Η επιστροφή, µέσω διαρροών από το τουρκικό υπουργείο Εθνικής Αµυνας, περί αντίδρασης στο πεδίο σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει στην οριοθέτηση των θαλασσίων πάρκων, αποτελεί την πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο του 2023 που η Αγκυρα επιστρέφει σε έµµεσες πλην σαφείς απειλές χρήσης στρατιωτικής ισχύος για την αποτροπή ενός δικαιώµατος της Αθήνας. Από την ελληνική πλευρά, πάντως, όπως σηµείωσε χθες από τις Βρυξέλλες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν τίθεται θέµα αλλαγής της προγραµµατισµένης συνάντησης στην Αγκυρα µε τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που θα πραγµατοποιηθεί στις 13 Μαΐου. Επιπλέον, ο πρωθυπουργός αναδεικνύει το έωλο των τουρκικών αντιδράσεων, περιγράφοντάς τες ως «αδικαιολόγητες», καθώς αφορούν περιβαλλοντικά ζητήµατα....

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" 

(κύριο+ολοσέλιδο θέμα)

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", κύριο θέμα, 19/04/24

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 19/04/24

Η ένταση για τα πάρκα 

δεν µαταιώνει την επίσκεψη

Στην Αγκυρα θα µεταβεί κανονικά ο πρωθυπουργός στις 13 Μαΐου

Του ΒΑΣΙΛΗ ΝΕ∆ΟΥ


Σκηνικό έντασης µε όχηµα τα θαλάσσια πάρκα διαµορφώνει η Αγκυρα, καθώς χθες, µέσω διαρροών από το τουρκικό υπουργείο Εθνικής Αµυνας, απείλησε εµµέσως πλην σαφώς ότι θα αντιδράσει στο πεδίο, σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει στην οριοθέτησή τους. «Παραµένουµε σε επαγρύπνηση», ανέφερε η σχετική αποστροφή. Η αντίδραση της Αθήνας ήταν άµεση, ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτήρισε την τουρκική προσέγγιση «αδικαιολόγητη». Η επίσκεψη Μητσοτάκη στις 13 Μαΐου στην Αγκυρα, πάντως, θα πραγµατοποιηθεί κανονικά, µια και η ελληνική πλευρά, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία εµµένει στη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών», θεωρεί χρήσιµο οι δίαυλοι επικοινωνίας να παραµείνουν ανοικτοί.

Η επιλογή της Αγκυρας να συντηρήσει τη ρητορική ένταση για το ζήτηµα των θαλασσίων πάρκων σε τρία διαφορετικά επίπεδα –υπουργείων Εξωτερικών, Εθνικής Αµυνας και κυβερνώντος κόµµατος– µαρτυρεί την απόφαση να µην παρερµηνευθεί, έστω και εµµέσως, η αδιάλλακτη στάση που κρατάει στα ζητήµατα του Αιγαίου, όπως, βεβαίως, αυτά έχουν διαµορφωθεί από την τουρκική διπλωµατία τα τελευταία χρόνια µε επίκεντρο τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών». 

Η επιστροφή, µέσω διαρροών από το τουρκικό υπουργείο Εθνικής Αµυνας, περί αντίδρασης στο πεδίο σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει στην οριοθέτηση των θαλασσίων πάρκων, αποτελεί την πρώτη φορά από τον Φεβρουάριο του 2023 που η Αγκυρα επιστρέφει σε έµµεσες πλην σαφείς απειλές χρήσης στρατιωτικής ισχύος για την αποτροπή ενός δικαιώµατος της Αθήνας. 

Από την ελληνική πλευρά, πάντως, όπως σηµείωσε χθες από τις Βρυξέλλες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν τίθεται θέµα αλλαγής της προγραµµατισµένης συνάντησης στην Αγκυρα µε τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που θα πραγµατοποιηθεί στις 13 Μαΐου. Επιπλέον, ο πρωθυπουργός αναδεικνύει το έωλο των τουρκικών αντιδράσεων, περιγράφοντάς τες ως «αδικαιολόγητες», καθώς αφορούν περιβαλλοντικά ζητήµατα.

Η υπερβολική αντίδραση από µέρους της Τουρκίας αναδεικνύει, αν µη τι άλλο, την απόλυτη προσήλωση της Αγκυρας στην ατζέντα των «γκρίζων ζωνών», µια εµπεδωµένη καχυποψία του κράτους έναντι της Ελλάδας και της ∆ύσης συνολικότερα, καθώς η ανακήρυξη θαλασσίων πάρκων γίνεται στο πλαίσιο δυνατοτήτων που παρέχονται από την Ε.Ε. (ανάµεσα στις οποίες η χρηµατοδότηση). 

Κάποιοι στην Αθήνα διερωτώνται, µάλιστα, για ποιο λόγο να µην εντάσσονται περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή, σε µια ευρύτερη έκδοση της αποκαλούµενης θετικής ατζέντας. Επίσης, προκύπτει µε σαφήνεια ότι οι περιβόητοι δίαυλοι επικοινωνίας Αθήνας - Αγκυρας δεν είναι και τόσο αποτελεσµατικοί όσο διακηρύσσεται κατά καιρούς. Κατόπιν όλων αυτών, τα ορόσηµα των συναντήσεων Μητσοτάκη - Ερντογάν στις 13 Μαΐου στην Αγκυρα –όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός θα πραγµατοποιηθεί κανονικά– και στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον τον Ιούλιο (9-11.7) γίνονται ακόµη πιο σηµαντικά, καθώς µπορεί να χρησιµεύσουν για την προώθηση των συνοµιλιών που αυτή τη στιγµή εκ των πραγµάτων µοιάζουν δύσκολες.

Ο κ. Μητσοτάκης είπε χθες χαρακτηριστικά ότι «η Ελλάδα ασκεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώµατα στο Αιγαίο µε βάση το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της Θάλασσας. Από εκεί και πέρα, προκαλεί και σε εµένα εντύπωση αυτή η παντελώς αδικαιολόγητη αντίδραση της Τουρκίας για µία πρωτοβουλία η οποία στο κάτω κάτω έχει περιβαλλοντικό χαρακτήρα». Ο κ. Μητσοτάκης υπογράµµισε ότι, όπως έχει δεσµευθεί ο ίδιος, «η Ελλάδα θα προχωρήσει στη δηµιουργία αυτών των θαλασσίων πάρκων». Ο πρωθυπουργός παρατήρησε ακόµη ότι κατά την άποψή του «η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η οποία είναι αναµφισβήτητη και µετρήσιµη», δεν οδηγεί αυτόµατα στην υπόθεση εργασίας ότι «οι βασικές θέσεις της Τουρκίας όσον αφορά το κρίσιµο ζήτηµα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν αλλάξει».

Ο κ. Μητσοτάκης υπογράµµισε ότι «οι θέσεις αυτές παραµένουν θέσεις οι οποίες είναι βαθιά προβληµατικές για την πατρίδα µας», ωστόσο, όπως είπε, «αυτό δεν µας απαγορεύει να µπορούµε να συζητούµε, να διαµορφώνουµε ένα γενικότερο καλό κλίµα και να επενδύουµε περισσότερο στη θετική ατζέντα και λιγότερο στα θέµατα τα οποία µας χωρίζουν και στα οποία ξεκάθαρα διαφωνούµε».

Επιµονή στη θεωρία των «γκρίζων ζωνών»

Η Ελλάδα δεν υποχωρεί από τα κυριαρχικά δικαιώµατά της ούτε όµως και αποχωρεί από τον ελληνοτουρκικό διάλογο, ανέφερε µεταξύ άλλων χθες ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, σχολιάζοντας την τελευταία ρητορική κλιµάκωση από πλευράς του τουρκικού υπουργείου Εθνικής Αµυνας σχετικά µε τη δηµιουργία θαλασσίου πάρκου προστασίας του περιβάλλοντος στο Αιγαίο. 

«Είναι δεδοµένες οι θέσεις µας, είναι δεδοµένη η διάθεσή µας για συνέχιση του διαλόγου, είναι δεδοµένο ότι δεν υποχωρούµε από τα κυριαρχικά µας δικαιώµατα και είναι επίσης αυτονόητο και το έχουµε αποδείξει σε όλη την Ιστορία ότι η χώρα µας πιστεύει βαθιά στην επίλυση των διαφορών, της µιας διαφοράς, εν προκειµένω ο καθορισµός ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, αλλά έχουµε ακόµη πολύ δρόµο µπροστά µας µε βάση το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της θάλασσας», ανέφερε. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος υπογράµµισε µάλιστα ότι «όλες αυτές οι ενέργειες, όλες αυτές οι κινήσεις έχουν καθαρά στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, έχουν περιβαλλοντικό χαρακτήρα ευρύτερα, όλες οι κινήσεις της χώρας. Και βέβαια, η Ελλάδα είναι µία κυρίαρχη χώρα που δεν υποχωρεί από τα κυριαρχικά της δικαιώµατα και, σε σχέση µε τη γείτονα χώρα, συνεχίζουµε και πιστεύουµε στη συνέχιση του διαλόγου».

Οι τοποθετήσεις του κ. Μαρινάκη έγιναν λίγο µετά τις διαρροές από το υπουργείο Εθνικής Αµυνας της Τουρκίας που επανέφεραν τον ισχυρισµό περί νησιών και νησίδων «ακαθόριστης κυριαρχίας» στο Αιγαίο, µάλιστα λίγες ώρες µετά τις παρόµοιες επισηµάνσεις του εκπροσώπου του κυβερνώντος κόµµατος ΑΚΡ, Οµέρ Τσελίκ, ενώπιον κοµµατικού ακροατηρίου. 

«Aπό το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών στις 8 Απριλίου ανακοινώθηκε ότι θα κηρυχθούν δύο µεγάλα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος. Το υπουργείο Εξωτερικών µας έχει προβεί στις απαραίτητες διπλωµατικές ενέργειες σχετικά µε τα πάρκα που σχεδιάζονται να κηρυχθούν και έχει δηλώσει ότι µονοµερείς de facto καταστάσεις στα νησιά και νησίδες του Αιγαίου που δεν έχει καθοριστεί η κυριαρχία τους (ΕGEAAYDAK) δεν θα γίνουν αποδεκτές και δεν θα επιφέρουν νοµικές συνέπειες» ανέφεραν, µεταξύ άλλων, πηγές του υπουργείου Εθνικής Αµυνας της Τουρκίας, όπως µετέδωσε από την Κωνσταντινούπολη ο ανταποκριτής της «Κ» Μανώλης Κωστίδης.

«Ως υπουργείο παραµένουµε σε επαγρύπνηση προκειµένου να προστατεύσουµε τα ενδιαφέροντα, τα δικαιώµατα και τα συµφέροντά µας στο Αιγαίο για να αποτρέψουµε τις προσπάθειες της Ελλάδας να καθιερώσει µονοµερές καθεστώς», ανέφεραν επίσης οι συγκεκριµένες πηγές. Υπενθυµίζεται ότι και ο υπουργός Εθνικής Αµυνας, σε συνέδριο, εξέφρασε την ελπίδα «ότι υπάρχουν κάποια όρια και στον παραλογισµό της γειτονικής µας χώρας», αναφερόµενος στις τελευταίες τουρκικές αντιδράσεις.

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 19/04/24

Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΙΛΗ*

Σύννεφα έκαναν την εµφάνισή τους στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, αλλά εκτός σοβαρού απροόπτου ο ουρανός θα έχει καθαρίσει µέχρι τη συνάντηση των δύο ηγετών στις 13 Μαΐου. Αφορµή στάθηκε η δροµολόγηση δηµιουργίας µεγάλου θαλάσσιου πάρκου στο Αιγαίο Πέλαγος. Ενώ δεν υπάρχουν ασφυκτικά χρονοδιαγράµµατα ούτε τα θαλάσσια πάρκα πρόκειται να αναπτυχθούν το αµέσως επόµενο χρονικό διάστηµα, η Αγκυρα έρχεται µε σειρά ανακοινώσεων να αντιδράσει, υπενθυµίζοντας το προφανές, ότι δηλαδή το µορατόριουµ των τελευταίων µηνών δεν αλλάζει κατά το ελάχιστο τις πάγιες θέσεις της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Η Τουρκία ερµηνεύει το πνεύµα της ∆ιακήρυξης των Αθηνών µε τρόπο που δεν αφήνει περιθώρια στην Ελλάδα για «µονοµερείς» ενέργειες. Και η Ελλάδα, ορθώς από την πλευρά της, αποδεικνύει ότι δεν δεσµεύεται από τη ∆ιακήρυξη των Αθηνών σχετικά µε την ανάληψη πρωτοβουλιών, που αφορούν την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώµατα. Η ιδιαιτερότητα που αφορά στις περιοχές Natura σχετίζεται µε το κοµµάτι της ανοιχτής θάλασσας, το οποίο εκτείνεται πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, και προς τούτο οι Τούρκοι ανησυχούν ότι θα δηµιουργηθούν αρνητικά τετελεσµένα για τις καινοφανείς θέσεις τους, ειδικότερα σε σχέση µε τα ακατοίκητα νησιά, για τα οποία επιδεικνύουν ιδιαίτερη ευαισθησία. Η Τουρκία, επιθυµώντας τη συνδιαχείριση στο Αιγαίο, επιδιώκει τη δηµιουργία και την εδραίωση µιας συνθήκης, βάσει της οποίας η Ελλάδα θα ενηµερώνει, αν δεν συνεννοείται, ακόµη και να ζητά τη συναίνεση της πρώτης, για δραστηριότητες σε περιοχές «κοινού ενδιαφέροντος».

Η ευρωπαϊκή σφραγίδα στο πρόγραµµα που προγραµµατίζει η Αθήνα ενεργοποιεί περαιτέρω τα αντανακλαστικά της Αγκυρας, διότι οποιουδήποτε είδους νοµιµοποίηση εκ µέρους του διεθνούς παράγοντα εν τοις πράγµασι αποδυναµώνει τα τουρκικά επιχειρήµατα.

Παράλληλα, το αποτέλεσµα των πρόσφατων αυτοδιοικητικών εκλογών υποχρεώνει τον Ερντογάν σε αναζήτηση συµµάχων στους πιο συντηρητικούς και εθνικιστικούς ισλαµιστικούς πολιτικούς σχηµατισµούς. Μάλιστα, η κεµαλική αντιπολίτευση, έχοντας αναθαρρήσει από την επικράτησή της, του βάζει πίεση µε το αναµάσηµα µαξιµαλιστικών θέσεων για εθνικά θέµατα. Και παρότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει δώσει διαπιστευτήρια πατριωτισµού, δεν θέλει να εµφανίζεται ενδοτικός.

Τέλος, παρατηρούµε µια κλιµάκωση στις αντιδράσεις της Αγκυρας. Αρχικά, µέσω της επίσηµης διπλωµατικής οδού του υπουργείου Εξωτερικών, εν συνεχεία µέσω του εκπροσώπου του κυβερνώντος κόµµατος και χθες µε µπροστάρη το υπουργείο Αµυνας, σε απάντηση στις τοποθετήσεις του κ. ∆ένδια.

Πάντως, ο προγραµµατισµός συναντήσεων και κοινών δράσεων δεν επηρεάζεται, γεγονός που – εφόσον διατηρηθεί– καταδεικνύει την κοινή βούληση των δύο ηγεσιών να µην επιτρέψουν τη διατάραξη της πορείας εξοµάλυνσης και τον εκτροχιασµό των συνεπαγόµενων διαδικασιών (π.χ. ΜΟΕ, πολιτικές διαβουλεύσεις), διατηρώντας την έµφαση σε θετική ατζέντα και ύφεση.

* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου ∆ιεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.