Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2020

"...Η πραγματική εκτροπή στην «υπόθεση των προστατευομένων μαρτύρων» δεν ήταν αυτή που διατύπωσε, με τη συνήθη του βιασύνη, προχειρότητα και τάση διαστρέβλωσης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν υπήρξε παράνομη ή αντιθεσμική πολιτική ανάμειξη ή υπέρβαση ρόλου από την προανακριτική Επιτροπή. Αυτοί που εξετράπησαν ήταν οι απειθήσαντες μάρτυρες και όσοι δικαιολογούν ή και στηρίζουν αυτή την απείθεια. Μη προσερχόμενοι να καταθέσουν ενώπιον της Επιτροπής, οι μάρτυρες όχι μόνο διέπραξαν αδίκημα αλλά και μετέτρεψαν εαυτούς σε «δήθεν μάρτυρες» με μηδαμινή αξιοπιστία. Η χρήση της απείθειας για άντληση οφέλους - δικαστικού ή πολιτικού - στην «υπόθεση Novartis», που ουσιαστικά έκλεισε, αλλά και στην «υπόθεση Παπαγγελόπουλου», που κάθε μέρα πλαταίνει, γυρνά σε βάρος όχι της αλήθειας αλλά των διαστρεβλωτών της αλήθειας..."

Από "ΤΑ ΝΕΑ" και την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"

"ΤΑ ΝΕΑ", 20/02/20

ΤΗΣ ΜΙΝΑΣ ΜΟΥΣΤΑΚΑ

Πώς διαμορφώνεται η επόμενη μέρα της έρευνας για την πολύκροτη υπόθεση της Novartis σε σχέση με τους δύο προστατευόμενους μάρτυρες»; «Ποιος, πότε και κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει το δικονομικό τοπίο της προστασίας για τον Μάξιμο Σαράφη και την Αικατερίνη Κελέση, ώστε να αποκαλυφθούν τα πραγματικά τους στοιχεία»; «Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στην ουσιαστική διερεύνηση της υπόθεσης αυτής η αλλαγή στο Status των δύο προστατευόμενων μαρτύρων»;

Τα ερωτήματα αυτά, με φόντο πάντα τις τελευταίες εξελίξεις στην υπόθεση Novartis, τίθενται πλέον επί τάπητος, ιδιαίτερα μετά τη μη εμφάνιση των δύο προστατευόμενων μαρτύρων ενώπιον της Προανακριτικής Επιτροπής της Βουλής. Η άρνηση των μαρτύρων να εμφανιστούν οδήγησε την πλειοψηφία των μελών της Επιτροπής στην απόφαση για την έκδοση εντάλματος βίαιης προσαγωγής τους, προκειμένου να εξασφαλιστούν η παρουσία τους, η εξέτασή τους και ο έλεγχος της αξιοπιστίας τους στο πλαίσιο της έρευνας για τυχόν ποινικές ευθύνες του τέως αναπληρωτή υπυργού Δικαιοσύνης Δημήτρη Παπαγγελόπουλου.

Ετοιμος να καταθέσει δηλώνει ο προστατευόμενος μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Μάξιμος Σαράφης», ο οποίος επικοινώνησε προς τον σκοπό αυτό με το τμήμα Προστασίας Μαρτύρων. Στην επικοινωνία του ο μάρτυρας επανέλαβε τους όρους που είχε αρχικά θέσει προκειμένου να διαφυλαχθεί η ανωνυμία του. Ηδη έχουν ενημερωθεί όλες οι εμπλεκόμενες αρχές, δηλαδή η Εισαγγελία καθώς και τα μέλη της Προανακριτικής. Οσον αφορά στη διαδικασία της εξέτασης του προστατευομένου μάρτυρα, πηγές της ηγεσίας της αστυνομίας επαναλάμβαναν ότι αυτή δεν θα καθοριστεί από την ΕΛ.ΑΣ. Κατά την επικοινωνία του, ο «Μάξιμος Σαράφης», σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, επανέλαβε ότι επιθυμεί να καταθέσει μόνο υπό καθεστώς απολύτου ανωνυμίας. Ανέφερε μάλιστα ότι αυτός ήταν ο λόγος που δεν είχε παρουσιαστεί στο αρχικώς προγραμματισμένο του «ραντεβού» με τα μέλη της Προανακριτικής. Μέλος της επιτροπής της προκαταρκτικής εξέτασης, επιβεβαιώνοντας την επικοινωνία του μάρτυρα σημείωνε: «Το αρμόδιο τμήμα της αστυνομίας ενημέρωσε σήμερα την ειδική επιτροπή ότι ο προστατευόμενος μάρτυρας με την κωδική ονομασία 'Μάξιμος Σαράφης' εξέφρασε τη βούλησή του να εξεταστεί με ηλεκτρονικά μέσα προστασίας της ανωνυμίας του». Βουλευτής της πλειοψηφίας στην επιτροπή προσέθετε ωστόσο τα εξής: «Δεν διαπραγματευόμαστε με τους μάρτυρες πως θα τους εξετάσουμε». ΠΗΓΗ: "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", ηλεκτρονική έκδοση

Σύμφωνα με πηγές από τον χώρο της Δικαιοσύνης, τρία είναι τα επικρατέστερα σενάρια που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους προστατευόμενους μάρτυρες ενώπιον της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής «χωρίς κουκούλα».

ΣΕΝΑΡΙΟ 1: Οι αρμόδιες εισαγγελικές αρχές, που έχουν αποφασίσει για την υπαγωγή των μαρτύρων αυτών σε καθεστώς προστασίας και σε καθεστώς μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος, μπορούν πάντα - και αυτεπαγγέλτως - να εξετάσουν αν τα πρόσωπα με τις κωδικές ονομασίες «Μάξιμος Σαράφης» και «Αικατερίνη Κελέση» εξακολουθούν να πληρούν τις τυπικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις για την ένταξή τους στη συγκεκριμένη κατηγορία μαρτύρων που τους εξασφαλίζει την ανωνυμία. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η Εισαγγελία Διαφθοράς και ο εποπτεύων Αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, με διατάξεις των οποίων είχαν χαρακτηριστεί ως «μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος», έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα εκ του νόμου και όσο διαρκεί η δική τους έρευνα για την αρχική υπόθεση της Novartis, να κρίνουν - αιτιολογημένα πάντα - αν υπάρχει λόγος να προχωρήσουν σε άρση της προστασίας των μαρτύρων ή αν και στα επόμενα στάδια της έρευνας οι δύο μάρτυρες θα συνεχίσουν να τελούν υπό το ίδιο δικονομικό καθεστώς.

ΣΕΝΑΡΙΟ 2: Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στη διαδικασία ενώπιον της Προανακριτικής Επιτροπής και την ενδεχόμενη υποβολή αιτήματος περί της άρσης της ανωνυμίας των μαρτύρων, οι προαναφερόμενοι εισαγγελικοί λειτουργοί θα κληθούν, ως αποκλειστικά αρμόδιοι, να αποφανθούν - πάντα αιτιολογημένα - για τα ζητήματα του τρόπου εξέτασης των μαρτύρων και το δικονομικό αντίκτυπο της άρνησής τους να καταθέσουν με τον τρόπο που η Επιτροπή ζήτησε, ήτοι χωρίς αλλοιωμένα χαρακτηριστικά και με φυσική παρουσία.

ΣΕΝΑΡΙΟ 3: Το τρίτο και πιο περίπλοκο από τα σενάρια που κρίνονται ως πιθανά να επηρεάσουν τη θέση των μαρτύρων και την τυχόν αποκάλυψη της ταυτότητάς τους συνέχεται με την πιθανολογούμενη απόφαση της Επιτροπής να εξετάσει τους μάρτυρες αυτούς κατ' αντιπαράσταση με μάρτυρες για τους οποίους έχουν διατυπωθεί εικασίες ότι είναι οι ίδιοι οι προστατευόμενοι μάρτυρες. Στην περίπτωση αυτή, θα έχουμε μία εκ των πραγμάτων αποκάλυψη της ταυτότητας των προστατευόμενων μαρτύρων, χωρίς μάλιστα να έχει ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση από τη Δικαιοσύνη. Η υλοποίηση του σεναρίου αυτού, μετά την άρνηση της «Κελέση» και του «Σαράφη» να εξεταστούν από τη Βουλή, θα απαιτήσει την εκτέλεση του εντάλματος, τη βίαιη προσαγωγή τους, με τις όποιες δυσκολίες αυτή εμφανίζει εν όψει των ιδιαιτεροτήτων της δικονομικής τους θέσης.
Οι καταθέσεις με... πληροφορίες και το καθήκον αληθείας

Οι καταθέσεις με... πληροφορίες

και το καθήκον αληθείας

Ηταν αρχές Φεβρουαρίου 2018 όταν η δικογραφία για την υπόθεση Novartis για δέκα πολιτικά πρόσωπα έφτανε στη Βουλή, με μοναδικό στοιχείο τις καταθέσεις τότε τριών προστατευόμενων μαρτύρων, οι οποίοι χωρίς να έχουν ιδία γνώση μετέφεραν όσα είχαν ακούσει ή πληροφορηθεί από τρίτα πρόσωπα για τους καταγγελλόμενους πολιτικούς.

Δύο χρόνια μετά, οι επτά από τους δέκα φακέλους για τα πολιτικά πρόσωπα έχουν πλέον τεθεί στο αρχείο με τη σφραγίδα της εισαγγελέως Διαφθοράς Ελένης Τουλουπάκη, ενώ οι προστατευόμενοι μάρτυρες έχουν πλέον από τρεις γίνει δύο. Και αυτό γιατί ο ένας εξ αυτών, ο Νίκος Μανιαδάκης, με απόφαση της εισαγγελικής αρχής, έχει καταστεί κατηγορούμενος και έχει βγει από το καθεστώς προστασίας.

Σύμφωνα με δικαστικές πηγές, η Εισαγγελία Διαφθοράς είχε, όπως απαιτεί ο νόμος, εξετάσει ενδελεχώς την αξιοπιστία των δύο προσώπων, που φέρονται ότι αυτοβούλως εμφανίστηκαν ενώπιον της Δικαιοσύνης και τους αποδόθηκαν οι κωδικές ονομασίες Μάξιμος Σαράφης και Αικατερίνη Κελέση.

Από την πρώτη στιγμή που οι καταθέσεις τους είδαν το φως της δημοσιότητας, διατυπώθηκαν ευθέως ενστάσεις για τη φερεγγυότητα των συγκεκριμένων μαρτύρων και του περιεχομένου των καταγγελιών τους.

Ωστόσο, όπως είχε γίνει γνωστό από τότε με διάταξη του επίκουρου εισαγγελέα Διαφθοράς, εισαγγελέα Πρωτοδικών Χρήστου Ντζούρα, οι μάρτυρες αυτοί, με βάση τον νόμο, είχαν υπαχθεί σε καθεστώς προστασίας. Επιπλέον, με διάταξη της επικεφαλής της Εισαγγελίας Διαφθοράς Ελένης Τουλουπάκη, είχαν τεθεί και σε καθεστώς «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος». Διάταξη που είχε επικυρωθεί - κατά τα προβλεπόμενα από τον νόμο - και από τον τότε εποπτεύοντα της Εισαγγελίας Διαφθοράς, αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Δημήτρη Παπαγεωργίου.

Ως εκ τούτου, μόνο οι εκπρόσωποι της εισαγγελικής αρχής έχουν το δικαίωμα να βγάλουν την κουκούλα από τους προστατευόμενους μάρτυρες. Αντίθετα, σύμφωνα με εισαγγελικές πηγές, τα μέλη της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής, που έχουν ρόλο εισαγγελέα, κινήθηκαν εντός του δικονομικού πλαισίου διατάσσοντας τη βιαία προσαγωγή των προστατευόμενων μαρτύρων.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι οι μάρτυρες, είτε εξετάζονται με τα πραγματικά τους στοιχεία, είτε με κωδικές ονομασίες, έχουν καθήκον αληθείας, καθώς σε διαφορετική περίπτωση κινδυνεύουν να βρεθούν οι ίδιοι κατηγορούμενοι για το αδίκημα της ψευδορκίας.

Κατάθεση-μαμμούθ της Ξένης Δημητρίου
Μαραθώνια κατάθεση έδωσε χθες η τέως εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου στον αντεισαγγελέα του Ανώτατου Δικαστηρίου Ευάγγελο Ζαχαρή, ο οποίος μαζί με τον συνάδελφό του Λάμπρο Σοφουλάκη διενεργεί την ποινική προκαταρκτική εξέταση για τους δικονομικούς χειρισμούς στην υπόθεση της Novartis.

Η κατάθεση της Δημητρίου κρίθηκε αναγκαία μετά τα όσα έχει πει εξεταζόμενος ο αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ιωάννης Αγγελής, ο οποίος επί τρεις μήνες είχε και την εποπτεία της Εισαγγελίας Διαφθοράς. Σύμφωνα με όσα έχει καταθέσει ο Αγγελής, η τέως εισαγγελέας του Αρείου Πάγου γνώριζε τα πραγματικά στοιχεία του αποκαλούμενου «Ρασπούτιν», όπως γνώριζε και τα περί οργανωμένου σχεδίου που φέρεται ότι υπήρχε με στόχο την προφυλάκιση τριών πολιτικών προσώπων στην υπόθεση της Novartis.

Σε κάθε περίπτωση, η εξέταση της Δημητρίου, λόγω του θεσμικού της ρόλου που είχε ενώ βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η έρευνα για την Novartis, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική για την πορεία της προκαταρκτικής εξέτασης στον Αρειο Πάγο.

Ενταλμα για την «Κελέση». Οσον αφορά τον προστατευόμενο μάρτυρα με την κωδική ονομασία «Αικατερίνη Κελέση», η πλειοψηφία της Επιτροπής της Βουλής, μετά τη μη εμφάνισή του ενώπιον των μελών της, προχώρησε στην έκδοση εντάλματος βιαίας προσαγωγής, ακολουθώντας την ίδια ακριβώς δικονομική τακτική που εφάρμοσε και στην περίπτωση του μάρτυρα «Μάξιμου Σαράφη».

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Η «υπόθεση Παπαγγελόπουλου» γέννησε ξαφνικά και «υπόθεση προστατευόμενων μαρτύρων». Και ενώ η ουσία βρίσκεται στην πρώτη, στην υπηρεσία εξάλλου της οποίας λειτουργεί, θεωρητικά, ο θεσμός των προστατευόμενων μαρτύρων, η θεσμική παρεκτροπή που σημειώθηκε με την άρνηση συγκεκριμένων μαρτύρων να καταθέσουν δεν είναι διόλου αδιάφορη ούτε για το Κράτος Δικαίου ούτε για τη διαλεύκανση της βασικής ενώπιον της Βουλής υπόθεσης.

Ας επιχειρήσουμε να ξεκαθαρίσουμε τη νομική πραγματικότητα, πριν προβούμε σε εκτίμηση των πολιτικών της συνεπειών:

α) Η άρνηση μαρτυρίας εκ μέρους προσώπων που έχουν χαρακτηρισθεί «μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος» («προστατευόμενοι», με πιο κοινή ορολογία) και, ακόμα περισσότερο, η συνειδητή εκ μέρους τους προσπάθεια αποφυγής της μαρτυρίας συνιστούν απείθεια, η οποία αποτελεί αδίκημα για κάθε μάρτυρα σε ποινική δίκη, συμπεριλαμβανομένων των «προστατευομένων» μαρτύρων. Αλλο η προστασία που προσφέρεται κατόπιν σχετικού χαρακτηρισμού και άλλο η υποχρέωση, προκύπτουσα ευθέως όχι μόνο από τον νόμο αλλά και από τον ίδιο τον ρόλο του μάρτυρα, να καταθέσει όσα γνωρίζει και να απαντήσει, όπως νομίζει, στις ερωτήσεις του «ανακριτή» (στη συγκεκριμένη περίπτωση, της ειδικής Επιτροπής της Βουλής).

β) Ενδεχόμενος αποχαρακτηρισμός («ξε-κουκούλωμα», όπως πέρασε στην κοινή γνώμη), καθώς και άρση προστασίας μαρτύρων, πρώτον, δεν αλλάζουν κάτι σε σχέση με την υποχρέωσή τους να καταθέσουν, εφόσον κλήθηκαν, και, δεύτερον, δεν ανήκουν, ως αρμοδιότητα, στην ανακριτική Επιτροπή της Βουλής, αλλά στον «χαρακτηρίσαντα δικαστή», σε εκείνον δηλαδή που είχε προσδώσει την ιδιότητα των προστατευομένων μαρτύρων σε συγκεκριμένα πρόσωπα.

γ) Αρση προστασίας λόγω άρνησης κατάθεσης δεν προβλέπεται. Σύμφωνα με το άρθρο 45 Β, παρ. 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο χαρακτηρίσας δικαστής μπορεί να άρει, σε οποιαδήποτε φάση της ποινικής διαδικασίας, τον χαρακτηρισμό και άρα και την προστασία, «αν κρίνει ότι δεν συντρέχουν οι λόγοι που οδήγησαν στην έκδοση της απόφασης περί χαρακτηρισμού». Η απείθεια αντιμετωπίζεται με προσαγωγή (που δεν συνιστά σύλληψη) και, σε δεύτερο χρόνο, με άσκηση δίωξης, όχι με αναγκαστικό «ξε-κουκούλωμα».

Από τα παραπάνω καθίσταται, πιστεύω, σαφές ότι η πραγματική εκτροπή στην «υπόθεση των προστατευομένων μαρτύρων» δεν ήταν αυτή που διατύπωσε, με τη συνήθη του βιασύνη, προχειρότητα και τάση διαστρέβλωσης, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν υπήρξε παράνομη ή αντιθεσμική πολιτική ανάμειξη ή υπέρβαση ρόλου από την προανακριτική Επιτροπή. Αυτοί που εξετράπησαν ήταν οι απειθήσαντες μάρτυρες και όσοι δικαιολογούν ή και στηρίζουν αυτή την απείθεια. Μη προσερχόμενοι να καταθέσουν ενώπιον της Επιτροπής, οι μάρτυρες όχι μόνο διέπραξαν αδίκημα αλλά και μετέτρεψαν εαυτούς σε «δήθεν μάρτυρες» με μηδαμινή αξιοπιστία. Η χρήση της απείθειας για άντληση οφέλους - δικαστικού ή πολιτικού - στην «υπόθεση Novartis», που ουσιαστικά έκλεισε, αλλά και στην «υπόθεση Παπαγγελόπουλου», που κάθε μέρα πλαταίνει, γυρνά σε βάρος όχι της αλήθειας αλλά των διαστρεβλωτών της αλήθειας.

-Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος