Οι Βρετανοί θέλουν να επιστρέψουν τα γλυπτά του Παρθενώνα και είναι πραγματιστές. Θα ήταν κρίμα να τους το αρνηθούμε....

(1) Η βρετανική κοινωνία έχει αλλάξει.

Οι βρετανοί αισθάνονται άσχημα για το αποικιοκρατικό τους παρελθόν. Στο δημόσιο διάλογο έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια μια συζήτηση για τον "από-αποικισμό" (decolonisation) του δημόσιου χώρου (με απόσυρση αγαλμάτων/μνημείων προς τιμή ιδιοκτητών σκλάβων, και γενικότερα περιουσιών που δημιουργήθηκαν με εγκλήματα και πολύ αίμα). Αυτή η συζήτηση ήταν θέμα χρόνου να φτάσει και στα μουσεία τους. Η πλειοψηφία των Βρετανών θεωρεί την παρουσία των γλυπτών στο Βρετανικό Μουσείο απαράδεκτη ως χαρακτηριστικό δείγμα αποικιοκρατικής αντίληψης, εξουσίας και βίας και επιθυμεί την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου, Osborne (και τέως Υπουργός Οικονομικών) έχει συνειδητοποιήσει ότι του δίνεται μια μοναδική ευκαιρία να μείνει στην Ιστορία ως αυτός που επανόρθωσε μια ιστορική αδικία.
(2) Γιατί να μην παραδεχτούν την αδικία λοιπόν και να μας τα επιστρέψουν; Γιατί χρειαζόμαστε διαπραγματεύσεις και συμφωνίες;
Καλή ερώτηση. Είναι η διαφορά μεταξύ του (α) Αισθάνομαι άσχημα που οι πρόγονοί μου είχαν σκλάβους και βρίσκω γελοίο να υπάρχουν πχ. στο Προεδρικό Μέγαρο τον 21ο αιώνα πίνακες ζωγραφικής που απεικονίζουν λόρδους ευγενείς συνοδευόμενους από σκλάβους ως κατοικίδια, γι αυτό και τους αποσύρω, και (β) Θα υπογράψω χαρτί που να λέει ότι η ιδιοκτησία σκλάβων από τους προγόνους μου ήταν έγκλημα, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κάποια στιγμή ως πειστήριο σε μια μελλοντική αγωγή στην οποία απόγονοι σκλάβων ζητούν αποζημιώσεις, 10, 50 ή 100 χρόνια αργότερα. Εσείς μπορεί να θεωρείτε το (β) ηθικά σωστό. Αλλά θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι το (α) είναι πολύ ευκολότερο να γίνει.
(3) Γιατί δεν γίνονται οι διαπραγματεύσεις επίσημα, με τα Υπουργεία Πολιτισμού, την Unesco, κλπ;
Γιατί τόσο ο Osborne όσο και η ελληνική πλευρά πιστεύουν ότι είναι ευκολότερο να φτάσουν σε μία συμφωνία με τα συγκεκριμένα πρόσωπα. Για να σας δώσω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, ο Υπουργός Πολιτισμού του ΗΒ είναι εναντίον της επιστροφής. Πιστεύει ότι θα ανοίξει η κερκόπορτα και θα αδειάσουν τα βρετανικά μουσεία (από τους θησαυρούς που έχουν κουρσέψει από όλον τον κόσμο). Ο Osborne δε θέλει να το ρισκάρει.
(4) Ηθικά προβλήματα και λογιστικές πατέντες: ποιος είναι ο ιδιοκτήτης των γλυπτών, κλπ
Από τα παραπάνω ίσως γίνεται φανερό ότι οι Βρετανοί θέλουν να επιστρέψουν τα γλυπτά όσο πιο αναίμακτα γίνεται. Υπάρχει βρετανική νομοθεσία που απαγορεύει στο Βρετανικό Μουσείο να επιστρέψει εκθέματά του, και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι υπάρχει η κοινοβουλευτική πλειοψηφία να αλλάξει αυτός ο νόμος σε αυτήν τη συγκυρία. Συγκεκριμένα, δε μιλάμε μόνο για τα γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά για ολόκληρη την ιδιοκτησία του μουσείου.
Οι Βρετανοί, αντίθετα από ότι ίσως νομίζετε, δεν είναι ηλίθιοι και καταλαβαίνουν πολύ καλά ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να δεχτεί ποτέ ότι δεν της ανήκουν τα γλυπτά. Γι αυτό, η λύση δε μπορεί να επέλθει ως δάνειο. Πώς μπορείς να δεχτείς να σου δανείσει κάτι κάποιος όταν πιστεύεις ότι σου το έχει κλέψει; Αλλά είναι πραγματιστές. Οι συζητήσεις που γίνονται μιλάνε για "πολιτιστική ανταλλαγή". Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι φοράς εσύ π.χ. ένα παλτό, φοράω κι εγώ ένα, και συμφωνούμε να τα ανταλλάξουμε. Εσύ φοράς τώρα "το δικό μου" και εγώ "το δικό σου". Πότε θα τα επιστρέψουμε; Δεν το συζητάμε αυτό (είπαμε, προσπαθούμε να μη φέρουμε κανένα σε δύσκολη θέση). Αλλά αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, δεν περιμένω ότι θα μου επιστρέψεις ποτέ το παλτό που μόλις σου έδωσα.
Δεν ξέρω αν είναι καλή η αναλογία, αλλά αυτά είναι για τους δικηγόρους που θα συνθέσουν το τελικό κείμενο. Ο πραγματιστής θα σκεφτεί: είναι μια μοναδική ευκαιρία να πάρω πίσω τα γλυπτά χωρίς να πω ότι δεν είναι δικά μου, και κανείς δε θα μου τα ξαναζητήσει. Αλλά δε θα βάλω τον άλλο να παραδεχτεί ότι μου τα έκλεψε. Αν πιστεύετε ότι αυτή δεν είναι η ιδανική λύση, ίσως να έχετε δίκιο. Αλλά νομίζω ότι το αμέσως επόμενο πιθανότερο σενάριο είναι να μην επιστραφούν. Ποτέ.
Συμπερασματικά: οι Βρετανοί θέλουν να επιστρέψουν τα γλυπτά του Παρθενώνα και είναι πραγματιστές. Θα ήταν κρίμα να τους το αρνηθούμε.