε από τις άλλες Εκκλησίες. Καμία δεν έχει αναγνωρίσει την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας. Ούτε οι ελληνορθόδοξες Εκκλησίες. Μάλιστα πολλοί προκαθήμενοι δεν περιορίστηκαν σ' αυτό, αλλά εξέφραζαν ενστάσεις και έντονες επιφυλάξεις. Η παροχή της αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία - μολονότι κάτι τέτοιο δεν διατυπώνεται ανοιχτά - έχει βέβαια εκτός από εκκλησιαστικές προεκτάσεις και γεωπολιτικές. Αρκετοί εκτιμούν πως βαθύτερος στόχος της κίνησης του Πατριαρχείου είναι να σταματήσει η διείσδυση και η επιρροή της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή και τα Βαλκάνια. Την ώρα λοιπόν που ο Βαρθολομαίος έβλεπε ότι η απόφασή του για την αυτοκεφαλία δεν στηρίζεται μαζικά, διαπίστωνε ότι δεν έχει ξεμείνει εντελώς από συμμάχους. 

Ενας φίλος από τα παλιά δεν είχε πει την τελευταία λέξη. Ποιος ήταν αυτός; Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν είχε πάρει θέση. Ο Ιερώνυμος δεν είχε διατυπώσει ενστάσεις για την αυτοκεφαλία. Αυτό ήταν μία έμμεση αλλά σημαντική στήριξη για τον Βαρθολομαίο και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Μάλιστα, δεν αποκλείεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος να θυμήθηκε πως και τώρα - που δέχεται «ιερά» πυρά από το Πατριαρχείο Μόσχας για την αυτοκεφαλία στην Ουκρανία - έχει στο πλευρό του ως «άγρυπνο φρουρό» του τον Ιερώνυμο. Το καλοκαίρι του 2008 μόνο ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος είχαν μεταβεί στο Κίεβο και είχαν συλλειτουργήσει με τον Βαρθολομαίο και ουκρανούς ιεράρχες στις εκδηλώσεις για τα 1.020 χρόνια από τον εκχριστιανισμό των Ρώσων. Και τότε οι Ρώσοι απειλούσαν με Σχίσμα αν ο Πατριάρχης συλλειτουργήσει με Ουκρανούς...

Φαίνεται τελικά πως όλα αυτά ζυγίστηκαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη αλλά και από τον Αρχιεπίσκοπο ώστε να αλλάξουν στάση. Θεωρήθηκε δηλαδή ότι είναι προς το συμφέρον της Εκκλησίας να έχουν κοινή στάση στο συγκεκριμένο θέμα. Και για εκκλησιαστικούς και για γεωπολιτικούς λόγους. Ανέκαθεν άλλωστε οι ελληνορθόδοξες Εκκλησίες διαφοροποιούνταν από τις σλαβόφωνες. Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν έχει πάρει απόφαση ακόμη βέβαια για την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας (θα αποφασίσει είτε η Ιεραρχία είτε η Διαρκής Ιερά Σύνοδος) όμως η αναγνώριση συγκεντρώνει πλέον αρκετές πιθανότητες. Και με δεδομένη τη θέση που έχει η Εκκλησία της Ελλάδος στο πανορθόδοξο στερέωμα, η απόφασή της μπορεί να επηρεάσει και άλλες Εκκλησίες.

Ενα ακόμη θέμα που φαίνεται ότι συνέβαλε στη συμφιλίωση Φαναρίου - Αθήνας ήταν όπως όλα δείχνουν και η κοινή στάση που κράτησαν απέναντι στην κυβέρνηση στο θέμα του σχεδίου «Εκκλησίας - Πολιτείας». Τόσο οι κληρικοί της Εκκλησίας της Ελλάδος όσο και του Πατριαρχείου (Εκκλησία Κρήτης, μητροπόλεις Δωδεκανήσων) αντέδρασαν στην αλλαγή του καθεστώτος μισθοδοσίας των κληρικών και είχαν εκδώσει μάλιστα και κοινές ανακοινώσεις.