Κι ενώ τα φανερά σχολεία ανεμπόδιστα λειτουργούν στην υπόδουλη χώρα, αφυπνίζεται η «μυθολογούσα συνείδηση» (έτσι την αποκαλεί ο αείμνηστος Ιωάννης Κακριδής στη μνημειώδη του «Ελληνική Μυθολογία») και κατασκευάζει τον μύθο για το νυχτερινό Κρυφό Σχολειό. Μα δεν είναι ο μόνος μύθος που κατασκευάζει η μυθολογούσα συνείδηση: κατασκευάζει τον μύθο για την Αγία Λαύρα και το λάβαρο, τον μύθο για την 25η Μαρτίου ως ημέρα έναρξης της Επανάστασης του 1821, τον μύθο για την 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα γέννησης του Χριστού κ.ά. Στο διπλό ερώτημα «ποιος και για ποιον λόγο κατασκεύασε τον μύθο για το Κρυφό Σχολειό;», την απάντηση «ού παρ’ εμού δει λαμβάνειν», καθότι απαιτείται εισβολή στη μυαλοθήκη του κατασκευαστή και σύλληψη των ιδεών του, όπερ αδύνατον! Καιρός όμως να καθαρίσουμε τη συλλογική μας μνήμη από κάποια «ωφέλιμα» ψεύδη και να μη θεωρούμε τις αλήθειες, που η ιστορική πραγματικότητα υπαγορεύει, «βλαβερές»...

Από την "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" (φύλλο 13/04/24)

Ο κορυφαίος πολιτικός του 19ου αιώνα και εμβληματική μορφή του ελληνικού δημόσιου βίου Χαρίλαος Τρικούπης. Φανατικός αντιλαϊκιστής, πρόδρομος εκφραστής της ανάγκης εκσυγχρονισμού της χώρας, άνθρωπος μοναχικός, ειλικρινής, ακέραιος και φλεγματικός. Η ρεντικότα και το ημίψηλο ήταν το ενδυματολογικό «σήμα κατατεθέν» του. Ο Ξενοφών Ζολώτας είχε συνοψίσει: «Υπήρξε ο πρώτος μαχητής στην προσπάθεια ανύψωσης του κύρους της Ελλάδας έναντι των ξένων δυνάμεων». Επτά φορές πρωθυπουργός, άλλα κατόρθωσε, άλλα όχι. Ομως, όλα τα οραματίστηκε κι όλα τα σχεδίασε. Οι κυβερνήσεις του επιδίωξαν, μεταξύ πολλών άλλων, την καταστολή της μάστιγας του εγκλήματος και στην ύπαιθρο, με συστηματικές προσπάθειες αναδιοργάνωσης της χωροφυλακής και απομάκρυνσης από το σώμα διεφθαρμένων και ανίκανων στοιχείων... Στην εικόνα, αξιωματικοί και οπλίτες του σώματος με εξάρτυση της εποχής (φωτογραφία, Εθνικό Ιστορικό Αρχείο, από το παλαιότερο αφιέρωμα της Καθημερινής «Ελληνες Πολιτικοί», Επτά Ημέρες).

Κάλπες, ρουσφέτια, το «μαύρο» και ο Σουρής


Κύριε διευθυντά,

Μία δημοφιλής αυταπάτη που διδάσκεται στο σχολείο είναι ότι η παραχώρηση από τον βασιλιά Οθωνα του δικαιώματος ψήφου σε όλους τους ενήλικους άνδρες (άνω των 21 ετών) στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 ήταν θρίαμβος της δημοκρατίας.

Ομως, αυτοί οι ενήλικοι άνδρες ήταν τότε κατά 91% αναλφάβητοι! Με τι κριτήριο θα ψήφιζαν αφού δεν ήξεραν να διαβάσουν εφημερίδες και να διαμορφώσουν άποψη για την πολιτική; Το μόνο κριτήριο που απέμενε ήταν το τι άμεσα ή έμμεσα οφέλη θα αποκόμιζαν, δηλαδή το «ρουσφέτι». Αναλφάβητοι ήταν κατά πλειοψηφία οι άνδρες (και πολύ περισσότερο οι γυναίκες) όλον τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Σύμφωνα με ένα παλαιότερο σχολικό βιβλίο Ιστορίας, το 1879 οι άνδρες ήταν ακόμα κατά 69% (7 στους 10) αναλφάβητοι και οι γυναίκες κατά 93%. Γι’ αυτό, εξάλλου, οι ψηφοφορίες γίνονταν μέχρι το 1925 με σφαιρίδια και όχι με ψηφοδέλτια. Ετσι καθιερώθηκε όχι η δημοκρατία, αλλά μάλλον η ρουσφετοκρατία και αναξιοκρατία. Οπως λέει το 1885 ο Γεώργιος Σουρής στο ποίημα «Εκλογεύς» (με σημερινή ορθογραφία): «...Αϊντε πάλι γλέντι και κουβαρνταλίκι!/ Λύστε το πουγκί σας, δώστε χαρτζιλίκι! ... Ολων σας τα σπίτια ανοικτά να τα ’βρω/ ειδ’ αλλιώς σκεφθείτε πως θα φάτε μαύρο». Μαύρο ήταν το τμήμα της κάλπης όπου έριχναν το σφαιρίδιο για να καταψηφίσουν τον υποψήφιο.

Μέχρι την εποχή του Βενιζέλου (1911) οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είχαν μονιμότητα, αλλά άλλαζαν κάθε φορά που ερχόταν νέο κόμμα στην κυβέρνηση. Γι’ αυτό ονομάσθηκε η πλατεία μπροστά από το υπουργείο Εσωτερικών «πλατεία Κλαυθμώνος», δηλαδή «πλατεία κλάματος» (όσων μάθαιναν ότι απολύονται).

Στην Ελλάδα οι κάλπες με σφαιρίδια αντικαταστάθηκαν με έντυπα ψηφοδέλτια το 1926. Σύμφωνα, όμως, με την απογραφή του πληθυσμού το 1920, στους άνω των 15 ετών «αγράμματοι» ήταν ακόμα 36% των ανδρών και 73% των γυναικών. Ο αναλφαβητισμός το 1951 είχε μειωθεί σε 11% για τους άνδρες και 35% για τις γυναίκες, το 1981 σε 6% για τους άνδρες και 23% για τις γυναίκες και το 2011 σε 2% για τους άνδρες και 3% για τις γυναίκες. Το δικαίωμα ψήφου σε βουλευτικές εκλογές απέκτησαν οι γυναίκες μόλις το 1952.

Το ρουσφέτι φαίνεται, όμως, να παρέμεινε βασικό κριτήριο επιλογών ακόμα και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως μαρτυρούν οι σάτιρες «Ζητείται ψεύτης» του Δημήτρη Ψαθά (1961) με κεντρικό ήρωα τον Ψευτοθόδωρο, και «Υπάρχει και φιλότιμο» των Αλέκου Σακελλάριου-χρήστου Γιαννακόπουλου (1965) με κεντρικό ήρωα τον Μαυρογιαλούρο.

Εξάλλου, και από τους θεωρούμενους εγγράμματους πολλοί δυσκολεύονται ακόμα και σήμερα να κατανοήσουν ένα κάπως απαιτητικό κείμενο εφημερίδας. Αυτό μαρτυρεί η υστέρηση της Ελλάδας στους διαγωνισμούς PISA που εξετάζουν ακριβώς το πόσο καλά χειριζόμαστε στοιχειώδη θέματα μαθηματικών και φυσικής και πόσο καλά κατανοούμε κείμενα εφημερίδων. Αυτό εξηγεί, νομίζω, και γιατί ακόμα μέχρι σήμερα το κράτος δεν λειτουργεί εύρυθμα.

Σε αντιπαραβολή αξίζει ίσως να δούμε πώς εξελίχθηκε το δικαίωμα ψήφου στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη χώρα που δημιούργησε τον κοινοβουλευτισμό: Το 1800 (την εποχή της Jane Austen) εγγράμματοι ήταν ήδη 60% των ανδρών και 40% των γυναικών, ενώ το 1900 τα ποσοστά είχαν γίνει 97% και για τα δύο φύλα. Ομως, το δικαίωμα ψήφου επεκτάθηκε σταδιακά με βάση την οικονομική ανάπτυξη και την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού. Η ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη αύξησε τους φορολογούμενους και έκανε αναγκαία την εκπροσώπησή τους. Το ποσοστό των ψηφοφόρων (άνω των 21 ετών) στο σύνολο του πληθυσμού διευρύνθηκε, λοιπόν, διαδοχικά ως εξής: 1800: 2,7%, 1832: 8%, 1867: 16%, 1884: 28%. Το 1918 το ποσοστό έγινε 74%, γιατί δικαίωμα ψήφου είχαν όλοι οι άνδρες άνω των 21 ετών και οι γυναίκες άνω των 30 ετών, ενώ οι νεότερες γυναίκες (άνω των 21 ετών) απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου το 1928. Τη μεγάλη επέκταση του δικαιώματος ψήφου το 1918 επέβαλαν οι μεγάλες θυσίες που έγιναν από όλους κατά τον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από το 1872 και μετά, η ψηφοφορία είναι μυστική και χρησιμοποιούνται έντυπα ψηφοδέλτια, ενώ το 1880 έγινε ποινικό αδίκημα η δωροδοκία ψηφοφόρων και η πρακτική αυτή (το ρουσφέτι) εξαλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό. Μέχρι τότε πολλές βουλευτικές έδρες γίνονταν αντικείμενο συναλλαγών, παρά το ότι αρχικά οι βουλευτές ήταν άμισθοι. Η μισθοδοσία τους καθιερώθηκε το 1906.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΣΤΕΛΙΔΗΣ
Πεύκη

Δεν έχει αποδειχθεί, μέχρι τώρα τουλάχιστον, ότι το Μπιγκ Μπανγκ (Big Bang), η Μεγάλη Εκρηξη, όντως συνέβη. Σε αυτήν όμως (τη Μεγάλη Εκρηξη) στηρίζεται η επικρατέστερη θεωρία για τη δημιουργία του σύμπαντος και ανήκει στον Βέλγο καθολικό ιερέα και φυσικό επιστήμονα Abbe Georges Lemaitre (1884-1966). Την εξέφρασε το 1927 από το αστεροσκοπείο του όρους Wilson της Καλιφόρνιας. Μετά τις αρχικές του αντιρρήσεις, την ενέκρινε μετά χαράς και ο Αϊνστάιν. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, πριν από 13,8 δισ. χρόνια (κατ’ άλλους πριν από 20 εκατ. χρόνια) το σύμπαν που υπήρχε υπό μορφήν μικρής πεπιεσμένης και θερμής σφαιρικής μάζας με το όνομα πρωτογενές άτομο, άρχισε να διογκώνεται και κατέληξε σε έκρηξη. 

Ηταν η αρχή του χρόνου και του χώρου, σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία. Το περιεχόμενο του πρωτογενούς ατόμου απελευθερώθηκε και έκτοτε απομακρύνεται από το αρχικό σημείο προς όλες τις κατευθύνσεις. Ετσι, κατά τη θεωρία της μεγάλης εκρήξεως (Big Bang) δημιουργήθηκε το σύμπαν. Ο Lemaitre δεν απέδειξε κάτι συγκεκριμένο. Πρότεινε μια θεωρία για τη δημιουργία του σύμπαντος. Ας μη βιαστούμε να την αποδεχτούμε γιατί ενδέχεται κάποιος άλλος Γαλιλαίος να υποστηρίξει κάποτε στο μέλλον ότι ο Lemaitre είχε κάνει λάθος. Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η Γη είναι ακίνητη στο κέντρο του κόσμου. Η γνώμη του αυτή επιστεύετο επί 2.000 χρόνια. Το ερώτημα εξακολουθεί να παραμένει και μετά τον Αϊνστάιν: Ποιος είναι ο δημιουργός του πρωτογενούς ατόμου; Μήπως ο Θεός;

ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΤΟΛΗΣ,

Καρδιοχειρουργός

Εδώ, το επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης του Κρυφού Σχολειού δεν είναι στεγανό, διότι: α) δεν υπάρχει κοινή διαπίστωση (communis opinio) ότι το Κρυφό Σχολειό θεμελίωσε την εθνογένεση και προετοίμασε την Επανάσταση, και β) η φιλελεύθερη λαλιά του Ρήγα Φεραίου δεν θεμελιώθηκε από κάποια κατήχηση κάποιου Κρυφού Σχολειού.

Αλλ’ ας δούμε τα φανερά σχολεία: Μέχρι το 1613 λειτουργούσαν σχολεία στις εξής πόλεις: Σέρρες,Θεσσαλονίκη, Βλαχοκλεισούρα, Κορυτσά, Ιερομέρι, Κέρκυρα, Γιάννενα, Τρίκαλα, Βαρνάκοβα, Χαλκίδα, Αθήνα, Ζάκυνθο, Αργος, Ναύπλιο, Μυστρά, Μεθώνη, Κορώνη, Μονεμβασιά, Κύθηρα, Χάνδακα (Κρήτης), Ρόδο, Κω, Πάτμο, Χίο, Λέσβο (δύο σχολές). Το 1670 προστίθενται και άλλες σχολές στις περιοχές: Θήβα, Μύκονος, Αιτωλικό, Καρπενήσι, Αρτα, Αγραφα, Παραμυθιά, Τύρναβος, Κοζάνη, Βέροια, Γιαννιτσά. Το 1764 στη Δημητσάνα χτίζεται σχολείο για 300 μαθητές. Το 1729 ο πλούσιος έμπορος Μανολάκης Καστοριανός «ανήγειρε και ωκοδόμησεν εκ βάθρων ιδίαις δαπανήμασιν έτερον σχολείον... ικανόν και ευμέγεθες». Το 1750 ο Αθηναίος έμπορος Ιωάννης Ντέκας διαθέτει 20.000 γρόσια για την οικοδόμηση σχολικού κτιρίου. Ο δάσκαλος Ιώσηπος Μοισιόδαξ, κατά την επίσκεψή του σε αυτό, το χαρακτηρίζει ως «κτήριον λαμπρόν». Τέλος, το 1777 ο Ζαγοριανός έμπορος Ιωάννης Πρίγκος ιδρύει νέο σχολείο στη Ζαγορά και νέα βιβλιοθήκη.

Κι ενώ τα φανερά σχολεία ανεμπόδιστα λειτουργούν στην υπόδουλη χώρα, αφυπνίζεται η «μυθολογούσα συνείδηση» (έτσι την αποκαλεί ο αείμνηστος Ιωάννης Κακριδής στη μνημειώδη του «Ελληνική Μυθολογία») και κατασκευάζει τον μύθο για το νυχτερινό Κρυφό Σχολειό. Μα δεν είναι ο μόνος μύθος που κατασκευάζει η μυθολογούσα συνείδηση: κατασκευάζει τον μύθο για την Αγία Λαύρα και το λάβαρο, τον μύθο για την 25η Μαρτίου ως ημέρα έναρξης της Επανάστασης του 1821, τον μύθο για την 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα γέννησης του Χριστού κ.ά.

Στο διπλό ερώτημα «ποιος και για ποιον λόγο κατασκεύασε τον μύθο για το Κρυφό Σχολειό;», την απάντηση «ού παρ’ εμού δει λαμβάνειν», καθότι απαιτείται εισβολή στη μυαλοθήκη του κατασκευαστή και σύλληψη των ιδεών του, όπερ αδύνατον! Καιρός όμως να καθαρίσουμε τη συλλογική μας μνήμη από κάποια «ωφέλιμα» ψεύδη και να μη θεωρούμε τις αλήθειες, που η ιστορική πραγματικότητα υπαγορεύει, «βλαβερές». Σε μια σοβαρή χώρα δε χωρούν παράλογες ρομαντικές ορέξεις.

ΔΡ ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΤΚΟΣ
Μελβούρνη

δρος πρέπει να γνωρίζει. Μέχρι το 1821 είχαν γίνει δύο μεγάλες αστικές επαναστάσεις στον κόσμο, η αμερικανική και η γαλλική, αλλά εκεί είχαν διαμορφωθεί μέσω των αιώνων ώριμες αστικές τάξεις, ώστε να μπορέσουν να διεκδικήσουν δικαιώματα. 

Στην Ελλάδα του 1821, αλλά και πολλές δεκαετίες αργότερα, δεν υπήρχε αστική τάξη διότι δεν είχαν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις που θα ευνοούσαν την ανάπτυξή της. Λόγου χάριν, βιομηχανία, μεγαλεμπόριο, ναυτιλία αστικού τύπου και όχι κοτζαμπασίδικου όπως της Υδρας και των άλλων νήσων και ούτω καθεξής. Πρώτος που έκανε απόπειρα να ενισχύσει την ανάπτυξη της αστικής τάξης ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης μετά το 1880. Τα βήματα που έγιναν πάντως τότε ήταν λίγα και δειλά. Ο αστικός μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας διαμορφώνεται μετά το 1909 και την άνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος, εκτός από τις άλλες μεγάλες υπηρεσίες που προσέφερε στο έθνος, δημιούργησε και ρωμαλέα αστική τάξη που είναι αναγκαία για να ανδρωθεί μια κοινωνία. 

Αν διαβάσουμε το έργο του Π. Κανελλόπουλου «Η νεοελληνική κοινωνία»(1931) θα τα βρούμε αυτά. Τις παραπάνω απόψεις υποστηρίζουν οι μεγάλοι νεότεροι ιστορικοί όπως ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Σ. Λάμπρος, ο Π. Καρολίδης, ο Γ. Σωτηριάδης, ο Κ. Αμαντος κ.ά. Ο μόνος ο οποίος ισχυρίστηκε ότι η Επανάσταση του 1821 ήταν ταξική, ήταν ο Κορδάτος, αλλά αυτός ήταν στρατευμένος στην υπηρεσία του ΚΚΕ, το οποίο όμως και αυτόν αργότερα τον αρνήθηκε και απέρριψε την άποψή του περί του ταξικού χαρακτήρα της Επαναστάσεως του 1821. Τιμώ την κ. Σακελλαροπούλου ως αρχηγό του κράτους, αλλά ο αρχηγός του κράτους πρέπει να είναι προσεκτικότερος και να μη διατυπώνει απόψεις τις οποίες δεν επαληθεύει η Ιστορία.

ΔΙΟΝ. Π. ΑΛΙΚΑΝΙΩΤΗΣ