"....Μιμούμενοι τήν υποδειγ­ματική στάση Ερυθραίας καί Υε­μένης (χωρών οί όποιες προσέφυ­γαν σέ διεθνές διαιτητικό δικαστή­ριο όπως προανέφερα, άφού προηγουμένως συνήψαν συμφωνία βάσει τής οποίας αποκήρυσσαν τήν χρήση βίας στις μεταξύ τους σχέσεις, διακρίνοντας τήν εδαφι­κή άπό τήν διαφορά τους περί ορι­οθετήσεως τών θαλασσίων ζωνών τους) καί αναθέτοντας τήν επίλυ­ση τής διαφοράς μας σέ αμερόλη­πτο τρίτο κριτή, ό όποίος θά απο­φανθεί μέ βάση τό εθιμικό καί συμ­βατικό διεθνές δίκαιο, δέν άπεμπολούμε τήν εθνική μας κυριαρχία ούτε εμείς ούτε οί Τούρκοι. Απε­ναντίας μάλιστα, αναμένεται ότι θά επιτευχθεί τό βέλτιστο αποτέ­λεσμα, προϊόν δικαίας κρίσεως, σύμφωνα μέ ό,τι πράγματι αναλο­γεί σέ Ελλάδα καί Τουρκία (δικαι­ώματα) καί όχι μέ όσα αυτές επιθυ­μούν (συμφέροντα). Τό συγκριτικό πλεονέκτημα τής προσφυγής στό Διεθνές Δικαστήριο έγκειται στό αδιαμφισβήτητο κύρος τό όποίο θά περιβληθεί η απόφαση του σέ σχέση μέ τίς μονομερώς χαρακτη­ριζόμενες ώς«γκρίζες ζώνες». Έν κατακλείδι, ασπίδα τοϋ αδυ­νάτου είναι τό Δίκαιο. Μέ τίς συ­γκεκριμένες κινήσεις θά εκτονω­θεί έν πρώτοις η κρίση η όποία σο­βεί μεταξύ τών δύο χωρών ώς πρός τίς «γκρίζες ζώνες», στήν συνέ­χεια δέ θά καταστεί εφικτή η νη­φάλια συμβατική ή δικαστική επί­λυση καί τοϋ ετέρου ακανθώδους ζητήματος τής οριοθετήσεως τών θαλασσίων ζωνών τους. Αυτή είναι καί η πεμπτουσία τής προσηλώσεως στό διεθνές δίκαιο καί τής αυστηρής τηρήσεως του στά πλαί­σια τών σχέσεων καλής γειτονίας. Παρόμοια ελληνική πρωτοβουλία θά αποτελέσει φιλειρηνικό αιφνι­διασμό όχι μόνον γιά τήν ίδια τήν Τουρκία αλλά καί γιά τόν διεθνή παράγοντα (ιδίως ΗΠΑ καί ΕΕ)...."

 Aπό την "ΕΣΤΙΑ", φύλλο 04-05/01/20

1/2

ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΤΣΟΥΦΡΟΥ*

Oι ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ καταιγιστικές εξελί­ξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στρέφουν μοιραία τό ενδιαφέρον πολιτικών καί αναλυτών στό επί­καιρο ζήτημα του τουρκολυβικού μνημονίου κατανοήσεως,μέ συνέ­πεια νά αγνοούνται, έστω καί πρό­σκαιρα, οι επίμονες αναφορές της Τουρκίας σέ «γκρίζες ζώνες». Ή κρίση τών Ίμίων ανατρέχει στα Χρι­στούγεννα τοϋ 1995, οταν ή κατα­σκευασμένη προσάραξη ενός τουρ­κικού σκάφους στήν περιοχή ήταν τό εναρκτήριο λάκτισμα τών «γκρί­ζων ζωνών». Ό Τούρκος πρόεδρος έθεσε έκ νέου στίς 22 Δειμ:μβρίου 2019 τό θέμα, τονίζοντας χαρακτη­ριστικά ότι «όσοι κάνουν σχέδια σέ νησιά αμφισβητούμενης κυριαρχίας στό Αιγαίο νά γνωρίζουν ότι τό πε­δίο δέν είναι ελεύθερο»!· 

Μέ τήν παρούσα γνώμη δράτ­τομαι της ευκαιρίας νά υπογραμ­μίσω ορισμένα αυτονόητα. Στά πλαίσια μίας ολιστικής στρατη­γικής τών ελληνοτουρκικών νο­μικών ζητημάτων, θά ήταν ορθόν και σώφρον νά μήν λησμονούμε ότι οι «γκρίζες ζώνες» είναι μέν από­τοκες τής έξώφθαλμα στρεβλής ερμηνείας έκ μέρους τής γείτονος συγκεκριμένων διατάξεων τής Συνθήκης της Λωζάννης τού 1923, αλλά δέν έχουν λάβει μέχρι σήμε­ρα πειστικές απαντήσεις άπό ελλη­νικής πλευράς. 

Προτάσσω ορισμένες παρατη­ρήσεις σχετικά κυρίως μέ τήν Συν­θήκη τής Λωζάννης τού 1923, αλλά καί τήν σύμβαση καί τό πρακτικό (process verbal) τού 1932 καί τήν Συνθήκη τών Παρισίων τοϋ 1947, προτού διατυπώσω συγκεκριμέ­νες προτάσεις. 

-Πρώτον, ή Συνθήκη τοϋ 1923, σκοπούσα στήν επίτευξη ορι­στικής ειρήνης μεταξύ τών συμ­βαλλομένων μερών, καθορίζει σύ­νορα καί δέν οριοθετεί θαλάσσι­ες ζώνες. Υπό τήν έννοια αύτη η κατά καιρούς έντονα αναθεωρητι­κή προσέγγιση της Τουρκίας είναι αδιανόητη καθόσον δέν αναθεω­ρούνται οϋτε τροποποιούνται δι­εθνείς συμφωνίες περί καθορι­σμού συνόρων, καί τούτο βάσει της αρχής τοϋ διεθνούς δικαίου rebus sic stantibus. Τό γεγονός ότι στήν Συνθήκη άπαντοϋν διατά­ξεις αναφερόμενες στά τρία ναυ­τικά μίλια (όσο δηλαδή ήταν τό­τε τό κατά γενική αποδοχή εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης) εκπορεύ­εται έκ τοϋ ότι τό όριο αυτό απο­τέλεσε τό βασικό κριτήριο γιά τήν αναγνώριση της εδαφικής κυριαρ­χίας έπί τών κατεσπαρμένων στό Αιγαίο νήσων καί νησίδων, επει­δή θεωρήθηκε εύλογο νά ανή­κουν στήν Τουρκία ώς παράκτιο κράτος οί εντός τών τριών μιλίων τής αιγιαλίτιδας ζώνης τής κείμε­νοι νησιωτικοί σχηματισμοί (άρθρα 6,12,15 καί 16 τής Συνθήκης, τά όποια αναλύω αμέσως κατωτέρω.) Άρα, οί σχετικές ρυθμίσεις ουδό­λως συνδέονται μέ τήν εξέλιξη τοϋ Δικαίου τής Θάλασσας.

Όπως προ­κύπτει ειδικότερα άπό τίς συνδυ­ασμένες διατάξεις τών άρθρων 6 

(ότι «τά θαλάσσια όρια περιλαμβάνουσι τάς νήσους καί νησίδια τάς κειμένας εις άπόστασιν μικροτέραν τών τριών μιλλίων άπό τής ακτής») καί 12 (ότι η απόφαση τών συμμαχικών δυνάμεων ή όποία κοι­νοποιήθηκε στήν Ελλάδα τό 1914, «άφορωσα εις τήν κυριαρχίαν τής Ελλάδος έπί τών νήσων τής  Ανα­τολικής Μεσογείου...», καί ύπό τήν επιφύλαξη του άρθρου .15, τό όποίο άφορα «τάς ύπό τήν κυριαρ­χίαν τής Ιταλίας διατελοΰσας-νήσους [τής Δωδεκανήσου, τού Καστελλορίζου συμπεριλαμβανομέ­νου], «αι νήσοι, αϊ κείμενοι εις μικροτέραν άπόστασιν τών τριών μιλλίων τής ασιατικής ακτής, παραμένουσιν ύπό τήν τουρκικήν κυρι­αρχίαν»), τό ζήτημα τής εδαφικής κυριαρχίας έπί τών νήσων τής Ανα­τολικής Μεσογείου λύεται οριστι­κά και άμετάκλητα υπέρ τής Ελλά­δος. Αντιθέτως, τό άρθρο 16 προ­βλέπει διαφορετική ρύθμιση, εφό­σον η «Τουρκία παραιτείται παντός τίτλου καί δικαιώματος πάσης φύ­σεως έπί τών εδαφών... ώς καί έπί τών νήσων, έκτός εκείνων ών η κυ­ριαρχία έχει αναγνωρισθεί διά τής παρούσης, τής τύχης τών εδαφών καί τών νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ τών ενδιαφερομένων» (interested parties). 

Όπως συνάγεται αβίαστα τό­σο άπό τό γράμμα όσο καί άπό τό πνεύμα τής Συνθήκης, όσον άφορά τίς νήσους τής Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία δέν είναι σέ καμμία περίπτωση «ενδιαφε­ρόμενο» μέρος οΰτε ασκεί κυρι­αρχία πέραν τών τριών μιλίων άπό τίς ακτές της (τήν άποψη αυτή επι­βεβαιώνει καί ή απόφαση τοϋ διε­θνούς διαιτητικού δικαστηρίου τοϋ 1998 στήν υπόθεση Ερυθραία κα­τά Υεμένης, όπου ερμηνεύονται τά άρθρα 15 καί 16 καί η έννοια τοϋ όρου «ενδιαφερόμενος».) 

Τήν καινοφανή θεωρία περί «γκρίζων ζωνών», μέ αποκορύφω­μα τήν κρίση τών Ίμίων, έπενόησαν κύκλοι τού Πολεμικού Ναυτι­κού τής γείτονος, συνεπικουρού­μενοι άπό στρατευμένους διεθνο­λόγους, οί όποίοι καί τήν έξύφαναν σταδιακά, συνδέοντας τήν δυνα­τότητα επεκτάσεως τής  αιγιαλίτι­δας ζώνης τών παρακτίων κρατών (τής Τουρκίας συμπεριλαμβανο­μένης) μέ τήν αντίστοιχη αυτόμα­τη επέκταση τών εδαφικών διεκδι­κήσεων έπί τών νήσων τού Αιγαί­ου, αμφισβητώντας έτσι τό αμετά­βλητο τών συνόρων. Επομένως, κατά τήν άποψη μου, επιχειρημα­τολογούμε όλως εσφαλμένως έπί τής ελληνικότητας τών Ίμίων, απο­δεχόμενοι έν τέλει τήν σχετική συ­ζήτηση ή οποία εκκινεί άπό τό ση­μείο στό όποιο τήν φέρουν οί ανυ­πόστατοι τουρκικοί ισχυρισμοί. Πρόκειται κατά βάση γιά μία ανού­σια καί φοβική αντιπαράθεση βά­σει χαρτών, οί όποίοι μπορεί μέν νά είναι ύποστηρικτικοί τών εκα­τέρωθεν επιχειρημάτων, αλλά δέν αποτελούν τήν αληθή νομική βά­ση τών ελληνικών τίτλων έπί τών νήσων τοϋ Αιγαίου, όπως προανέφερα, οί όποιοι αποκλείουν κάθε ίχνος «γκρίζων ζωνών». 

-Δεύτερον, μέ τίς ίταλοτουρκικές συμφωνίες τής 4ης Ιανου­αρίου καί τής 28ης Δεκεμβρίου 1932, επιλύονται διμερώς ζητήμα­τα, αφενός, εδαφικής κυριαρχίας καί, αφετέρου, θαλάσσιας οριοθε­τήσεως μεταξύ τού συμπλέματος τού Καστελλορίζου (Ρώ, Μεγίστης καί Στρογγυλής) καί τών τουρκικών ακτών, ένώ γίνεται ευθεία αναφο­ρά στις σχετικές διατάξεις τής Συνθήκης τής Λωζάννης. Αξίζει νά σημειωθεί ότι τό 1931, ήτοι πρίν άπό τήν έπίτευξη τών συμφωνιών, Ιταλία καί Τουρκία συνήψαν συνυ­ποσχετικό γιά τήν παραπομπή τών εκκρεμών μεταξύ τους ζητημά­των εδαφικής κυριαρχίας καί ορι­οθετήσεως στό Διαρκές Δικαστή­ριο Διεθνούς Δικαιοσύνης (ΔΔΔΔ). 

Σύμφωνα μέ τό άρθρο I τού συνυ­ποσχετικού, τό ΔΔΔΔ εκλήθη νά κρίνει τήν διαφορά βάσει τής Συν­θήκης τής Λωζάννης πρός τό αμοι­βαίο συμφέρον τών δύο χωρών. Τε­λικώς, μετά τήν διμερή συμφωνία τής 4ης Ιανουαρίου 1932, οι διάδι­κοι (Ιταλία καί Τουρκία) παραιτή­θηκαν άπό τήν συνέχιση τής δίκης, η όπο’ια καί περατώθηκε μέ διάτα­ξη τοϋ ΔΔΔΔ τής 26ης Ιανουαρίου  1933. Ή περίπτωση τοϋ συμπλέγ­ματος τοϋ Καστελλορίζου αποτε­λεί υπόδειγμα συναινετικής επιλύ­σεως διμερούς διαφοράς (ή οποία ανέκυψε λόγω τών άποκλινουσών ερμηνειών τής Συνθήκης τής Λω­ζάννης έκ μέρους τών συμβαλλο­μένων μερών) καί τελεί σέ απόλυτη ευθυγράμμιση μέ τό γράμμα καί τό πνεύμα της. 

Εξαιρετικό ενδιαφέ­ρον άποκτά τό άρθρο 4 τής συμβά­σεως τής 4ης Ιανουαρίου 1932, τό οποίο προβλέπει ότι «όλαι αί νήσοι καί όλαι αι νησίδες καί οι βράχοι οί κείμενοι εκατέρωθεν τής διαχωρι­στικής γραμμής τών υδάτων..., εϊτε αι όνομασίαι αύται αναφέρονται... είτε όχι, θά ανήκουν εις τό κρά­τος εις τήν κυριαρχίαν τού οποίου υπόκειται ή ζώνη εντός τής οποί­ας ευρίσκονται αϊ ανωτέρω νήσοι, νησίδες καί βράχοι». Ή έν λόγω δι­ατύπωση καταρρίπτει άφ' εαυτής τό νεότευκτο τουρκικό επιχείρημα ότι όσες νήσοι, νησίδες καί βράχονησίδες δέν απαριθμούνται παρα­μένουν ύπό τουρκική κυριαρχία. 

-Τρίτον, σύμφωνα μέ τό άρθρο 14 της Συνθήκης των Παρισίων τοϋ 1947 «Ή Ιταλία εκχωρεί εις τήν Ελλάδα έν πλήρει κυριαρχία τάς νήσους της Δωδεκανήσου [συ­μπεριλαμβανομένου του Καστελλορίζου], ώς καί τάς παρακείμενος νησίδας», ένώ, βάσει τοϋ άρθρου 43, «η Ιταλία παραιτείται πάντων των δικαιωμάτων καί συμφερό­ντων, άτινα δύναται αϋτη νά έχη δυνάμει του άρθρου 16 της Συν­θήκης τής Λωζάννης» ώς έκ τής ιδιότητας της ώς «ένδιαφερομένου» μέρους. 

Μέ βάση λοιπόν τά όσα προεξέθεσα καί μέ εφαρμοστέο, άπό το έπιλήφθησόμενο Διεθνές Δι­καστήριο, δίκαιο τίς ανωτέρω δι­ατάξεις (καί μόνον αυτές, παρα­κάμπτοντας έτσι έτερα ακανθώδη ζητήματα, όπως αυτό τής στρατιωτικοποιήσεως των νήσων), οί νο­μικοί τίτλοι της Ελλάδος είναι αδι­άσειστοι καί είμαι πεπεισμένος ότι ή ευκταία υποβολή τους στην κρί­ση του ανωτάτου δικαιοδοτικοϋ οργάνου τοϋ OHE δέν εγκυμονεί κινδύνους ώς πρός τήν έκβαση τοϋ εγχειρήματος. 

Ή πρόταση μου: 

Άπτή καί έμπρακτη απόδει­ξη τής φιλειρηνικής στάσης τής Ελλάδος στό πεδίο των διεθνών σχέσεων της αποτελούν τόσο ή προσήλωση της στό διεθνές δί­καιο όσο καί ή αποφυγή στόν μέ­γιστο δυνατό βαθμό προκλητικών μονομερών δηλώσεων καί πράξε­ων. Σημειωτέον ότι η Τουρκία ένώ προκαλεί απροκάλυπτα μέ εμπρη­στικές δηλώσεις καί ανερμάτιστες διεκδικήσεις, επικαλείται καί ή ίδια τό διεθνές δίκαιο, τήν διεθνή πρα­κτική καί τήν διεθνή νομολογία, έστω καί αποκλειστικά πρός ίδι­ον όφελος. Μέ συνδετικό στοιχείο τήν επίκληση τού διεθνούς δικαίου έκ μέρους τών δύο πλευρών η άπό κοινοϋ προσφυγή στήν Χάγη παρί­σταται στήν παρούσα συγκυρία ώς η πλέον αναγκαία καί "ικανή συνθή­κη γιά τήν οριστική διευθέτηση τοϋ ζητήματος τών «γκρίζων ζωνών». 

Έκ παραλλήλου επιβάλλεται κατ' έμέ η άμεση υιοθέτηση δύο μέτρων τά όποία η Τουρκία είχε κα­θιερώσει ήδη άπό τό 1964 μέ σχε­τικό νόμο: 

-Πρώτον, η χάραξη ευθειών γραμμών βάσεως (ΕΓΒ) κατά μήκος όλων τών ελληνικών ηπει­ρωτικών καί νησιωτικών ακτών, όπως επιτρέπει τό ίσχύον Δίκαιο τής Θάλασσας (αναφέρω έν παρόδω ότι τό σωτήριον έτος 1997 είχα εκπονήσει μελέτη έπί τοϋ θέμα­τος γιά λογαριασμό τοϋ 'Επιστημονικοϋ Συμβουλίου τοϋ ΥΠΕΞ μέ πλήθος σχετικών χαρτών τών όποι­ων αγνοείται η τύχη.) Είναι μάλιστα βέβαιον ότι σέ ορισμένα σημεία ή χάραξη τών ΕΓΒ κατά μήκος τών τουρκικών ακτών είναι αμφίβολης εγκυρότητας. 

-Δεύτερον,η καθιέρωση απο­κλειστικής άλιευτικής ζώνης (ΑΑΖ) 12 ναυτικών μιλίων σέ Αιγαίο, Ιό­νιο καί Λιβυκό Πέλαγος, καθώς καί στήν Θάλασσα τής Λυκίας (ή τής Λεβαντίνης), ή όποια βρέχει τό νη­σιωτικό σύμπλεγμα τοϋ Καστελλορίζου. Καί τούτο, μεταξύ άλλων, προκειμένου ή χώρα μας νά  συμ­μορφωθεί πρός τίς απορρέουσες άπό τό ένωσιακό δίκαιο υποχρε­ώσεις της καί νά αντλήσει τά έξ αυτού έλκόμενα δικαιώματα της, σέ συνεννόηση καί μετά άπό ενη­μέρωση τών αρμοδίων ένωσιακών υπηρεσιών καί τών ενδιαφερομέ­νων κρατών μελών. Μέ τήν,άνακήρυξή της, ή ελληνική ΑΑΖ θά θε­ωρείται πλέον ότι εμπίπτει αύτομάτως,στά «ύδατα τής Ένωσης», δηλαδή στό εδαφικό πεδίο εφαρ­μογής τοϋ ισχύοντος κανονισμού 1380/2013 σχετικά μέ τήν κοινή αλιευτική πολιτική, οπότε δέν θά επιτρέπεται η πρόσβαση εντός τής ελληνικής ζώνης τών 12 ν.μ. στους αλιείς τών λοιπών κρατών μελών, έν προκειμένω τών Ιταλών, αλλά καί, κατά μείζονα λόγο, ούτε στους αλιείς τρίτων χωρών, όπως ή Τουρ­κία. 

Υπενθυμίζω συναφώς ότι ή Τουρκία «θυμήθηκε» νά ανακαλέ­σει τήν άπό τό 1964 καθιερωθείσα αποκλειστική αλιευτική ζώνη της τών 12 ν.μ. μόλις τό 1993 έκ τοϋ πο­νηρού καί γιά καιροσκοπικούς καί μόνον λόγους. Ένώ, σύμφωνα μέ τήν επίσημη σειρά τοϋ OHE Law of the Sea Bulletin (τεύχος 23, Ιούνιος 1993, σελίδα 76), ή γείτων φέρεται νά έχει ΑΑΖ 12 ν.μ. στό Αιγαίο αδια­λείπτως άπό τό 1964, ακολουθεί δι­όρθωση ήμαρτημένων στό αμέσως επόμενο (τεύχος 24, Δεκέμβριος 1993, σελίδα 74), όταν ήΤουρκία, αναφερόμενη στήν άπό 11 "Οκτω­βρίου 1993 ρηματική διακοίνωση της 3315/1866, διευκρινίζει ότι δέν διεκδικεί ΑΑΖ 12 ν. μ. άπό τό 1982! 

Σέ περίπτωση λήψεως έκ μέ­ρους τής Ελλάδος τών ανωτέρω δύο μονομερών μέτρων, ή Τουρκία θά αδυνατεί νά τής αντιτάξει ότι παρανομεί, σύμφωνα μέ τήν άρχή τού διεθνούς δικαίου περί estoppel. 

-Τρίτον, εφόσον ή γείτων προ­βάλλει εις βάρος τής Ελλάδος αξι­ώσεις, συνιστάμενες στήν ευθεία καί γενικευμένη πλέον  αμφισβήτηση τής ελληνικής εδαφικής κυ­ριαρχίας έπί νησιωτικών  σχημα­τισμών (νήσους, νησίδες, βρα­χονησίδες καί άβαθη) λόγω τής στρεβλής ερμηνείας τών συναφών διατάξεων τής Συνθήκης τής Λω­ζάννης, η μόνη δυνατή οδός, σέ συνδυασμό μέ τήν αποσύνδεση τοϋ ζητήματος της οριοθετήσε­ως τών θαλασσίων ζωνών τών δύο χωρών, ως επακόλουθο τής επιλύ­σεως τοϋ ζητήματος τί όντως ανή­κει σέ ποιόν, είναι η άπό κοινού προσφυγή, μέ τήν σύναψη συνυ­ποσχετικού, στό Διεθνές Δικαστή­ριο καί μέ αποκλειστικό αντικείμε­νο τήν ερμηνεία τών συγκεκριμέ­νων διατάξεων τής Συνθήκης τής Λωζάννης (άρθρα 6,12,15 καί 16), τών ίταλοτουρκικών συμφωνιών τοϋ 1932 καί τής Συνθήκης ειρήνης τών Παρισίων τοϋ 1947 (άρθρα 14 καί 43). 

Μιμούμενοι τήν υποδειγ­ματική στάση Ερυθραίας καί Υε­μένης (χωρών οί όποιες προσέφυ­γαν σέ διεθνές διαιτητικό δικαστή­ριο όπως προανέφερα, άφού προηγουμένως συνήψαν συμφωνία βάσει τής οποίας αποκήρυσσαν τήν χρήση βίας στις μεταξύ τους σχέσεις, διακρίνοντας τήν εδαφι­κή άπό τήν διαφορά τους περί ορι­οθετήσεως τών θαλασσίων ζωνών τους) καί αναθέτοντας τήν επίλυ­ση τής διαφοράς μας σέ αμερόλη­πτο τρίτο κριτή, ό όποίος θά απο­φανθεί μέ βάση τό εθιμικό καί συμ­βατικό διεθνές δίκαιο, δέν άπεμπολούμε τήν εθνική μας κυριαρχία ούτε εμείς ούτε οί Τούρκοι. 

Απε­ναντίας μάλιστα, αναμένεται ότι θά επιτευχθεί τό βέλτιστο αποτέ­λεσμα, προϊόν δικαίας κρίσεως, σύμφωνα μέ ό,τι πράγματι αναλο­γεί σέ Ελλάδα καί Τουρκία (δικαι­ώματα) καί όχι μέ όσα αυτές επιθυ­μούν (συμφέροντα). Τό συγκριτικό πλεονέκτημα τής προσφυγής στό Διεθνές Δικαστήριο έγκειται στό αδιαμφισβήτητο κύρος τό όποίο θά περιβληθεί η απόφαση του σέ σχέση μέ τίς μονομερώς χαρακτη­ριζόμενες ώς«γκρίζες ζώνες». 

Έν κατακλείδι, ασπίδα τοϋ αδυ­νάτου είναι τό Δίκαιο. Μέ τίς συ­γκεκριμένες κινήσεις θά εκτονω­θεί έν πρώτοις η κρίση η όποία σο­βεί μεταξύ τών δύο χωρών ώς πρός τίς «γκρίζες ζώνες», στήν συνέ­χεια δέ θά καταστεί εφικτή η νη­φάλια συμβατική ή δικαστική επί­λυση καί τοϋ ετέρου ακανθώδους ζητήματος τής οριοθετήσεως τών θαλασσίων ζωνών τους. Αυτή είναι καί η πεμπτουσία τής προσηλώσεως στό διεθνές δίκαιο καί τής αυστηρής τηρήσεως του στά πλαί­σια τών σχέσεων καλής γειτονίας. Παρόμοια ελληνική πρωτοβουλία θά αποτελέσει φιλειρηνικό αιφνι­διασμό όχι μόνον γιά τήν ίδια τήν Τουρκία αλλά καί γιά τόν διεθνή παράγοντα (ιδίως ΗΠΑ καί ΕΕ). 

Ιδού ή Ρόδος, ιδού καί τό πήδημα. 

*Διεθνολόγος, μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Διεθνούς Δικαίου καί Διεθνών Σχέσεων, πρώην υπάλληλος στό Δικαστήριο τής ΕΕ

2/2
"ΕΣΤΙΑ", 04-05/01/20

"ΕΣΤΙΑ", 04-05/01/20

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΕΡΔΙΚΗ

ΑΠΟ τό τέλος τοϋ 1ου Παγκο­σμίου Πολέμου και τήν διάλυ­ση της οθωμανικής αύτοκρατορίας άρχισε νά καλλιεργεΐται ή ιδέα της επανάκτη­σης των χαμένων εδαφών. Ή εθνικιστική Τουρκία τοϋ Μουσταφά Κεμάλ ή Άτατούρκ ψήφισε τόν «Εθνικό Όρκο» (Ulusal Ant- Ahd-i Milli) στις 28 Ιανουαρίου 1920, πού εκφράζει τήν Τουρκία «των ονείρων». Έτσι διαμορφώθη­κε η πεποίθηση πώς τό πρώτο βήμα ήταν κατάληψη άπό τούς «άπιστους» τής Σμύρ­νης τό 1922. Τό 1939 εκβιάζο­ντας τήν Δύση πέτυχαν τήν ενσωμάτωση τής Άλεξανδρέττας ή τουρκιστί ΗΑΤΑΥ. Αυτό τό θεωρούν ώς τό 2ο βήμα. Ή εισβολή στήν Κύ­προ τό 1974 πιστεύουν πώς ήταν τό 3ο βήμα. 

Αργότερα ό Αχμέτ Νταβούτογλου μέ τόν Νεο-οθωμανισμό  συγκεκρι­μενοποίησε τό όνειρο γιά μία νέα Όθωμανική αυτοκρατο­ρία στά μέτρα τοΰ 21ού αιώνα, μέ τίς γειτονικές χώρες δορυ­φόρους ή κάτι σάν τουρκικά πασαλίκια ή έστω ηγεμονίες. Στήν συνέχεια ό Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογάν σκέφτηκε πώς αυτός θά είναι ò εκλεκτός πού θά υλοποιήσει τό τουρ­κικό όνειρο. Ή Τουρκία κα­τέχει πλέον τμήματα τής Συ­ρίας καί τοϋ Ιράκ. Ή τουρκι­κή βάση στήν Σομαλία δείχνει τό μέγεθος τών σχεδιασμών της. Ή Τουρκία ακόμα διαθέ­τει βάσεις στό Κατάρ καί στήν Αλβανία. 

Τά τελευταία γεγονότα δείχνουν τήν απόφαση τής Τουρκίας νά διαφεντεύ­ει όλη τήν ανατολική Μεσό­γειο καί νά κάνει τήν Λιβύη προτεκτοράτο της. Πολλές ενέργειες της δείχνουν μίμη­ση άπό αντίστοιχες βρετανι­κές τοϋ 18ου καί 19ου αιώνα όταν τό βρετανικό στέμμα κυ­βερνούσε τά κύματα καί δη­μιουργούσε τήν αποικιακή αυτοκρατορία του. 

Σέ κάθε τουρκικό παζάρι ό πονηρός πραματευτής με­τράει τόν πελάτη, τοϋ ζητά­ει κάποια τεράστια τιμή, στό παζάρι πού ακολουθεί, όσο χαμηλά καί άν πουλήσει πά­ντα εξαιρετικά ωφελημένος θά είναι. 

Αυτή ή τουρκική φιλοσο­φία τοϋ μελετημένου παζα­ριού εφαρμόζεται άπό τούς Τούρκους πολιτικούς στις δι­εθνείς σχέσεις τους. Αυτό είναι φυσικό μιας καίτό παζά­ρι είναι γενικά ό τρόπος ζωής καί παράδοσης. 

Τώρα βλέπουμε τήν τουρ­κική ηγεσία νά παραβιάζει κά­θε έννοια διεθνούς δικαίου διακηρύσσοντας ταυτόχρο­να μέ απίστευτο θράσος πώς έχουν τό δίκιο μέ τό μέρος τους. Εδώ παρατηρούμε καί κάτι ιδιαίτερο. Τίς ακραίες δηλώσεις τών Τούρκων κυβερ­νώντων νά διαδέχονται άλλες διαλλακτικότερες. Ελάτε νά τά βροϋμε! Λένε. Τό μαστίγιο καί τό καρότο. Τό πρώτο επι­διώκει νά τρομοκρατήσει τόν αντίπαλο ή άν προτιμάτε τό θϋμα. Τό δεύτερο είναι γιά νά τόν φέρει στό παζάρι. 

Ή σύμβαση τοϋ Montego Bay γιά τό Δίκαιο τής Θαλάσ­σης (1982) καθιερώνει τήν Αποκλειστική Οικονομική Ζώ­νη 200 ναυτικών μιλίων. Εφό­σον oι ΑΟΖ δύο χωρών αλλη­λεπικαλύπτονται τότε ισχύει η μέση γραμμή ανάμεσα στις δύο ακτογραμμές. Αυτά ισχύ­ουν εφόσον δεν υπάρχει δια­φορετική συμφωνία ανάμεσα στά δύο μέρη. 

Ιδού λοιπόν σέ τί αποβλέ­πει τό καρότο καί τό μαστίγιο τών Τούρκων. Νά φοβίσει τήν Ελλάδα μέ τήν απειλή δυνα­μικής επιβολής νά σύρει τήν χώρα μας στό τουρκικό πα­ζάρι όπου θεωρούν πως υπε­ρέχουν. Στους σχεδιασμούς τους όμως υπάρχει καί τό σχέδιο 2, δηλαδή ή επιβο­λή τών σχεδιασμών τους μέ στρατιωτικά μέσα εφ' όσον οι συνθήκες τό επιτρέπουν, γιά τήν περίπτωση πού δέν περά­σει τό πρώτο. 

Η Τουρκία ισχυρίζεται αυθαίρετα πως τά νησιά δέν δικαιούνται Αποκλειστικής Οίκογομικής Ζώνης. Ούτε καν υφαλοκρηπίδας. 

Ψάξαμε παντού καί δέν βρήκαμε ούτε ένα νησί, έστω μέ ελάχιστους κατοίκους καί μέ στοιχειώδη οικονομική δραστηριότητα πού νά μήν έχει ΑΟΖ:. 

-Τό Μπαχρέιν, στον Περσι­κό κόλπο, μέ 1.5 εκατομμύρια κατοίκους καί έκταση*780 τχ έχει ΑΟΖ 10.225 τχ. 

-Ή βρεταννική κτήση τής Νότιας Γεωργίας καί Νοτίων Σάντουιτς, στόν νότιο Ατλα­ντικό ωκεανό, κατοικείται άπό μόλις 30 κατοίκους, έχει έκταση 3903 τχ, έχει ελάχι­στη οικονομική δραστηρι­ότητα, όμως διαθέτει ΑΟΖ 1.449.532 τχ. 

-Τά νησιά Φερρόες στήν Βόρεια Θάλασσα έχουν 261.000 κατοίκους, η έκτασή τους είναι 1.399 τχ καί διαθέ­τουν Αποκλειστική Οικονομι­κή Ζώνη 260.995 τχ. 

-Τά νησιά Ρύου-Κύου, μέ γνωστότερο τό μεγαλύτε­ρο νησί τους, τήν Οκινάουα, όπου έλαβαν χώρα οι πολύ­νεκρες μάχες στόν 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανήκουν στήν Ιαπωνία. Έχουν πληθυσμό 1.550.000 κατοίκους, έκταση 2.271 τχ καί ΑΟΖ 1.394.676 τχ. 

-Τό Πίτκαιρν, αποικία τοϋ βρετανικού στέμματος στόν Ειρηνικό, έχει πληθυσμό μό­λις 50 κατοίκους, έκταση 47 τχ καί ΑΟΖ 836.108 τχ. 

-0ι Αζόρες είναι αυτόνο­μη περιοχή τής Πορτογαλίας μέ 247.000 κατοίκους, έκτα­ση 2333 τχ καί ΑΟΖ 953.633 τχ. 

-Τά νησιά Φίτζι στόν Ειρη­νικό ωκεανό μέ κατοίκους 912.000, έκταση 18.274 τχ. δι­αθέτουν ΑΟΖ 1.282.978 τχ. 

-Ή Μαδαγασκάρη έχει 27 εκατομμύρια κατοίκους, έκταση 587.041 τχ καί ΑΟΖ 1.225.259. 

-Ή Κούβα έχει 11.210.000 κατοίκους, έκταση 109.884 τχ καί ΑΟΖ 350.751 τχ. 

-Ή Τρίσταν Ντά Κούνια,-κτήση τοϋ βρετανικού στέμ­ματος στόν νότιο Ατλαντικό, έχει μόνο 293 κατοίκους καί έκταση 184 τχ. Όμως διαθέτει ΑΟΖ 754.720 τχ. 

-Ή Νέα Ζηλανδία έχει πλη­θυσμό 4.948.000 κατοίκους, έκταση 268.021 τχ. Ή ΑΟΖ πού διαθέτει είναι 4.083.744 τχ. Μία πρόσφατη κυβερ­νητική ανακοίνωση ανεβά­ζει τήν έκταση τής ΑΟΖ σέ 4.3 εκατομμύρια τχ. Σέ αυτή τήν έκταση δέν περιλαμβά­νονται οι εξαρτημένες από τήν Νέα Ζηλανδία αυτόνομες νήσοι Τοκελάου, Νιούι, Νήσοι Κούκ καθώς καί ή Νεοζηλαν­δική περιοχή στήν Ανταρκτι­κή (Ross dependency). Oi περι­οχές αυτές έχουν ιδιαίτερες οικονομικές ζώνες πού δέν προσμετρούνται στήν ΑΟΖ τής Νέας Ζηλανδίας. 

-Οι Μαλδίβες στόν Ινδικό ωκεανό έχουν 392.473 κατοί­κους, έκταση 298 τχ καί Απο­κλειστική Οικονομική Ζώνη 923.322 τχ. 

-Ή Βερμούδα είναι κτήση τοΰ βρετανικού στέμματος στόν βόρειο Ατλαντικό. Οι κά­τοικοι είναι 71.176, ή έκταση 53 τχ καί ή ΑΟΖ 450.370 τχ. 

-Τό νησί τών Χριστουγέν­νων στόν Ινδικό ωκεανό είναι αυτόνομο μέ εξάρτηση άπό τήν Αυστραλία. Φυσικό αυτό, εφόσον έχει μόνο 1843 κατοί­κους καί έκταση 135 τχ. Όμως έχει ΑΟΖ 463.371 τχ. 

-Ή νήσος τής Αναλήψεως (Ascension Island) είναι κτήση του βρετανικού στέμματος μέ 806 κατοίκους καί έκταση 88 τχ. Διαθέτει ΑΟΖ 441.658 τχ. Τό νησί Νόρφολκ στόν Ειρη­νικό ωκεανό είναι αυτόνομο, εξαρτημένο άπό τήν Αυστρα­λία. Βλέπετε οι 1.748 κάτοικοι του δέν μπορούν νά τά κά­νουν όλα μόνοι τους. Ή έκτα­ση του είναι 35 τχ. Καί ή ΑΟΖ πού τό περικλείει εκτείνεται σέ 428.618 τχ, δηλαδή 12.462 φορές ή έκταση τοϋ νησιού. 

Αν δέν άρκοϋν όλα τά ανωτέρω μπορώ νά σάς απα­ριθμήσω περισσότερες  πε­ριπτώσεις. Τό σίγουρο είναι πώς δέν υπάρχει κανένα νη­σί χωρίς ΑΟΖ. 

Σέ όλη τήν υφήλιο τό ζή­τημα ΑΟΖ είναι σχεδόν πα­ντού τακτοποιημένο χωρίς καμμία απόκλιση άπό τό δι­εθνές Δίκαιο τής Θαλάσσης. 

Υπάρχουν κάποιες εκκρε­μότητες πού δέν έχουν τα­κτοποιηθεί όπως τής Νορβη­γίας μέ τήν Ρωσσία γιά τήν ΑΟΖ στήν Σπιτσβέργη (Σβάλμπαντ), τής Κίνας μέ τήν Ια­πωνία γιά κάποιες νησίδες στήν Κινεζική θάλασσα καί τοϋ Καναδά μέ τά γαλλι­κά νησιά Σαίν Πιέρ καί Μικελόν, όπου υπάρχει διαπραγ­μάτευση γιά τό μέγεθος τής ΑΟΖ καί μόνο. Ή μοναδική στήν παγκόσμια βιβλιογρα­φία ιδιόμορφη στάση (ανα­φέρεται: peculiar) είναι ή στά­ση τής Τουρκίας πού τίποτα δέν αναγνωρίζει, τίποτα δέν δέχεται καί άπλά θέλει νά τά αρπάξει όλα.