"...Οι φυλακές έχουν εξελιχθεί σε πυρήνα απροσμέτρητων κακών. Και όχι τόσο λόγω του μικρού αποτελέσματος που παράγουν τα προγράμματα αποσυμφόρησης, αφού οι υπότροποι ανατροφοδοτούν τις φυλακές. Αλλά κυρίως εξαιτίας της συνθήκης που ακυρώνει ευρύτερα κάθε σχέδιο: της απουσίας βούλησης. Αδράνεια των υψηλά ισταμένων καταγγέλλουν οι σωφρονιστικοί. Η ίδια ασθένεια που ταλαιπωρεί την κοινωνία, η διαφθορά, σε δύσκολα τμήματα φυλακών, ιπποδρόμους ωμοτήτων, χώμα πάνω στο οποίο δεν ακούμπησε θεϊκό χέρι, με την απουσία διαχείρισης, διαστέλλεται στο έπακρον...."

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ". και...

"Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 28/06/19

....από την "Εφ.Συν" (φύλλο 28/06/19)

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (βεβαίως) ΣΤΗΝ ΑΝΤΑ ΨΑΡΡΑ

Τις ημέρες αυτές που οργιάζει η κατατρομοκράτηση του κόσμου για τη φοβερή εγκληματικότητα και τους εγκληματίες οι οποίοι δήθεν θα αφεθούν ελεύθεροι, έχουν ιδιαίτερη αξία οι ψύχραιμες απαντήσεις ενός ανθρώπου που είχε άμεση εμπειρία από τις άγριες εξεγέρσεις κρατουμένων τις προηγούμενες δεκαετίες. Τότε κάποιοι του ζητούσαν να διαπραγματευτεί με τους κρατούμενους, ώστε να λήξουν όλα ομαλά. Αλλά και στη συνέχεια είχε επί πολλά χρόνια άμεση επαφή με παιδιά με βαριές καθείρξεις απλά και μόνο επειδή έκαναν χρήση ουσιών αλλά και με τις οικογένειές τους.

Είχε, με δυο λόγια, πλήρη εικόνα –και στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές– της διαφοράς ανάμεσα στο τι είναι σωφρονισμός και τι σημαίνει εξόντωση ενός κρατούμενου.

Ο Νίκος Παρασκευόπουλος, από τη θέση πλέον του υποψήφιου βουλευτή, δίνει για πολλοστή φορά τις απαντήσεις του, που ίσως είναι περισσότερο χρήσιμες από ποτέ, ειδικά μπροστά σε όσα απειλητικά ακούγονται από τα χείλη των στελεχών της Ν.Δ. για την «αποκατάσταση» της τάξης.

● Ο δικός σας νόμος, που πράγματι οδήγησε στην αποσυμφόρηση των φυλακών και στην πιο ανθρώπινη αντιμετώπιση των πλέον ευάλωτων ομάδων κρατουμένων (ανήλικοι, ασθενείς κ.λπ.), λοιδορήθηκε, όπως κι εσείς προσωπικά, περισσότερο κι από τον ΕΝΦΙΑ ή από το χαράτσι στη ΔΕΗ. Πού το αποδίδετε αυτό και τι θα αλλάζατε –αν αλλάζατε κάτι– τώρα, τέσσερα χρόνια μετά την εφαρμογή του;

Το 2015 είχαμε έναν βομβαρδισμό με απελπιστικές ειδήσεις σχετικά με την κατάσταση των ελληνικών φυλακών. Μάλιστα από τον Φλεβάρη του 2014 το ένα μετά το άλλο τα ξένα δίκτυα ασχολούνταν με τις απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης στις ελληνικές φυλακές, τις οποίες χαρακτήριζαν «κολαστήρια».

Η Ελλάδα είχε 53 καταδικαστικές αποφάσεις για παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχουν και οικονομικό κόστος, καθώς η χώρα κλήθηκε να καταβάλει για αποζημιώσεις και δικαστικά έξοδα τεράστια ποσά. Η επιθετικότητα κατά του «νόμου Παρασκευόπουλου», επομένως, δεν ήταν ορθολογική, αλλά είχε συστημικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά.

Δεν βρισκόμαστε, άλλωστε, στην εποχή της πλήρους απασχόλησης, αλλά σε συνθήκες ανεργίας, διεθνώς. Η αγορά δεν ενδιαφέρεται να επανεντάξει τον αποφυλακισμένο. Είναι ήσυχη αν τον κρατά «αποθηκευμένο» και παραμελεί την επανένταξή του. Το συστημικό σλόγκαν είναι «μία φορά κρατούμενος, για πάντα κρατούμενος».Τα βασικά αίτια είναι βέβαια κοινωνικοπολιτικά. Στη φυλακή βρίσκονται –σωστά– άνθρωποι που προσβάλλουν βαριά τους συνανθρώπους τους, αλλά και πολλοί των οποίων η συμπεριφορά δεν διαφέρει από αυτήν του κοινού πολίτη, παρά μόνο κατά το ότι δεν έχουν ισχυρά υπερασπιστικά μέσα. Οι μεγαλόσχημοι στη φυλακή αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό. Γι’ αυτό τον λόγο ο νεοφιλελευθερισμός σήμερα στον κρατούμενο βλέπει έναν αντίπαλο.

Η ειδησεογραφία για τον «νόμο Παρασκευόπουλου» έδειξε ότι οι προπαγανδιστές δεν ενδιαφέρονταν αν εκείνος που είχε περάσει από τη φυλακή, είχε περάσει για ελάχιστο ή για πολύ χρόνο. Γενικά οι συντηρητικές παρατάξεις επιδιώκουν πρώτα τον αποπροσανατολισμό και στη συνέχεια τη χειραγώγηση του κόσμου μέσω του φόβου.

Ο «νόμος Παρασκευόπουλου» λοιπόν ήταν ιδανικός για επιχειρήσεις λαϊκιστικού εκφοβισμού. Γι’ αυτό από όλες τις διατάξεις του Ν. 4322/2015 τα ΜΜΕ και η αντιπολίτευση τέσσερα χρόνια τώρα αναφέρονται εμμονικά μόνο στις αποσυμφορητικές, χωρίς λέξη για τις υπόλοιπες.

Φυσικά, η ιδεολογική επίθεση είχε και ατομικό στόχο. Η ενοχοποίηση ενός προσώπου (έστω υπουργού) για όλα τα σοβαρά εγκλήματα της χώρας θύμισε προϊστορικό κυνήγι αποδιοπομπαίου τράγου. Για τα αίτια της στόχευσης κατά του προσώπου μου, μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω.

Θέτω μία στην κρίση σας: Η επιθετικότητα αυτή ακολούθησε αμέσως μετά από κάποιες δικές μου κινήσεις: τις πειθαρχικές-ερευνητικές διαδικασίες που κίνησα σε βάρος ελάχιστων δικαστικών λειτουργών, οι οποίοι καθυστερούσαν πολύ την πρόοδο ποινικών διαδικασιών σε βάρος κάποιων ισχυρών του Τύπου. Σχεδόν αμέσως μετά τις δικές μου εντολές διερεύνησης εκδηλώθηκε αυτή η ατομική εκστρατεία σε βάρος μου. Ισως κάποιους ενόχλησε.

Ο «νόμος Παρασκευόπουλου», στην ίδια περίοδο 2015-2016, συνδυάστηκε με μείωση ποσοστών βαριάς εγκληματικότητας (μείωση ανθρωποκτονιών, ληστειών κ.λπ.), εξανθρώπισε τις συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές και βελτίωσε τη διεθνή εικόνα της χώρας. Αυτή τη φιλοσοφία και τη δυναμική δεν έχω ή μάλλον όλοι μας δεν έχουμε λόγο να την αλλάξουμε. Λεπτομέρειες και ειδικά ζητήματα για νομοθετικές παρεμβάσεις πάντοτε θα υπάρχουν.

● Ο Τσέζαρε Μπεκαρία* έλεγε ότι ένα από τα κύρια μέσα για τη συγκράτηση των εγκλημάτων δεν είναι η σκληρότητα των ποινών αλλά η βεβαιότητά τους. Η ίδια η σκληρότητα της ποινής εμπνέει σε κάποιον το αναγκαίο θράσος ώστε όσο μεγαλύτερη είναι η επαπειλούμενη τιμωρία τόσο περισσότερο να αναλαμβάνει το ρίσκο για να την αποφύγει, με αποτέλεσμα να διαπράττει τελικά περισσότερα και σκληρότερα εγκλήματα. Συμφωνείτε με αυτό; Υπάρχουν ανάλογα στοιχεία της άποψης του Μπεκαρία στους νέους ποινικούς κώδικες στους οποίους και ο ίδιος αρχικά είχατε συμβάλει;

Η ρήση του Μπεκαρία κατά βάση είναι σωστή. Για το κράτος δικαίου και την κοινωνική ειρήνη το κατάλληλο εργαλείο δεν είναι η ισοπεδωτική αυστηρότητα, αλλά η αναλογικότητα. Βαρύ έγκλημα, βαριά ποινή και αντίστοιχα ελαφριά ποινή για τα μικροεγκλήματα. Τόσο η χαριστική μεταχείριση, που συνήθως είναι άνιση, όσο και η υπερβολή στην αυστηρότητα, έχουν παρενέργειες: όχι μόνο σε βάρος των δικαιωμάτων, αλλά και σε βάρος της ασφάλειας.

Αποτέλεσμα: ο αριθμός των μοιχειών έμενε αμείωτος. Κατά τη στιγμή σύλληψης των μοιχών, όμως, εκδηλωνόταν σφοδρή εγκληματικότητα: απατημένοι φόνευαν τους άπιστους, έσπαζαν πόρτες σπιτιών, έγδυναν τους ντυμένους για να τους φωτογραφίσουν, τους περιέφεραν στους δρόμους με σεντόνια. Μια μάταιη ποινικοποίηση γινόταν η αιτία βαρύτατων εγκλημάτων. Με άλλα λόγια, η κοινωνία πλήρωνε πολύ ακριβά την υπερβολική καταστολή.Αν η σκληρότητα της καταστολής αρκούσε, θα είχαμε τελειώσει με το έγκλημα από την εποχή του Χαμουραμπί και των αιματηρών εκδικήσεων. Αλλωστε η αντίληψη ότι η σκληρή ποινή είναι πανάκεια βρίσκεται στον πυρήνα της ρατσιστικής και της ακροδεξιάς νοοτροπίας ανέκαθεν. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: η μοιχεία σήμερα έχει αποποινικοποιηθεί. Μέχρι μόλις 35 χρόνια πριν, όμως, αντιμετωπιζόταν με ποινική αυστηρότητα.

Ο νέος Ποινικός Κώδικας κινείται στην κατεύθυνση όχι της εκδικητικής, αλλά της αναλογικής δικαιοσύνης. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ο εξορθολογισμός του πλαισίου των απειλούμενων ποινών με μειώσεις του ανώτατου ορίου και η εισαγωγή σταθερών αντί των έκτακτων κανόνων για τις απολύσεις.

Κρίσιμες στην προοπτική της επανένταξης είναι πολλές διατάξεις. Ενδεικτικά αναφέρω την καταδίκη σε κοινωφελή εργασία, που αναβαθμίζεται σε κύρια ποινή. Οπως είπε ο πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, ποινικολόγος Χριστόφορος Αργυρόπουλος, αυτό «γίνεται για να περιοριστεί ο εγκλεισμός στις φυλακές που αποκοινωνικοποιεί τον άνθρωπο».

● Η μάχη κατά της διαφθοράς ήταν η προεκλογική σας δέσμευση. Υπάρχουν απτά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά κυρίως τον περιορισμό της σπατάλης και της επιστροφής χρημάτων στα δημόσια ταμεία, αλλά οι μεγάλες ποινικές υποθέσεις οικονομικού εγκλήματος είναι ακόμα στα χέρια των ανακριτών. Ξεσηκώθηκε πολύς θόρυβος και προς το παρόν λίγα είναι τα αποτελέσματα, με συνέπεια να σας κατηγορούν ακόμα και για στήσιμο σκευωριών. Σε τι οφείλεται η καθυστέρηση που βλέπουμε ότι τελικά έβλαψε την εικόνα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ;

Οι μεγάλες ποινικές υποθέσεις όντως καθυστερούν στο στάδιο της ανάκρισης. Τουλάχιστον, όμως, προχωρούν, ενώ στο παρελθόν ήταν βαλτωμένες ή ρίχνονταν σωρηδόν στον κάδο της παραγραφής. Πρόκειται για υποθέσεις πολύπλοκες, απαιτούν διεθνή συνεργασία και διαδικασίες για την εξεύρεση στοιχείων, καθώς και αποφάσεις για άρσεις απορρήτου. Ωστόσο, οι φωνές για σκευωρία δεν διαφέρουν καθόλου από συνηθισμένες αντιδράσεις διωκόμενων σε οποιεσδήποτε υποθέσεις.

Οι διώξεις ξεκινάνε με απλές ενδείξεις, συνεχίζονται με παραπομπές που προϋποθέτουν σοβαρές ενδείξεις και καταλήγουν με καταδίκες, όταν υπάρχει βεβαιότητα. Ανέκαθεν και παντού από το φίλτρο της δίκης δεν περνούν όλοι. Κάποιες υποθέσεις αρχειοθετούνται ή οδηγούνται σε απαλλαγές.

Σε δίκες με πολλούς κατηγορουμένους είναι πολύ συνηθισμένο οι ατομικές πορείες των κατηγορουμένων να είναι τελείως διαφορετικές μεταξύ τους. Δεν πρόκειται για σκευωρία, αλλά για απονομή δικαιοσύνης. Για ένα κόμμα όμως όπως η Ν.Δ., που στο πρόγραμμά της δεν συναντάς τη λέξη δικαιοσύνη, ο σκοταδισμός βλέπει μόνο σκευωρίες.

* Ο Τσέζαρε Μπεκαρία είναι ο Ιταλός διαφωτιστής (εγκληματολόγος, οικονομολόγος, δημοσιολόγος και φιλόσοφος) του 18ου αιώνα του οποίου το έργο έγινε στην ουσία η βάση για τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Το βιβλίο «Περί εγκλημάτων και ποινών» είναι ένα έργο που συνδυάζει τον ορθό λόγο και την ανθρωπιά. «Σύμφωνα με τον Μπεκαρία, η δικαιοσύνη είναι ο αναγκαίος δεσμός για την ύπαρξη του κοινωνικού συμβολαίου, διότι διασφαλίζει την ενότητα των επιμέρους ατομικών συμφερόντων τα οποία, δίχως τη δικαιοσύνη, κινδυνεύουν να επανέλθουν στην προ-κοινωνική κατάσταση. Οποιαδήποτε ποινή υπερβαίνει την ανάγκη διατήρησης του συμβολαίου, δηλαδή του κοινωνικού δεσμού, είναι άδικη» (απόσπασμα από την εισαγωγή του Αρη Στυλιανού στην ελληνική έκδοση του βιβλίου, Εκδ. Σαββάλας 2009).