Φταίει κυρίως ο ελεγκτής, αλλά ευθύνεται και το όλο κλίμα χαλάρωσης στον ΟΣΕ, οι συμβάσεις που δεν πραγματώθηκαν ποτέ, κάποιοι συνδικαλισταράδες και αντικειμενικά ο εκάστοτε υπουργός. Αν και μάλλον είναι βέβαιο πως ούτε ο Θεός μπορεί να ελέγχει απόλυτα, νυχθημερόν και κάθε λεπτό, έναν ΟΣΕ. Και ασφυκτικό, τρομοκρατικό έλεγχο να ασκεί κάποιος πάνω στον όποιον ΟΣΕ, αρκεί η αβλεψία ενός υπαλλήλου, για μια στιγμή, μια μικρή βλάβη στα συστήματα, ένα καλώδιο που κλέφτηκε, για να γίνει το μεγάλο, σωρευτικό κακό. Οπως συμβαίνει κάθε μέρα με τα αυτοκίνητα στους δρόμους. Αλλά οι δεκαπλάσιοι νεκροί της ασφάλτου δεν συγκινούν πια κανένα μας, hypocrite lecteur, mon semblable, mon frere. Επτακόσιοι διαμελισμένοι ετησίως στους δρόμους δεν προκαλούν ποτέ μια πρόταση μομφής...

Από "ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ"

"ΤΑ ΝΕΑ/ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ", 06-07/04/24

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ

Λέω ότι δεν υπάρχει προσωπική ευθύνη του εκάστοτε ελεγκτή, αλλά υπάρχει ταυτόχρονα προσωπική ευθύνη του εκάστοτε υπουργού; Προφανής αντίφαση. Κι αυτή η επιλεκτική μέθοδος είναι η πιο συνηθισμένη: δεν παίζουν ρόλο τα πρόσωπα, αλλά τα βάζουμε με πρόσωπα, λέμε ότι δεν παίζει ρόλο ο αρχηγός, αλλά λέμε ότι φυσικός αρχηγός είναι ο Τσίπρας, και δεν χτυπάμε τη Δεξιά, αλλά το πρόσωπο Μητσοτάκης – όλα κατά περίπτωση. Κατά τα άλλα ο καπιταλισμός θα πέσει από μόνος του, από τις αντιφάσεις του, όπως και τα κάκαλα του βοδιού Αιτωλοακαρνανίας. Μια τα πράγματα οδεύουν μηχανιστικά, μια βουλησιαρχικά και μια ό,τι θυμάμαι χαίρομαι.

Τη μια μέρα υπάρχει τελεολογία και την άλλη φταίει κάποιος συγκεκριμένος – εξαρτάται τι μας συμφέρει να πούμε. Τη μια το λέμε ατύχημα, την άλλη έγκλημα, την επόμενη θέλημα Θεού. Αλλά βέβαια υπάρχει πάντα προσωπική ευθύνη. Υπάρχει η συνείδηση και η επιλογή και η ιδιωτική πρωτοβουλία. Και εκείνοι που είναι κατά της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, από ιδιωτική πρωτοβουλία το αποφάσισαν. Το να υποστηρίξεις την τάδε ή την τάδε άποψη δεν είναι μηχανιστικό αποτέλεσμα της αφηρημένης κλινοπάλης των τάξεων, αλλά συνειδητή απόφαση – ίσως και ολίγον τύχη: έμπλεξες νέος με την τάδε παρέα και τράβηξες αυτόν τον δρόμο ή μια άλλη παρέα και με αντίστοιχο τρόπο επέλεξες άλλη άποψη. 

Πάντως δεν ήταν μια θεόθεν επιταγή: αν γεννήθηκες, για παράδειγμα, σε «αριστερή οικογένεια» (κι άσχετα αν ο μπαμπάς σου έγινε αριστερός κατά λάθος μην ξέροντας καν ποιος ήταν ο Μαρξ) ή σε συντηρητική οικογένεια και ο μπαμπάς σου ήταν δεξιός επειδή ο παππούς του ήταν βασιλόφρων. Δηλαδή αν η φαμίλια μου ήταν κεντρώα, τι να ψηφίσω τώρα που έφυγε ο Λεβέντης; Αμηχανία.

Αλλάζουν – δεν αλλάζουν οι καιροί, η ιδεολογία μεταβιβάζεται σαν την ελιά που είχε στο σβέρκο ο παππούς μου κι έχω κι εγώ την ίδια; Κι όμως, μεγάλε. Ετσι συμβαίνει συχνά και μερικοί καμαρώνουν για το ιδεολογικό τους δέντρο. Δεν υπάρχει επιλογή, προσωπική ευθύνη, συνειδός, κρίση, ατομικά χαρακτηριστικά, ούτε προσωπικά δεδομένα. (Μόνον οικογενειακά;) Και εάν υπάρχουν, που σίγουρα ναι, σε κάποιον βαθμό, όμως ο καθείς είναι κατά βάθος μοναδικός κι ανεπανάληπτος κι έχει και την ευθύνη του εαυτού του. 

Ας αφήσουμε τα σάπια. Οποιος παπάρας οδηγεί με διακόσια, σκοτώνεται και σκοτώνει κι άλλους τρεις, έχει και την ευθύνη – δεν φταίει για αυτό η οικογένειά του ή κάποιος υπουργός οποιασδήποτε κυβέρνησης. Και εάν φταίει υπουργός, κι αν θεωρήσουνε πως είναι έγκλημα να σκοτώνονται στο οδόστρωμα κάθε χρόνο, μα κάθε χρόνο, ακατάπαυτα δεκαπλάσιοι απ’ όσοι στα Τέμπη, τότε πρόκειται μόνο για συνειρμικό έγκλημα; Σίγουρα, σε κάποιον βαθμό. Αλλά δεν φταίει και κάποιος οδηγός; Κι αν κάποτε μέρος της ευθύνης για όλα τα τροχαία δυστυχήματα (ή εγκλήματα) οφείλουμε να την αναζητήσουμε σε βάθος, δεν θα φτάσουμε ως τον Τρικούπη;

Πότε, συνεπώς, κάνουμε συλλογιστική αφαίρεση ή επιλεκτική, ελλειπτική προσέγγιση για λόγους κομματικής ιδιοτέλειας; Οταν βέβαια συμφέρει. Μια λέμε «Σαράντα γύφτοι μ’ ένα χουλιάρι» και μια «Ενας γύφτος έκλεψε, όλοι οι γύφτοι φταίνε»; Και αν θεωρήσουμε πως επαρκούν από μόνα τους τα σούπερ ηλεκτρονικά συστήματα για να είμαστε ασφαλείς, τότε δεν θα έπεφτε ποτέ κανένα Μπόινγκ, κανένα F-16 (προ ημερών) κι επειδή τα νέα αυτοκίνητα έχουν πολλαπλές διασφαλίσεις, δεν θα γίνονταν και φονικά δυστυχήματα. 

Αλλά; Πώς έγινε, με τόσα ηλεκτρονικά συστήματα, και δυο αεροπλάνα έπεσαν από μόνα τους στους Δίδυμους Πύργους; Γιατί δεν έστριψαν αυτόματα; Διότι δυστυχώς υπάρχει πάντα ο άνθρωπος, ο χειριστής, η ανθρώπινη βούληση και διαστροφή, η προσωπική ευθύνη. Αλλά συχνά και σε συνδυασμό η κακή τύχη, η λάθος απόφαση, η στιγμή, η χαλάρωση, το κινητό που χτύπησε και συχνά όλο το πέριξ σύστημα που ευνοεί το ατύχημα, αν είναι ατύχημα. Κι άραγε έχουμε προσωπική ευθύνη αν το δέντρο έρθει ξαφνικά κι ολοταχώς κατά πάνω μας. Οχι βέβαια απόλυτη, γιατί μπορεί να φταίει και το δέντρο. (Κατά συνέπεια έχουν ευθύνη και όλα τα δέντρα, αν είσαι συνωμοσιολόγος.)

Στην τραγική, φρικώδη περίπτωση των Τεμπών, υπάρχει συνειρμική, ιστορική ευθύνη, υπάρχει κυρίως προσωπική ευθύνη του ελεγκτή, αλλά και (πάντα) αντικειμενική πολιτική ευθύνη. Φταίει κυρίως ο ελεγκτής, αλλά ευθύνεται και το όλο κλίμα χαλάρωσης στον ΟΣΕ, οι συμβάσεις που δεν πραγματώθηκαν ποτέ, κάποιοι συνδικαλισταράδες και αντικειμενικά ο εκάστοτε υπουργός. Αν και μάλλον είναι βέβαιο πως ούτε ο Θεός μπορεί να ελέγχει απόλυτα, νυχθημερόν και κάθε λεπτό, έναν ΟΣΕ. Και ασφυκτικό, τρομοκρατικό έλεγχο να ασκεί κάποιος πάνω στον όποιον ΟΣΕ, αρκεί η αβλεψία ενός υπαλλήλου, για μια στιγμή, μια μικρή βλάβη στα συστήματα, ένα καλώδιο που κλέφτηκε, για να γίνει το μεγάλο, σωρευτικό κακό. Οπως συμβαίνει κάθε μέρα με τα αυτοκίνητα στους δρόμους. Αλλά οι δεκαπλάσιοι νεκροί της ασφάλτου δεν συγκινούν πια κανένα μας, hypocrite lecteur, mon semblable, mon frere. Επτακόσιοι διαμελισμένοι ετησίως στους δρόμους δεν προκαλούν ποτέ μια πρόταση μομφής. Δεν προκαλούν καν εντύπωση πλέον.

Και πώς γίνεται η Ελλάς της σούζας να είναι πρώτη στην Ευρώπη σε αριθμό θανάτων από μοτοσικλέτα, ενώ στην Εσθονία ο αριθμός αυτός είναι μηδέν; (Παρεμπιπτόντως η Εσθονία έχει τα καλύτερα σχολεία στην Ευρώπη.)